Κατά τη διάρκεια του 2023, πραγματοποιήσαμε παρεμβάσεις, για τη δημιουργία, αναμόρφωση και συμπλήρωση του θεσμικού πλαισίου, που διέπει την προστασία των καταναλωτών, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Ασχοληθήκαμε, με 90 θέματα:

• Αιτήματα καταναλωτών για τις Ευρωεκλογές
• Ακρίβεια
• Αναθεώρηση της νομοθεσίας για τα φάρμακα
• Αντιπροσωπευτικές αγωγές,
• Αντιστάθμιση άνθρακα από αεροπορικές εταιρίες,
• Αντλίες θερμότητας,
• Απορρίματα από τρόφιμα,
• Απορρυπαντικά,
• Ασφάλεια προϊόντων,
• Ασφαλής χρήση μπαταριών-κουμπιών
• Αύξηση τιμών τηλεπικοινωνιών
• Βιταμίνη Α στα καλλυντικά,
• Βιώσιμα επενδυτικά προϊόντα,
• Βιώσιμα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα
• Βιώσιμα συστήματα τροφίμων,
• Βιώσιμες κατοικίες,
• Βιώσιμη κατανάλωση τροφίμων,
• Δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη
• Διαφάνεια και πολιτικές βιωσιμότητες των επιχειρήσεων
• Διαφημίσεις από Influencers,
• Δικαίωμα στην επιδιόρθωση,
• Δικαιώματα ταξιδιωτών,
• Διπλές χρεώσεις σε κυμαινόμενα τιμολόγια φυσικού αερίου,
• Έγχρωμοι λογαριασμοί ρεύματος,
• Έλεγχος καταλληλότητας και εφαρμογή νομοθεσίας Ε.Ε.,
• Εναλλακτική επίλυση διαφορών,
• Ενδυνάμωση καταναλωτών για την πράσινη μετάβαση,
• Ενεργειακή μετάβαση,
• Ενεργειακή σήμανση,
• Εξατομίκευση τιμών,
• Επιχειρηματικές πολιτικές βιωσιμότητας,
• Ευθύνη λόγω ελαττωματικών προϊόντων,
• Ευρωπαϊκή Πράξη για τα δεδομένα
• Ευρωπαϊκή Πράξη για την κυβερνοανθεκτικότητα,
• Ευρωπαϊκή Πράξη για την πρόσβαση στο διαδίκτυο,
• Ευρωπαϊκό πακέτο για τους καταναλωτές
• Ευρωπαϊκός Κανονισμός Δεδομένων Υγείας,
• Εφαρμογή γενικού κανονισμού προστασίας προσωπικών δεδομένων,
• Θέρμανση από ορυκτά καύσιμα,
• Καλή μεταχείριση ζώων,
• Καρτέλ στα σούπερ μάρκετ,
• Καταγγελία εναντίον της Nintendo,
• Καταναλωτική πίστη,
• Κοινό ταμείο για την επιχορήγηση δράσεων για την προστασία των καταναλωτών, οι πόροι του οποίοι θα προκύπτουν από πρόστιμα που επιβάλλονται για νόθευση ανταγωνισμού,
• Κόστος ζωής,
• Κουπόνια για ακυρωμένα ταξίδια,
• Κρυπτονομίσματα,
• Κυβερνοασφάλεια
• Κυκλική οικονομία,
• Λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας,
• Οι χημικές ουσίες στη ζωή μας,
• Οικολογική σήμανση (Ecolabel,)
• Οικολογική σχεδίαση προϊόντων,
• Οικολογική σχεδίαση των boilers,
• Ορυκτά καύσιμα,
• Παιχνιδοπακέτα,
• Πανευρωπαϊκή καταγγελία εναντίον παραγωγών πλαστικών φιαλών νερού για πράσινο ξέπλυμα,
• Πανευρωπαϊκή καταγγελία εναντίον της ΜΕΤΑ για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές,
• Πανευρωπαϊκή καταγγελία εναντίον του Whats App για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές,
• Πληθωρισμός της απληστίας,
• Πολύτροπες μεταφορές
• Πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες
• Πράσινες επενδύσεις,
• Πράσινοι ισχυρισμοί στα τρόφιμα
• Πράσινοι ισχυρισμοί,
• Προβλήματα με το AdBlue,
• Προστασία καταναλωτών, στον τομέα της ενέργειας
• Προώθηση συνδεσιμότητας Gigabit,
• Πώληση αγαθών μέσω κοινωνικών δικτύων,
• Ρήτρα αναπροσαρμογής σε λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος,
• Ρήτρα αναπροσαρμογής σε λογαριασμούς φυσικού αερίου,
• Σήμανση Nutriscore,
• Σήμανση των χημικών ουσιών,
• Σπατάλη τροφίμων,
• Στρατηγική από το χωράφι στο πιρούνι,
• Συμβουλευτική καταναλωτών,
• Συνδεσιμότητα Gigabit,
• Συνδυασμένες μεταφορές,
• Σχεδιασμός αγοράς ενέργειας,
• Τεχνολογία Chat GPT,
• Τιμές τροφίμων,
• Το μέλλον της γεωργίας,
• Υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα
• Φορτιστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων
• Χημικές ουσίες στην ζωή μας
• Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες,
• Ψηφιακή δεκαετία της Ευρώπης 2030
• Ψηφιακή μετάβαση
• Ψηφιακό ευρώ,
• Ψηφιοποίηση του ασφαλιστικού τομέα.

Με τα παραπάνω θέματα, ασχοληθήκαμε, είτε σε άμεση διαβούλευση, είτε με γραπτές παρεμβάσεις μας και πρωτοβουλίες, σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, ευρωπαϊκό, ή διεθνές επίπεδο, με τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας, την Ελληνική Κυβέρνηση, το Ελληνικό Κοινοβούλιο, την Αξιωματική αντιπολίτευση, το ΠΑΣΟΚ - Κίνημα Αλλαγής, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τους Έλληνες Ευρωβουλευτές, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή – Ο.Κ.Ε., το Συνήγορο του Καταναλωτή, τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας - Ρ.Α.Ε., την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων - Ε.Ε.Τ.Τ., την Αρχή Προστασίας Δεδομένων – Α.Π.Δ., τον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων – Ε.Φ.Ε.Τ., τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων – Ε.Ο.Φ., το Δίκτυο Συνεργασίας μεταξύ των Εθνικών Αρχών για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών - CPC, τη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή, την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Δήμους και Περιφέρειες της Ελλάδας, την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών – BEUC, τη Διεθνή των Καταναλωτών – CI, το Διατλαντικό Διάλογο Καταναλωτών – TACD, το Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθηνών, την ΤΡΑΙΝΟΣΕ, τις εταιρείες παροχής τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών κ.λπ.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών επικέντρωσε τη δράση του, το 2023, στα παρακάτω σοβαρά προβλήματα:

Στον απολογισμό του 2022, στο άρθρο «Ακρίβεια», κάναμε εκτενή αναφορά, στα προβλήματα, που δημιούργησαν, στους καταναλωτές, οι αυξήσεις των τιμών, σε μια σειρά από αγαθά (ηλεκτρική ενέργεια, καύσιμα, τρόφιμα, φάρμακα κ.λπ.) καθώς και τις πρωτοβουλίες, που αναλάβαμε ως ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών και τις προτάσεις, που καταθέσαμε.

Όλη τη χρονιά του 2022, ασκούσαμε κριτική, στον Υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων, κ. Άδωνη Γεωργιάδη, γιατί δεν έλεγχε την αγορά, δεν επέβαλε ποινές για παραβίαση της νομοθεσίας, που ο ίδιος έκανε, για τα ποσοστά κέρδους και δεν ανακοίνωνε ονόματα επιχειρήσεων, που παρανομούσαν.

Στις 20 Φεβρουαρίου 2023, επιτέλους, ο Υπουργός ανακοίνωσε, ονόματα σουπερμάρκετ, που σύμφωνα με το Υπουργείο, παραβίασαν το ποσοστό κέρδους, σε βάρος των καταναλωτών.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. αναλαμβάνοντας τις ευθύνες, που αναλογούν σε ενεργή και αγωνιστική Ένωση Καταναλωτών, που σέβεται τους καταναλωτές και τον εαυτό της, αποφάσισε να κηρύξει μποϋκοτάζ, εναντίον των τεσσάρων εταιρειών, που ανακοίνωσε το Υπουργείο. Ταυτόχρονα, καλέσαμε όλες τις Ενώσεις καταναλωτών της χώρας μας να στηρίξουν αυτήν την πρωτοβουλία, προς όφελος όλων των καταναλωτών.

Η διάρκεια του μποϋκοτάζ ήταν ανάλογη με τον αριθμό των προϊόντων, για τα οποία το Υπουργείο διαπίστωσε παραβάσεις. Όσα ήταν τα προϊόντα τόσες και οι εργάσιμες μέρες που διήρκεσε το μποϋκοτάζ. Για τις εταιρίες, που είναι υπότροπες, το μποϋκοτάζ διήρκεσε δύο εργάσιμες μέρες για κάθε προϊόν, για το οποίο το Υπουργείο διαπίστωσε παράβαση. Έτσι, ξεκινώντας τη Δευτέρα 20 Φεβρουαρίου 2023, μποϋκοτάραμε:

• Σουπερμάρκετ ΑΒ Βασιλόπουλος, για 23 εργάσιμες μέρες, δηλαδή από την 20η Φεβρουαρίου 2023 έως και τη 17η Μαρτίου 2023,
• Σουπερμάρκετ Γαλαξίας, για 10 εργάσιμες μέρες, δηλαδή από την 20η Φεβρουαρίου 2023 έως και τη 2α Μαρτίου 2023,
• Σουπερμάρκετ Κρητικός, για 8 εργάσιμες μέρες, δηλαδή από την 20η Φεβρουαρίου 2023 έως και την 28η Φεβρουαρίου 2023,
• Σουπερμάρκετ Lidl, για 2 εργάσιμες μέρες, δηλαδή από την 20η Φεβρουαρίου 2023 έως και την 21η Φεβρουαρίου 2023.

Το Υπουργείο, έπειτα από ισχυρές και διαρκείς πιέσεις του ΚΕ.Π.ΚΑ., ανακοίνωσε, έστω και με καθυστέρηση, τέσσερα ονόματα σουπερμάρκετ, στα οποία επέβαλε πρόστιμα, για παραβίαση του ποσοστού κέρδους και της νομοθεσίας για τους καταναλωτές. Όμως, τα πρόστιμα δεν τρομάζουν τις επιχειρήσεις. Η ανακοίνωση του ονόματός τους και η αντίδραση των καταναλωτών τις τρομάζουν.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. κάλεσε τους καταναλωτές να στείλουν ηχηρό μήνυμα, στις επιχειρήσεις αυτές, που δε μας σέβονται. Το ΚΕ.Π.ΚΑ. βγήκε, λοιπόν, μπροστά και κήρυξε μποϋκοτάζ, για να τιμωρηθούν οι παρανομούντες.

Ταυτόχρονα προειδοποιήσαμε τους καταναλωτές ότι τα σουπερμάρκετ, που θα μποϋκοτάραμε, ήταν σίγουρο ότι θα αντιδρούσαν κάνοντας προσφορές. Εμείς δεν έπρεπε να πέσουμε, στην παγίδα τους. Έπρεπε να επιμείνουμε στο μποϋκοτάζ, για να καταλάβουν ότι είμαστε καταναλωτές, με δικαιώματα και όχι ιθαγενείς που κοροϊδεύονται με καθρεφτάκια.

Επειδή η ακρίβεια αποτελεί βασικότατο πρόβλημα των καταναλωτών, το ΚΕ.Π.ΚΑ. αφιέρωσε την Παγκόσμια Ημέρα Καταναλωτή, στις 15 του Μάρτη, στην καταπολέμηση της ακρίβειας, καταθέτοντας τις παρακάτω προτάσεις:

• Πρέπει να εφαρμοστούν συγκεκριμένα μέτρα, για να μετριαστούν, ή να αντιμετωπιστούν για τους καταναλωτές, οι συνέπειες της κρίσης του κόστους διαβίωσης. Τα μέτρα αυτά προτείνονται από τη BEUC - Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ.- Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών. Οι δύο οργανώσεις καταναλωτών ζητάμε να αναλάβουν δράσεις και πρωτοβουλίες διάφοροι φορείς, είτε είναι εταίροι της αγοράς, είτε είναι πολιτικοί. Τα μέτρα μπορούν να εφαρμοστούν σε διαφορετικό χρόνο και στοχεύουν, σε διαφορετικές ομάδες πληθυσμού, ανάλογα με τις ανάγκες τους:
• Πρέπει να ενεργοποιηθούν οι φορείς ελέγχου της αγοράς: Ενώ κάποιες αυξήσεις τιμών μπορούν να θεωρηθούν δικαιολογημένες, κάποιες άλλες είναι αποτέλεσμα είτε αισχροκέρδειας, είτε αντιανταγωνιστικών πρακτικών. Η παρακολούθηση των διακυμάνσεων των τιμών σε ευαίσθητες αγορές (όπως τροφίμων, ενέργειας, φαρμάκων), ώστε να εντοπίζονται αδικαιολόγητες αυξήσεις τιμών, που οφείλονται είτε σε μονομερείς αποφάσεις (αισχροκέρδεια), είτε σε καρτέλ (νόθευση υγιούς ανταγωνισμού), είναι απαραίτητη και πρέπει να επεκτείνεται πέραν της στατιστικής και του γενικού πληθωρισμού.
• Πρέπει να ληφθούν περισσότερα μέτρα για τις τιμές της ενέργειας: Οι λογαριασμοί και οι προσφορές πρέπει να γίνουν πιο διαφανείς και εύκολα συγκρίσιμοι. Η αλλαγή παρόχου πρέπει να γίνει ευκολότερη ακόμα και για τα πακέτα. Πρέπει να παρέχεται βοήθεια και συμβουλές στους καταναλωτές, όχι από τους παρόχους ενέργειας, αλλά από τους εθνικούς ρυθμιστές, σε συνεργασία με τις Ενώσεις Καταναλωτών. Πρέπει οι καταναλωτές να έχουν δυνατότητα αποπληρωμής των λογαριασμών σε δόσεις, να μην αποσυνδέονται από το δίκτυο και να μην υπόκεινται σε μονομερείς αυξήσεις τιμών. Η απαλλαγή των λογαριασμών ενέργειας από Φ.Π.Α. θα ήταν μια καλή λύση (προτάθηκε από το ΚΕ.Π.ΚΑ.)
• Πρέπει να αποκαλυφθούν οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, που εκμεταλλεύονται την κρίση: Οι αρχές επιβολής της νομοθεσίας πρέπει να ελέγξουν την αγορά και να τιμωρήσουν τους εμπόρους, που παρανομούν. Θα απαιτηθεί στενή και ενεργή συνεργασία ανάμεσα στις αρχές προστασίας των καταναλωτών, με όλες τις υπόλοιπες αρχές, που εποπτεύουν την αγορά (Επιτροπή Ανταγωνισμού, Ε.Φ.Ε.Τ. – Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων, Ρ.Α.Ε. – Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, Συνήγορος του Καταναλωτή κ.λπ.).
• Πρέπει να ενδυναμωθεί η ενεργειακή επάρκεια των κατοικιών: Οι πολιτικοί και οι νομοθέτες πρέπει να τροποποιήσουν τη νομοθεσία, για την ενοικίαση ακινήτων. Πρέπει να απαγορευτεί κάθε αύξηση ενοικίων, σε ακίνητα που δεν είναι καλά μονωμένα και οι ένοικοί τους πληρώνουν υψηλούς λογαριασμούς ενέργειας.
• Πρέπει τα υγιεινά τρόφιμα να είναι προσβάσιμα και οικονομικά, για όλους: Επείγουσες δράσεις απαιτούνται, για να ανακόψουν τον κίνδυνο διατροφικής φτώχειας και να παρέχουν υγιεινά και θρεπτικά τρόφιμα, σε προσιτές τιμές, σε όλους. Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να επιμείνει στο σχέδιό της, για μετάβαση σε ένα βιώσιμο και ισχυρό σύστημα τροφίμων. Το πλαίσιο, για τα Βιώσιμα Συστήματα Τροφίμων αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία για την επίτευξη των σχεδίων. Η Κυβέρνηση και πωλητές τροφίμων πρέπει να λάβουν μέτρα (κοινωνικά και οικονομικά), όπως ορατή τιμή μονάδας, πρόσβαση σε υγιεινές επιλογές τροφίμων, οικονομικές τιμές των βιώσιμων τροφίμων, καλύτερη προώθηση φρούτων και λαχανικών κ.λπ.
• Πρέπει να αποφευχθεί η υπερχρέωση: Πρέπει να περιοριστούν οι επιπτώσεις του πληθωρισμού, κυρίως του «πληθωρισμού των φτωχών» και των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος, στα εισοδήματα των νοικοκυριών, ώστε να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος της υπερχρέωσης. Οι τράπεζες μπορούν να καθοδηγήσουν τους καταναλωτές, ώστε να αντιμετωπίσουν δύσκολες οικονομικές καταστάσεις και να αποφύγουν την υπερχρέωση. Τα «πράσινα» δάνεια μπορούν να βοηθήσουν τους καταναλωτές να βελτιώσουν την ενεργειακή απόδοση των σπιτιών τους. Οι τράπεζες πρέπει να προτείνουν σχέδια αποπληρωμής δανείων, με καλύτερους όρους, να υιοθετήσουν μέτρα αυτοσυγκράτησης και ανοχής για τους καταναλωτές, που δυσκολεύονται, να προσφέρουν συμβουλευτικές υπηρεσίες για την αντιμετώπιση του χρέους των καταναλωτών, να παρέχουν «πράσινα» δάνεια που θα συμφέρουν οικονομικά και θα είναι εύκολα προσβάσιμα.
• Πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία με τις Ενώσεις Καταναλωτών: Οι Ενώσεις Καταναλωτών παίζουν βασικό ρόλο, στη συμβουλευτική και στην υποστήριξη των καταναλωτών, ώστε να τους καθοδηγήσουν πώς να αντιμετωπίσουν την κρίση. Είναι απαραίτητο, οι πολιτικοί να διευρύνουν την επικοινωνία  και τη συνεργασία με τις Ενώσεις Καταναλωτών, ώστε να αντιληφθούν, καλύτερα, την πραγματικότητα της αγοράς, όπως τη βιώνουν οι καταναλωτές. Είναι, επίσης, σημαντικό να υποστηριχτούν οι Ενώσεις Καταναλωτών με χρηματοδότηση προγραμμάτων, συνεργασίες, κοινές δραστηριότητες, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στον επιπλέον φόρτο εργασίας, που προκαλεί η κρίση.
• Πρέπει να εμποδιστούν ελλείψεις φαρμάκων και απότομες αυξήσεις των τιμών τους: Οι καταναλωτές αντιμετωπίζουμε αυξήσεις τιμών και για τα συνταγογραφούμενα και για τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα. Αν και οι αυξήσεις τιμών φαρμάκων είχαν αρχίσει πριν την κρίση αυτή, έχουν γίνει πιο σοβαρές με δύο τρόπους: Αντιμετωπίζουμε αυξανόμενες τιμές, μαζί με αυξανόμενες ελλείψεις βασικών φαρμάκων. Οι παραγωγοί γενόσημων, ισχυρίζονται ότι έχουν ζημίες γιατί τα κόστη παραγωγής αυξάνονται, αλλά δεν αυξάνονται οι αποζημιώσεις από τα ασφαλιστικά ταμεία και τις ασφαλιστικές εταιρίες. Έτσι, απειλούν ότι ίσως σταματήσουν να παράγουν συγκεκριμένα φάρμακα, που είναι βασικά για την υγεία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει, άμεσα, να αναθεωρήσει τη νομοθεσία, για τα φάρμακα, θέτοντας αυστηρούς κανόνες, στην αλυσίδα προμήθειας φαρμάκων και στην αναφορά μελλοντικών ελλείψεων φαρμάκων. Πρέπει να δοθούν κίνητρα, για την ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει, επίσης, να ξεχάσει τα σχέδιά της για τα μεταβιβάσιμα κουπόνια επέκτασης αποκλειστικότητας, γιατί και τον ανταγωνισμό νοθεύουν και καθυστερούν την είσοδο, στην αγορά, επιχειρήσεων παραγωγής γενόσημων φαρμάκων, που παράγουν άλλα φάρμακα και όχι αντιβιοτικά.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. κάλεσε την Ελληνική Κυβέρνηση να σκύψει με προσοχή πάνω στα προβλήματα της ακρίβειας και να λάβει τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να υλοποιηθούν τα παραπάνω αιτήματα των καταναλωτών. Οι καταναλωτές δε χρειαζόμαστε επικοινωνιακά show. Θέλουμε πραγματικά μέτρα.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ . συνέχισε και θα συνεχίσει τον αγώνα, για την καταπολέμηση της ακρίβειας. Μπορείτε να δείτε όλες τις δράσεις του Δ.Σ. στο άρθρο μας: Οι δράσεις του ΚΕ.Π.ΚΑ. για την ακρίβεια. 

Επίσης, η Γενική Γραμματέας του ΚΕ.Π.ΚΑ., κ. Ε. Κεκελέκη ήταν βασική ομιλήτρια, σε ημερίδα που διοργάνωσε η Επιτροπή Ανταγωνισμού το Σεπτέμβριο του 2023, με θέμα: «Πληθωρισμός της απληστίας»

Η ακρίβεια θα μας προβληματίζει και το 2024.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών εντόπισε το πρόβλημα της αύξησης των τιμών στα τέλη της άνοιξης του 2021, όταν, με  άλλοθι τις αυξήσεις στις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος, ακρίβυναν άλλα προϊόντα, όπως τρόφιμα και είδη καθημερινής χρήσης. Το καλοκαίρι του 2021, κυκλοφόρησε, αρχικά, ένα ανυπόγραφο άρθρο, που προανάγγειλε ότι περισσότερα από 500 είδη καθημερινής χρήσης θα ακρίβαιναν. Αυτό το άρθρο ακολουθήθηκε, από άλλα παρόμοια.  Αρχές φθινοπώρου άρχισαν ψίθυροι φορέων της αγοράς ότι θα αυξηθούν οι τιμές των αγαθών. Μέσα μαζικής ενημέρωσης και κυβερνητικοί παράγοντες έκαναν τους ψιθύρους κραυγές και από τον Οκτώβριο του 2021, διαδοχικά κύματα ακρίβειας άρχισαν να «χτυπούν» τους καταναλωτές. Το ελαιόλαδο στα ράφια αυξήθηκε 25%, αν και οι ελιές ήταν ακόμα στα δέντρα. Το μοσχαρίσιο κρέας αυξήθηκε κατά 20% λες και το μοσχάρι είχε γεννηθεί, μεγαλώσει, σφαχτεί και πουληθεί μέσα σε 2 – 3 μήνες. Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου είχε ολοκληρωθεί. Φόβισαν οι επιτήδειοι και άπληστοι τους καταναλωτές και τους προετοίμασαν ψυχολογικά, για υπέρογκες αυξήσεις. Όταν ήρθαν οι αυξήσεις και ήταν μικρότερες των αναμενόμενων, οι καταναλωτές ανακουφισμένοι ότι απέφυγαν τα χειρότερα, κάθισαν στον καναπέ τους και δεν αντέδρασαν.  Το Φεβρουάριο του 2022, με το ξέσπασμα του πολέμου, στην Ουκρανία, η ακρίβεια ξέφυγε, από κάθε όριο.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ., επανειλημμένα κατέθεσε προτάσεις, για την καταπολέμηση της ακρίβειας, αλλά ο Υπουργός δεν αποδέχτηκε καμιά πρότασή μας:

• Μείωση Φ.Π.Α. στα τρόφιμα και στα είδη καθημερινής ανάγκης,
• Μείωση φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα,
• Επιβολή πλαφόν, στη λιανική τιμή ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου,
• Επιβολή πλαφόν στα απαραίτητα είδη καθημερινής ανάγκης,
• Αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από μικρούς παραγωγούς – καταναλωτές (prosumers),
• Διενέργεια ελέγχων στην αγορά, και ανακοίνωση αποτελεσμάτων και ονομάτων των επιχειρήσεων, που παραβιάζουν τη νομοθεσία για επιβολή πλαφόν κέρδους, ώστε οι Ενώσεις Καταναλωτών να κηρύξουμε μποϋκοτάζ.
• Μέτρα για τις τιμές των φαρμάκων, τους λογαριασμούς ενέργειας, τα πράσινα δάνεια κ.λπ. (λινκ με άρθρο ακρίβεια)

Έτσι, συνεχίστηκε το επικοινωνιακό σόου του Υπουργείου, με τους καταναλωτές να είναι οι μεγάλοι χαμένοι. Άλλωστε, οι φόροι που εισπράττει το κράτος αυξάνονται, όταν αυξάνονται οι τιμές των αγαθών. Δηλαδή, το κράτος «αισχροκερδεί» σε βάρος μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα σουπερμάρκετ ήταν οι μόνες ευνοημένες επιχειρήσεις, την εποχή της πανδημίας και παρόλο, που επιδοτήθηκαν δε μείωσαν τις τιμές τους, ούτε κατά ένα λεπτό του ευρώ. Οι τιμές της ενέργειας, από το Νοέμβριο του 2022 παρουσιάζουν μειώσεις. Υπάρχουν και επιδοτήσεις κρατικές των λογαριασμών. Οι τιμές φυσικού αερίου υποχώρησαν κατά 78,8% τον Αύγουστο του 2023, σε σχέση με τον περσυνό Αύγουστο. Οι τιμές, όμως, στα τρόφιμα και στα είδη καθημερινής ανάγκης παρέμειναν περίπου σταθερές, στην καλύτερη περίπτωση, ή συνέχισαν την ανηφόρα.

Κάπως έτσι, καταλήξαμε στον πληθωρισμό της απληστίας, ή στην αισχροκέρδεια, ιδιωτική και δημόσια, όπως λέει ο απλός καταναλωτής.  

• Με βάση στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ο πληθωρισμός 12μήνου Ιανουάριος 2023- Δεκέμβριος 2023 ήταν 3,5%, αλλά ο μέσος όρος για τα τρόφιμα και τα μη αλκοολούχα ποτά είναι στο 8,9%. Μάλιστα κάποιες κατηγορίες φτάνουν και το 14% (λαχανικά), το 15% (φρούτα), το 12,6% νερό-αναψυκτικά-χυμοί, το 8,4% ψάρια, το 7,7% ζάχαρη, το 6,5% κρέας. Φυσικά, το 8,9% έχει επιβληθεί στις ήδη αυξημένες κατά 15,5% τιμές του αντίστοιχου προηγούμενου δωδεκαμήνου. Η επίπτωση της αύξησης του ελαιόλαδου κατά 58,5% ήταν μόλις 0,47% στο γενικό πληθωρισμό.
• Τα καύσιμα υποχώρησαν κατά 15,6% από τον Ιούλιο του 2022. Μπορεί κανείς να εξηγήσει γιατί η τιμή της βενζίνης ξεπέρασε τα 2 ευρώ το λίτρο, στις αρχές Αυγούστου; Η διεθνής τιμή του βαρελιού δεν αποτελεί δικαιολογία. Ιστορικά, η τιμή αυτή σκαρφάλωσε και στα 140 δολάρια το βαρέλι και η τιμή της βενζίνης ήταν γύρω στο 1,5 ευρώ. Φέτος το καλοκαίρι, με άλλοθι την αύξηση από 80 δολάρια σε 84 δολάρια το βαρέλι η τιμή πέρασε τα 2 ευρώ. Και συνέχισε την ανηφόρα. Και σε όλα αυτά δε συνυπολογίζουμε την ισοτιμία ευρώ δολαρίου.
• Φέτος το καλοκαίρι, τα εισιτήρια των πλοίων όλων των εταιριών πέταξαν στα ουράνια. Η Κυβερνητική παρέμβαση, με τη μορφή και πάλι των επιδομάτων, ήρθε αργά και ίσως εμπόδισε και την Επιτροπή Ανταγωνισμού να σκύψει στο πρόβλημα και να ερευνήσει τυχόν εναρμονισμένες πρακτικές.
• Ο πληθωρισμός της απληστίας απειλεί και τη βαριά μας βιομηχανία, τον τουρισμό. Μεταφορές, τρόφιμα, καταλύματα ακόμα και ξαπλώστρες και ομπρέλες έγιναν απλησίαστα.
• Με βάση στοιχεία της Τράπεζας Ελλάδας, τα κέρδη των επιχειρήσεων το 2021 παρουσίασαν αύξηση 33,6% και το 2022 αύξηση 38,4%. Αν συνυπολογίσουμε και λίγο τα μαύρα και τη φοροδιαφυγή, που όλοι πλέον παραδέχονται, καταλήγουμε σε δυσθεώρητα ποσοστά αύξησης κερδοφορίας. Και όλα αυτά ενώ ίσχυε η νομοθεσία, για μη υπέρβαση περιθωρίου μεικτών κερδών, για να τιθασευτεί η ακρίβεια.
• Οι αυξήσεις των μισθών στην Ελλάδα, για το 2022, ήταν μόλις 0,3%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας Ελλάδας. Επομένως, δε δικαιολογούν αυξήσεις τιμών αγαθών.
• Το πρόβλημα με το ακριβό ίντερνετ, στη χώρα μας, είναι γνωστό σε όλους και έχει προκαλέσει ακόμα και παρέμβαση του ίδιου του Πρωθυπουργού. Στον τομέα των τηλεπικοινωνιών υπάρχει ένα ολιγοπώλιο, το οποίο έχει γράψει στα παλαιά του υποδήματα τους καταναλωτές, που δεν έχουν εναλλακτικές λύσεις. Και όταν κατατέθηκε στο Ελληνικό Κοινοβούλιο η νομοθετική πρόταση να αναλάβει την αρμοδιότητα του ανταγωνισμού, στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, η Επιτροπή Ανταγωνισμού, η πρόταση αποσύρθηκε και η αρμοδιότητα παρέμεινε στην Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων – Ε.Ε.Τ.Τ. Τέτοια πίεση συμφερόντων μας άφησε έκπληκτους, γιατί η πρόταση είχε τη στήριξη και εθνικών φορέων όπως το ΚΕ.Π.ΚΑ. αλλά και ευρωπαϊκών, όπως η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών. Ο λόγος αποκαλύφθηκε, πριν λίγους μήνες, όταν η Ε.Ε.Τ.Τ. πρότεινε την αύξηση των τιμών του ίντερνετ, στο ύψος του πληθωρισμού του 2022, μια και οι εταιρίες τηλεπικοινωνιών είχαν «υποστεί τεράστιες ζημίες», όταν, κλεισμένοι στα σπίτια μας λόγω κορωνοϊού, πληρώναμε και τη διαδικτυακή καλημέρα στο γείτονα.
• Συνεχώς βιώνουμε ξανά και ξανά την κατάσταση του Σεπτεμβρίου 2021, με τις αναγγελίες των ανατιμήσεων. Μας ετοιμάζουν να αποδεχτούμε, μοιρολατρικά και τις αυξήσεις και τα διάφορα pass, της κυβέρνησης, ως καθρεφτάκια σε ιθαγενείς. Το 2022, όμως, το στάρι πουλήθηκε γύρω στα 25 λεπτά το μαλακό και πάνω από 40 λεπτά το σκληρό. Το 2023, το μαλακό ήταν κάτω από τα 20 λεπτά και το σκληρό κυμάνθηκε από 24 έως 35 λεπτά. Και όμως, το ψωμί αυξήθηκε κατά 3,3% ενώ και η τιμή του φυσικού αερίου μειώθηκε κατά 52,9%. Και ποιος ξέρει τι άλλο θα ακολουθήσει.
• Ένας τομέας που πληγώνει τους καταναλωτές περισσότερο είναι τα τρόφιμα. Τα τρόφιμα αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα πληθωρισμού της απληστίας. Βιομηχανία τροφίμων και σούπερ - μάρκετ είναι από τις ελάχιστες επιχειρήσεις που δεν υπέστησαν ζημίες τον καιρό της πανδημίας. Αντίθετα, αύξησαν τα κέρδη τους και προχώρησαν σε εξαγορές, με αποτέλεσμα να υπάρχουν, ήδη, συγκεντρώσεις, στον τομέα αυτό και σύντομα θα βρεθούμε αντιμέτωποι όχι απλά με ολιγοπώλια, αλλά με σχεδόν μονοπώλια. Τα προβλήματα της έλλειψης υγιούς ανταγωνισμού είναι γνωστά και πρέπει να προστεθούν και σε άλλες αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, στον τομέα των τροφίμων.

Το Σεπτέμβριο του 2023, ο νέος Υπουργός Ανάπτυξης, κ. Κωνσταντίνος Σκρέκας, ανακοίνωσε καινούργια μέτρα, για την ακρίβεια. Αυτή η ενέργεια επαλήθευσε την άποψη του ΚΕ.Π.ΚΑ. ότι όλα τα μέτρα, που έλαβε η κυβέρνηση, δεν απέδωσαν, γιατί δεν ήταν τα σωστά. Οι προτάσεις του Υπουργού, ο οποίος δεν ήρθε σε επαφή με το ΚΕ.Π.ΚΑ., ούτε διαβουλεύτηκε, μαζί μας, ούτε συνεργάστηκε μαζί μας, κινούνται και αυτές, σε επικοινωνιακό επίπεδο, χωρίς ουσία και χωρίς βέβαιο αποτέλεσμα. Εθελοντικές δεσμεύσεις παραγωγών, χονδρεμπόρων, λιανοπωλητών, που αν θέλουν θα κάνουν μια έκπτωση 5% σε όσα αγαθά αυτοί θέλουν πάνω στις τιμές της 19^ης Σεπτεμβρίου 2023, αφού δηλαδή είχαν προηγουμένως τινάξει τις τιμές στα σύννεφα.

Για το θέμα της ακρίβειας μπορείτε να διαβάσετε, αναλυτικά,  στον απολογισμό του 2021, στον απολογισμό του 2022, και στο προηγούμενο άρθρο με τίτλο Ακρίβεια.

Το θέμα αυτό όπως φαίνεται θα μας προβληματίζει και θα μας δυσκολεύει για πολύ καιρό ακόμα, εφόσον δεν υπάρχει η πολιτική βούληση για την καταπολέμηση της ακρίβειας.

Στους απολογισμούς του 2021 και του 2022  κάναμε εκτενή αναφορά, στις αυξήσεις της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, που ξεκίνησαν το 2021 και μας ταλαιπωρούν ακόμα και σήμερα.

Η απόφαση της Ρωσίας να διακόψει την παροχή αερίου, στην Ευρώπη, έστειλε τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος, στα ύψη και τους καταναλωτές, στην ενεργειακή φτώχεια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την αναθεώρηση του σχεδιασμού της Ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, το Μάρτιο του 2023. Η πρόταση αυτή προσπάθησε να αντιμετωπίσει κάποιες από τις χειρότερες επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης στους καταναλωτές, όταν οι απότομες αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου «έστειλαν» τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος στα ουράνια.  Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιλάμβανε περισσότερες επιλογές συμβολαίων, καλύτερη προστασία των καταναλωτών, δυνατότητα διαμερισμού με κοντινά πρόσωπα του ηλεκτρικού ρεύματος που παράγουν οι ίδιοι .

Η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών καταθέσαμε τις παρακάτω προτάσεις:

• Η αναθεώρηση πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία, για να ενισχυθεί η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, από ανανεώσιμες πηγές.
• Πρέπει να προωθηθεί η ευέλικτη κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος, ώστε να αποφύγουμε την εξάρτηση, από το φυσικό αέριο, στις ώρες αιχμής της ζήτησης.
• Οι προμηθευτές ηλεκτρικού ρεύματος πρέπει να καλύπτουν ένα ελάχιστο ποσοστό του ρεύματος, που προμηθεύουν, στους πελάτες τους, από ανανεώσιμες πηγές.
• Πρέπει να απλοποιηθεί η πρόσβαση, σε συμφωνίες αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος, από ανανεώσιμες πηγές, των οποίων το κόστος πρέπει να μειωθεί, είτε μέσω ομαδικών αγορών, είτε με κρατικές εγγυήσεις.
• Οι καταναλωτές πρέπει να λαμβάνουν καλύτερη και πιο κατανοητή ενημέρωση, για τα οικονομικά οφέλη της ευέλικτης κατανάλωσης, ώστε να επιλέγουν προσφορές, που θα επιβραβεύουν την ευελιξία τους αυτή.
• Πρέπει να αποσαφηνιστούν τα δικαιώματα και οι ευθύνες των καταναλωτών, που ασχολούνται με το διαμοιρασμό της ενέργειας.
• Οι καταναλωτές πρέπει να μπορούν να συμμετέχουν, στο διαμοιρασμό της ενέργειας, με τρόπο που θα τους επιτρέπει να χρησιμοποιούν ηλεκτρικό ρεύμα, που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές, ανεξάρτητα από τον τόπο παραγωγής μέσα στην ίδια ζώνη, ή στο ίδιο δίκτυο.
• Οι χρεώσεις του δικτύου πρέπει να είναι λογικές και να επιβραβεύουν συμπεριφορές βελτίωσης της κατανάλωσης.

Οι παραπάνω προτάσεις συμπλήρωναν αυτές, που η BEUC- Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ.- Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, είχαν καταθέσει, μόλις άρχισε η ενεργειακή κρίση:

• Πρέπει να είναι, πάντοτε, διαθέσιμες στους καταναλωτές, συμβάσεις σταθερής τιμής.
• Πρέπει οι καταναλωτές να έχουν δυνατότητα να πληρώνουν, με δόσεις, τους λογαριασμούς τους, ώστε να προστατεύονται από διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος.
• Οι πάροχοι δεν πρέπει να μπορούν να αλλάζουν μονομερώς, τις συμβάσεις σταθερής τιμής.
• Οι καταναλωτές πρέπει να προστατεύονται, από επιθετικές προωθητικές πρακτικές.
• Οι παρεχόμενες υπηρεσίες από τους παρόχους πρέπει να ανταποκρίνονται, σε συγκεκριμένα ελάχιστα πρότυπα ποιότητας.
• Τα κράτη-μέλη πρέπει να ορίσουν τον πάροχο τελευταίου καταφυγίου.
• Οι πάροχοι πρέπει να καλύπτουν ένα ελάχιστο ποσοστό της ηλεκτρικής ενέργειας, που παράγουν, από ανανεώσιμες πηγές .
• Η πρόσβαση σε συμφωνίες αγοράς ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές πρέπει να διευκολυνθεί. Παράλληλα, πρέπει να μειωθεί το κόστος της, μέσω κρατικών εγγυήσεων, ή/και συλλογικών αγορών, ή/και επιτρέποντας την εμπορία αυτών των συμφωνιών.
• Πρέπει να αποσαφηνιστούν τα δικαιώματα των καταναλωτών, που μοιράζονται την ηλεκτρική ενέργεια, με άλλους.
• Οι καταναλωτές πρέπει να μπορούν να μοιράζονται με άλλους καταναλωτές την ηλεκτρική ενέργεια, που οι ίδιοι παράγουν.
• Οι χρεώσεις δικτύου πρέπει να ανταποκρίνονται στα πραγματικά κόστη.

Πολλές από τις προτάσεις μας έγιναν αποδεκτές. Το Σεπτέμβριο του 2023 η Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου ψήφισε την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ξεκίνησαν οι συζητήσεις ανάμεσα στο Συμβούλιο και στο Ευρωκοινοβούλιο. Παρακολουθούμε τις συζητήσεις και θα ενημερώνουμε για τις εξελίξεις.

Σε επίπεδο Ελλάδος, το ΚΕ.Π.ΚΑ. - Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, στις αρχές του 2023, απέστειλε προς το Ελληνικό Δίκτυο Συνεργασίας μεταξύ των εθνικών Αρχών για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών, την παρακάτω επιστολή:

«Όπως γνωρίζετε, η Ευρώπη πλήττεται από δραματικές αυξήσεις των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου. Για το λόγο αυτό, εκατομμύρια καταναλωτών παλεύουν να πληρώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας και πολλοί κινδυνεύουν με διακοπή παροχής, τους επόμενους μήνες.

Στις παρακάτω αυξήσεις πρέπει να προσθέσουμε και τις αυξήσεις τιμών για βασικά προϊόντα και υπηρεσίες, όπως τα τρόφιμα. Λαμβάνοντας υπόψη το ύψος αυτών των αυξήσεων, δεν είναι μόνο τα χαμηλά εισοδήματα, που αδυνατούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους, αλλά και τα μεσαία. Επομένως, απαιτούνται άμεσα μέτρα, για να εμποδιστούν οι διακοπές θέρμανσης και ηλεκτρικού ρεύματος αυτό το χειμώνα. Διαφορετικά, οι καταναλωτές, ίσως αναγκαστούν να δανειστούν, με τα πολύ υψηλά επιτόκια, μόνο και μόνο για να πληρώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας. Έτσι, λοιπόν, δημιουργείται ένας κίνδυνος για τους καταναλωτές, να διαχυθεί το χρέος από τους λογαριασμούς ενέργειας, σε δανειακό χρέος.

Η BEUC - Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών μαζί με τις ευρωπαϊκές οργανώσεις, που εκπροσωπούν τους παραγωγούς και παρόχους ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου, καθώς και την οργάνωση, που εκπροσωπεί τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές ενέργειας, συμφώνησαν τέσσερις αρχές, για να προστατέψουν τους καταναλωτές, από τις υψηλές τιμές ενέργειας, αυτό το χειμώνα. Έτσι, συνέστησαν στις εθνικές αρχές και στους παρόχους ενέργειας, σε εθνικό επίπεδο:

• Να δημιουργήσουν σχέδια αποπληρωμής λογαριασμών, που θα βασίζονται σε ξεκάθαρα κριτήρια: Τα σχέδια θα αφορούν, κυρίως, τους καταναλωτές, που έχουν πληγεί, δυσανάλογα, από τις αυξήσεις των τιμών ενέργειας και αυτούς που, για πρώτη φορά, παρουσιάζουν χρέος, στον πάροχό τους.
• Να αποφύγουν τις διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου, αυτό το χειμώνα: Αρκετά κράτη-μέλη έχουν, ήδη, δημιουργήσει προστατευτικά νομικά πλαίσια, όσον αφορά τις διακοπές, ιδίως για ευάλωτους καταναλωτές. Αυτές οι ρυθμίσεις πρέπει να επεκταθούν, σε όλους τους καταναλωτές, που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, λόγω του «ράλι» των τιμών.
• Να ελαχιστοποιηθούν οι μονομερείς αλλαγές συμβολαίων αυτό το χειμώνα: Αν και η Ευρωπαϊκή νομοθεσία, επιτρέπει, στους παρόχους, να αλλάζουν τους όρους των συμβολαίων με τους καταναλωτές, εφόσον τους ειδοποιούν έγκαιρα, αυτή η πρακτική έχει τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις, στους ευάλωτους καταναλωτές. Οι πάροχοι, τουλάχιστον μέχρι το τέλος Μαρτίου 2023, πρέπει να αποφύγουν τις μονομερείς αλλαγές συμβολαίων, σταθερής τιμής μέχρι την λήξη των συμβολαίων, κυρίως των ευάλωτων καταναλωτών και όσων έχουν διακανονίσει τους λογαριασμούς τους.
• Να παρέχουν ξεκάθαρη πληροφόρηση, σε όλους τους καταναλωτές, ώστε αυτοί, να κατανοήσουν την κατάσταση και τις λύσεις, που έχουν στη διάθεσή τους. Κατανοητή, διαφανής πληροφόρηση για τις τιμές της ενέργειας, τον τρόπο που χρεώνεται η κατανάλωση τους καθώς και συμβουλές πώς να βελτιώσουν τη χρήση ενέργειας πρέπει να παρέχονται, στους καταναλωτές, μέσα από διάφορα κανάλια και όχι μόνο με τους λογαριασμούς. Επιπλέον, όταν ετοιμάζεται ένα νέο συμβόλαιο, ο καταναλωτής πρέπει να λαμβάνει ξεκάθαρη πληροφόρηση, για τους όρους του συμβολαίου.

Ζητούμε από εσάς, το Ελληνικό Δίκτυο Συνεργασίας μεταξύ των εθνικών Αρχών για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών να προωθήσετε αυτές τις κοινές αρχές, τόσο προς τους παρόχους ενέργειας όσο και στη Ρυθμιστική Αρχή.»

Το Ελληνικό Δίκτυο Συνεργασίας μας ενημέρωσε ότι απέστειλε την επιστολή μας, στη Ρ.Α.Ε. – Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, η οποία μας διαβεβαίωσε ότι θα λάβει, σοβαρά, υπόψη της τις προτάσεις μας.

Τον Ιούνιο του 2023, η Ε.Ε.Τ.Τ. – Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων κατάθεσε νομοθετική πρόταση, για την αναπροσαρμογή των τιμών των τηλεπικοινωνιών με βάση τον πληθωρισμό του 2022.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, με επιστολή εξέφρασε  την κάθετη αντίρρησή του, στις αυξήσεις που πρότεινε η Ε.Ε.Τ.Τ. Η επιστολή απεστάλη προς τους: Πρωθυπουργό της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Κυριάκο Μητσοτάκη, Πρόεδρο της Ε.Ε.Τ.Τ., Καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Μασσέλο, Υπουργό Ανάπτυξης, κ. Κωνσταντίνο Σκρέκα, Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης, κ. Δημήτρη Παπαστεργίου, Γενικό Γραμματέα Εμπορίου, κ. Σωτήρη Αναγνωστόπουλο, τ. Γενικό Γραμματέα Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, κ. Αθανάσιο Στάβερη Πολυκαλά, Πρόεδρο Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, κ. Σωκράτη Φάμελλο, Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ- Κίνημα Αλλαγής, κ. Νίκο Ανδρουλάκη και Γενικό Γραμματέα του ΚΚΕ- Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, κ. Δημήτριο Κουτσούμπας:

«Εκφράζουμε την απόλυτη αντίθεσή μας στην αναπροσαρμογή των τιμών των τηλεπικοινωνιών με βάση τον πληθωρισμό του 2022, γιατί:

• Με βάση έρευνα της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού, τον Μάρτιο του 2022, η "Ελλάδα κατατάσσεται τα τελευταία 5 χρόνια ως μια από τις πιο ακριβές χώρες της ΕΕ28 και του ΟΟΑΣΑ στις ετήσιες μελέτες σύγκρισης τιμών παροχής υπηρεσιών ευζωνικού κινητού δικτύου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής".
• Και το 2020 η Ελλάδα αναδείχθηκε πρωταθλήτρια στις χρεώσεις τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών οι οποίες ήταν όχι μόνο οι υψηλότερες στην Ε.Ε. αλλά και 73% υψηλότερες από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο με βάση τα στοιχεία της Eurostat.
• Με βάση τα δικά σας στοιχεία που δημοσιοποίησε η επιτροπή σας, οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών κατά τους πρώτους 6 μήνες του 2022, αύξησαν το συνολικό κύκλο εργασιών τους ο οποίος το πρώτο εξάμηνο του 2022 ήταν ο υψηλότερος που έχει εμφανίσει ο κλάδος από το 2018.
• Η επιβολή αυξήσεων με βάση των πληθωρισμό του 2022 είναι κατάφορη αδικία και αισχροκέρδεια σε βάρος των καταναλωτών . Ο πληθωρισμός το Δεκέμβριο του 2022 διαμορφώθηκε στο 7,2% με πτωτική τάση όλο το 2023 και διαμορφώθηκε το Μάιο του 2023 στο 2.,8%.
• Ο πληθωρισμός του 2022 διαμορφώθηκε κυρίως από το ράλι των τιμών των τροφίμων. Σημειώστε ότι τα τρόφιμα παρουσίαζαν αυξήσεις 15,5% τον Δεκέμβριο του 2022 σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2021, ενώ ο πληθωρισμός βρισκόταν κάτω από το μισό. Η επίπτωση των τροφίμων στη διαμόρφωση του πληθωρισμού τον Δεκέμβριο του 2022 ήταν 3,2596 ενώ το φυσικό αέριο, το ηλεκτρικό ρεύμα και το πετρέλαιο θέρμανσης έχουν συνολικά λιγότερο από 0,10% επίπτωση στον πληθωρισμό.
• Από τις δικαιολογίες που αποδέχεστε ως Ε.Ε.Τ.Τ. για την αύξηση των τιμών των τηλεπικοινωνιών υπηρεσιών, αναφέρετε ως πρώτη την αύξηση του κόστους ρευματοδότησης δικτύου έως και 43%. Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ όμως δείχνουν ότι ο ηλεκτρισμός από τον Δεκέμβριο του 2021 έως τον Δεκέμβριο του 2022 μειώθηκε κατά 8%.

Θέλετε, λοιπόν, να επιβάλλετε αυξήσεις που βασίζονται σε μια χρονική στιγμή αυξημένου πληθωρισμού, αδιαφορώντας για το επί χρόνια «χαράτσωμα» των καταναλωτών στην Ελλάδα όπως αναλύουμε παραπάνω.

Φοβόμαστε ότι προσπαθείτε να δημιουργήσετε εθνικό δίκαιο ώστε οι διαδικασίες καταγγελίας της σύμβασης από τον καταναλωτή, όταν οι πάροχοι αλλάζουν μονομερώς τους όρους, να αποτελούν αντικίνητρο για την αλλαγή παρόχου. Υπενθυμίζουμε το άρθρο 213 του 4727/2020 με το οποίο ενσωματώθηκε το άρθρο 105 της οδηγίας 2018/1972 για καταγγελία σύμβασης και το οποίο καθιστά την Ε.Ε.Τ.Τ. υπεύθυνη ότι οι όροι και οι προϋποθέσεις αποτελούν αντικίνητρο για την αλλαγή παρόχου.

Υπενθυμίζουμε την παρέμβαση του πρωθυπουργού κ. Κυριακού Μητσοτάκη ο οποίος αναγνώρισε το πρόβλημα των ακριβών χρεώσεων των ηλεκτρονικών επικοινωνιών στην χώρα μας και ζήτησε την μείωση τους.

Θα συμβουλεύαμε τους παρόχους τηλεπικοινωνιών αντί να ζητούν να την αφαίμαξη των πελατών τους να επενδύσουν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για να μειώσουν το κόστος τους όπως γίνεται παγκοσμίως και θεωρείται βέλτιστη πρακτική.»

Οι καταναλωτές και το ΚΕ.Π.ΚΑ.- Κέντρο  Προστασίας Καταναλωτών απαιτήσαμε την άμεση απόσυρση της πρότασης της Ε.Ε.Τ.Τ., δηλαδή του καινούργιου χαρατσιού.

Μέχρι στιγμής, δεν έχει επιβληθεί το χαράτσι.

Στους απολογισμούς 2021 και 2022 κάναμε εκτενή αναφορά, στην ασφάλεια των προϊόντων και των παιχνιδιών και τα προβλήματα με τα μη ασφαλή προϊόντα , που κυκλοφόρησαν στην Ευρωπαϊκή αγορά. Δυστυχώς, και το 2022 βρέθηκαν μη ασφαλή προϊόντα, στην αγορά της Ε.Ε.

Στις 13 Μαρτίου 2023, η Ε.Ε. δημοσίευσε την ετήσια έκθεσή της, για το σύστημα Safety Gate, το οποίο είναι σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, για επικίνδυνα καταναλωτικά προϊόντα, πλην τροφίμων και το οποίο συμβάλλει, στην απόσυρση των επικίνδυνων προϊόντων, από την αγορά. Στο σύστημα συμμετέχουν οι αρχές 31 χωρών (27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. και Νορβηγία, Ισλανδία, Λιχτενστάιν και Ηνωμένο Βασίλειο – Βόρεια Ιρλανδία).

Το 2022, έγιναν 2117 προειδοποιήσεις, για προϊόντα πλην τροφίμων, μέσω του Ευρωπαϊκού Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης (Safety Gate), γιατί τα προϊόντα αυτά δε συμμορφώνονταω, με τις απαιτήσεις ασφαλείας της Ε.Ε. Τα παιχνίδια, τα αυτοκίνητα, και τα καλλυντικά ήταν τα προϊόντα, που προκάλεσαν τις περισσότερες ειδοποιήσεις:

• 23% τα παιχνίδια,
• 16% τα αυτοκίνητα,
• 10% τα καλλυντικά,
• 9% τα ρούχα,
• 9% τα κοσμήματα,
• 8% οι ηλεκτρικές συσκευές.

Στην Ελλάδα, τα κοσμήματα προκάλεσαν το 43% των ειδοποιήσεων, τα ρούχα το 14% και οι ηλεκτρικές συσκευές το 14%. Δυστυχώς, η χώρα μας κατέθεσε μόλις 7 ειδοποιήσεις.

Τα προϊόντα αυτά, λοιπόν, έθεσαν τους καταναλωτές, στους παρακάτω κινδύνους:

• 35% χημικούς,
• 25% τραυματισμούς,
• 14% πνιγμούς σε παιδιά,
• 9% ηλεκτροπληξίας,
• 9% πυρκαγιάς.

Στην Ελλάδα, το 86% των κινδύνων προέρχονταν, από χημικά προϊόντα και το 14% από ηλεκτροπληξία.

Ως αποτέλεσμα των προειδοποιήσεων, υπήρξαν 3.932 επακόλουθες ενέργειες. Στην Ελλάδα, οι επακόλουθες ενέργειες ήταν 106.

Τα μη ασφαλή αυτά προϊόντα προέρχονταν, από:

• Κίνα και Χονγκ - Κόνγκ: 50%
• Ευρωπαϊκή Ένωση: 22%
• Τρίτες χώρες: 17%
• Άγνωστη προέλευση: 11%.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμενόταν να αναθεωρήσει τη νομοθεσία, για την ασφάλεια των παιχνιδιών, το 2023, μαζί με τη νομοθεσία, για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων. Οι Ενώσεις Καταναλωτών πιέζουμε, για την καλύτερη προστασία των παιδιών μας, από επικίνδυνες χημικές ουσίες και άλλους κινδύνους.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι δίκαια περήφανη, για τη νομοθεσία για την ασφάλεια των παιχνιδιών, που είναι από τις αυστηρότερες, παγκοσμίως. Ο κανονισμός για την ασφάλεια των παιχνιδιών, που ακόμα περιμένουμε, θα ανεβάσει τον πήχη της ασφάλειας, περιλαμβάνοντας συγκεκριμένες χημικές ουσίες. Δυστυχώς, αν και οι κατασκευαστές παιχνιδιών θεωρούνται εμπιστοσύνης, πολλά παιχνίδια βρίσκονται, στην αγορά, που δε συμμορφώνονται με τους κανόνες ασφάλειας, ή είναι ακόμα και επικίνδυνα. Πρέπει να δουλέψουμε, σκληρότερα, για να σταματήσουμε την πώλησή τους.

Το Σεπτέμβριο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε πρόταση, για την αναθεώρηση της Οδηγίας για την ευθύνη του παραγωγού.

Στα τέλη Μαρτίου 2023, ο Επίτροπος Δικαιοσύνης της Ε.Ε., ο Ντιντιέ Ρέιντερς, ανακοίνωσε κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής των Καταναλωτών, την υπογραφή της Συμφωνίας για την Ασφάλεια των Προϊόντων (Product Safety Project+), από μεγάλες ηλεκτρονικές πλατφόρμες, οι οποίες δεσμεύτηκαν να λάβουν μέτρα, πέραν των νομικών τους υποχρεώσεων, για την ασφάλεια των προϊόντων. Οι πλατφόρμες αυτές είναι:

• Allegro,
• Ali Express,
• Amazon,
• Bol.com,
• eBay,
• eMag,
• Etsy,
• Zoom
• Rakuten France,
• Wish

Η Συμφωνία αυτή περιλαμβάνει 20 δράσεις, που οι εταιρίες θα αρχίσουν να εφαρμόζουν από τον Δεκέμβριο του 2023. Οι δράσεις αυτές περιλαμβάνουν δεσμεύσεις για τη διαφάνεια και τις ανακλήσεις προϊόντων,  παρακολούθηση των ιστοσελίδων όπου ανακοινώνονται οι ανακλήσεις κ.λπ., και αντικατοπτρίζουν τις υποχρεώσεις που αναφέρονται στον Κανονισμό για την αναθεώρηση της Οδηγίας για την Γενική Ασφάλεια των Προϊόντων.

Στις 30 Μαρτίου 2023, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τον Κανονισμό για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων. Το κείμενο που υπερψηφίστηκε περιλαμβάνει πολλά αιτήματα που είχαν καταθέσει η BEUC- Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών και η ANEC-  Ευρωπαϊκή Ένωση για το συντονισμό της Εκπροσώπησης των Καταναλωτών στην Πιστοποίηση, στη διαμόρφωση των οποίων συμμετείχε και το ΚΕ.Π.ΚΑ.:

• Βελτίωση των κριτηρίων, για τη διεξαγωγή αξιολογήσεων ασφάλειας,
• Νέες υποχρεώσεις για κατασκευαστές, εισαγωγείς, διανομείς, εξουσιοδοτημένους αντιπροσώπους καθώς και διαδικτυακές αγορές, όσον αφορά την πληροφόρηση, την αναφορά ατυχημάτων τη συνεργασία με τις εποπτικές αρχές κ.λπ.,
• Ενίσχυση των εξουσιών των εποπτικών αρχών,
• Πιο αποτελεσματικές μεθόδους ανάκλησης προϊόντων και νέα μέτρα αποκατάστασης για τους καταναλωτές.

Ο νέος Κανονισμός 2023/988  θα εφαρμοστεί την 13η Δεκεμβρίου 2024. 

Στα τέλη Μαΐου τα ευρωπαϊκά αυτά όργανα συνέχιζαν τις συζητήσεις. Έτσι, το ΚΕ.Π.ΚΑ.- Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, σε συνεννόηση με τη BEUC- Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών απέστειλε στον τ. Υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων, κ. Άδωνη Γεωργιάδη, επιστολή – παρέμβαση, με την οποία ζητήσαμε:

• Οι καταναλωτές πρέπει να μπορούν να αποζημιωθούν και για τις υλικές και για της μη υλικές ζημίες, από μη ασφαλή προϊόντα.
• Πρέπει να καταργηθεί η προθεσμία των 15 ετών μέσα στη οποία οι καταναλωτές μπορούν να προσφύγουν στη δικαιοσύνη για ζημίες από μη ασφαλή προϊόντα.
• Πρέπει να περιληφθεί στο κείμενο, η ευθύνη για το λογισμικό που είτε αγοράζεται χωριστά, είτε είναι ενσωματωμένο σε άλλο προϊόν.
• Πρέπει να καταργηθεί το κατώφλι των 500 ευρώ, κάτω από το οποίο δεν προβλέπεται προσφυγή στη δικαιοσύνη.
• Πρέπει να καταργηθεί η απαλλαγή του κατασκευαστή από την ευθύνη του, εάν αποδείξει ότι όταν έθεσε το προϊόν στην αγορά, δεν υπήρχαν επιστημονικά και τεχνικά δεδομένα που να κάνουν δυνατή την ανακάλυψη ελαττώματος.

Στις 17 Μαΐου 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την πρότασή της για τη βελτίωση των τελωνιακών ελέγχων. Ενώ οι καταναλωτές πιστεύουν ότι τα εισαγόμενα προϊόντα είναι ασφαλή και συμμορφώνονται με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Οι τελωνειακές αρχές αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις όταν ελέγχουν τα δέματα του ηλεκτρονικού εμπορίου, που μπαίνουν στην ευρωπαϊκή αγορά, περιέχοντας προϊόντα που δεν πληρούν τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές και τα οποία είναι, συχνά, μη ασφαλή.

Η BEUC και το ΚΕ.Π.ΚΑ. καλωσόρισαν την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ενδυναμώσει τις τελωνειακές αρχές, που αυτή τη στιγμή πρέπει να διαθέτουν γνώσεις και εμπειρίες για πολλά, διαφορετικά και σύνθετα προϊόντα. Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να συγκεντρώσει γνώσεις και πηγές και εμπειρίες από διάφορες εξειδικευμένες αρχές, ώστε να εξοπλίσει τις τελωνειακές αρχές καλύτερα για τον έλεγχο των εισαγωγών.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. παρακολουθεί τις εξελίξεις και για την αναθεώρηση της Οδηγίας και για τη Γενική Ασφάλεια προϊόντων και για την ενίσχυση των τελωνειακών αρχών.

Τον Οκτώβριο του 2022, μέλη της BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών διεξήγαγαν έρευνα σε 11 Ευρωπαϊκές χώρες (Αυστρία, Βέλγιο, Τσεχία, Δανία, Γερμανία, Ιταλία, Νορβηγία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σλοβενία και Ισπανία), για να διαπιστώσουν την εμπειρία, τις γνώσεις και τη συμπεριφορά των καταναλωτών, για τους κινδύνους, που μπορεί να προκαλέσουν οι συσκευασίες τροφίμων, τα μαγειρικά σκεύη και τα σκεύη αποθήκευσης τροφίμων, στην υγεία των καταναλωτών. Η έρευνα έδειξε:

• Μόλις το 10% των καταναλωτών πιστεύουν ότι είναι καλά πληροφορημένοι, για τις συσκευασίες τροφίμων και τα μαγειρικά σκεύη.
• 26% των καταναλωτών δεν κατανοούν την πληροφόρηση που περιέχεται πάνω στις συσκευασίες.
• 36% των καταναλωτών θεωρούν ανεπαρκή την πληροφόρηση που περιέχεται πάνω στις συσκευασίες.
• 75% των καταναλωτών αναγνωρίζουν το επίσημο σήμα, για τα «υλικά που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα», αλλά μόνον το 25% γνωρίζει τι σημαίνει αυτό το σήμα (ποτήρι και πιρούνι).
• 25% των καταναλωτών πιστεύουν ότι λαμβάνουν ελάχιστη πληροφόρηση, για τις συσκευασίες τροφίμων και τα μαγειρικά σκεύη.
• 75% των καταναλωτών πιστεύουν ότι απουσιάζουν σημαντικές πληροφορίες, ή λαμβάνουν θολή πληροφόρηση, όταν αγοράζουν ή χρησιμοποιούν δοχεία αποθήκευσης τροφίμων, ή μαγειρικά σκεύη.
• 90% των καταναλωτών πιστεύουν ότι τα παραπάνω σκεύη θα έπρεπε να φέρουν εύκολα κατανοητές οδηγίες χρήσης.
• Η πλειοψηφία των καταναλωτών έχει μια γενική γνώση ότι από κάποια δοχεία αποθήκευσης τροφίμων μπορούν να μεταφερθούν στα τρόφιμα χημικές ουσίες. Τα πλαστικά θεωρούνται από τους καταναλωτές Τα πλέον επικίνδυνα.
• 50% των καταναλωτών χρησιμοποιούν φθαρμένα δοχεία αποθήκευσης, ή μαγειρικά σκεύη.
• 20% των καταναλωτών επαναχρησιμοποιούν συσκευασίες μιας χρήσης, για να αποθηκεύσουν, ή να συσκευάσουν τρόφιμα, ακόμα και ζεστά.
• 40% των καταναλωτών πιστεύουν ότι δε λαμβάνουν ξεκάθαρη πληροφόρηση, για την ασφάλεια των δοχείων αποθήκευσης, ή των μαγειρικών σκευών, που χρησιμοποιούν. Από αυτούς, το 59% εμπιστεύονται τους ελέγχους των αρχών, αν και γνωρίζουν ότι οι αρχές αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις.
• 70% των καταναλωτών ανησυχούν, για τις επιπτώσεις, στην υγεία τους από τις χημικές ουσίες, στις συσκευασίες τροφίμων και στα μαγειρικά σκεύη.
• 40% των καταναλωτών δε μπορούν να διακρίνουν ποια σκεύη αποθήκευσης, ή ποιες συσκευασίες τροφίμων είναι φιλικές στο περιβάλλον.
• 90% των καταναλωτών πιστεύουν ότι οι πράσινοι ισχυρισμοί πρέπει να ρυθμιστούν, με αυστηρό τρόπο.
• 80% των καταναλωτών ανησυχούν, για τις επιπτώσεις των συσκευασιών τροφίμων, στο περιβάλλον και 90% αυτών υποστηρίζουν πως πρέπει να επιβληθούν αυστηροί κανόνες, για να σταματήσουν αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2017, ανέλαβε την πρωτοβουλία HBM4EU, για την παρακολούθηση της ανθρώπινης βιολογίας. Η πρωτοβουλία αυτή επικεντρώνεται στις ουσίες  PFAS (υπερφθοριωμένες  αλκαλιωμένες ουσίες), αποτελεί συλλογική προσπάθεια 30 χωρών, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παράγει γνώση, για την ασφαλή διαχείριση των χημικών ουσιών και προσφέρει αποδεικτικά στοιχεία, για την πραγματική έκθεση των πολιτών, στις χημικές ουσίες, προστατεύοντας την ανθρώπινη υγεία στην Ευρώπη. Οι υπερφθοριωμένες  αλκαλιωμένες ουσίες PFAS περιλαμβάνουν πάνω από 4.700 χημικές ουσίες, χρησιμοποιούνται ευρέως και συσσωρεύονται, με την πάροδο του χρόνου, στους ανθρώπους και στο περιβάλλον. Είναι γνωστές ως «παντοτινά χημικά» καθώς είναι εξαιρετικά ανθεκτικές, όταν βρίσκονται στο περιβάλλον και στους οργανισμούς. Μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα υγείας, όπως βλάβες στο ήπαρ, παθήσεις του θυρεοειδούς, παχυσαρκία, προβλήματα γονιμότητας και καρκίνο. 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε πρόταση, για τον περιορισμό όλων ουσιών, από όλα τα καταναλωτικά προϊόντα, επιτρέποντας, όμως, μια μεταβατική περίοδο 18 μηνών, από τη στιγμή που εγκριθεί η πρότασή της.

Ερευνητές, από το Βέλγιο, έδειξαν ότι οι ουσίες PFAS βρίσκονται, σε μεγάλο βαθμό, στα καλαμάκια, που χρησιμοποιούμε για να πίνουμε υγρά και τα οποία κατασκευάζονται από οργανικά υλικά, όπως χαρτί, μπαμπού κ.λπ. Οι ερευνητές εξέτασαν 38 διαφορετικές μάρκες καλαμάκια, από χαρτί, μπαμπού, ανοξείδωτο ατσάλι και πλαστικό. Σε 18 από τα 20 χάρτινα καλαμάκια και σε 4 από τα 5 καλαμάκια μπαμπού οι ουσίες PFAS ήταν παρούσες. Όμως, δεν ανιχνεύτηκαν σε κανένα ανοξείδωτο καλαμάκι.

Επειδή, λοιπόν, τα πλαστικά καλαμάκια, αντικαθίστανται, από καλαμάκια από εναλλακτικά υλικά, είναι απαραίτητο να υπάρξει, άμεσα, νομοθετική ρύθμιση, για την απαγόρευση των επικίνδυνων χημικών ουσιών, στα καλαμάκια.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί να καταπολεμήσει τη ρύπανση από μικροπλαστικά, όπως αναφέρεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και στο νέο Σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία. Στο σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση, η Επιτροπή έθεσε ως στόχο τη μείωση της ρύπανσης από μικροπλαστικά κατά 30 % έως το 2030.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε, από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων (ECHA), να αξιολογήσει τον κίνδυνο, από μικροπλαστικά, που έχουν προστεθεί, σκόπιμα, σε προϊόντα. Ο ECHA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα πλαστικά που προστίθενται, σκόπιμα, σε ορισμένα προϊόντα, απελευθερώνονται στο περιβάλλον, με ανεξέλεγκτο τρόπο και συνέστησε τον περιορισμό τους.

Στις 25 Σεπτεμβρίου 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε ακόμα ένα σημαντικό βήμα, για την προστασία του περιβάλλοντος με τη θέσπιση μέτρων τα μικροπλαστικά που προστίθενται, σκόπιμα, σε προϊόντα, βάσει της ενωσιακής νομοθεσίας REACH για τα χημικά προϊόντα. Οι νέοι κανόνες θα αποτρέψουν την απελευθέρωση περίπου μισού εκατομμυρίου τόνων μικροπλαστικών στο περιβάλλον. Θα απαγορεύουν την πώληση μικροπλαστικών αυτών καθαυτών, καθώς και των προϊόντων στα οποία έχουν προστεθεί μικροπλαστικά και τα οποία απελευθερώνουν μικροπλαστικά κατά τη χρήση τους. Στις περιπτώσεις που δικαιολογείται δεόντως, εφαρμόζονται παρεκκλίσεις και μεταβατικές περίοδοι για τα μέρη που επηρεάζονται ώστε να προσαρμοστούν στους νέους κανόνες.

Ο περιορισμός που εγκρίθηκε χρησιμοποιεί ευρύ ορισμό των μικροπλαστικών — καλύπτει όλα τα σωματίδια συνθετικών πολυμερών κάτω των πέντε χιλιοστών που είναι οργανικά, αδιάλυτα και ανθεκτικά στην αποδόμηση. Σκοπός είναι να μειωθούν οι εκπομπές μικροπλαστικών, από όσο το δυνατόν περισσότερα προϊόντα. Ορισμένα παραδείγματα κοινών προϊόντων που εμπίπτουν στο πεδίο του περιορισμού είναι τα εξής:

• το κοκκώδες υλικό πλήρωσης που χρησιμοποιείται σε τεχνητές - συνθετικές επιφάνειες αθλητικών εγκαταστάσεων — η μεγαλύτερη πηγή σκόπιμων μικροπλαστικών στο περιβάλλον·
• καλλυντικά, όπου τα μικροπλαστικά χρησιμοποιούνται για πολλαπλούς σκοπούς, όπως η απολέπιση (μικροσφαιρίδια) ή η παραγωγή συγκεκριμένης υφής, αρώματος ή χρώματος·
• απορρυπαντικά, μαλακτικά υφασμάτων, λαμπυρίζουσα σκόνη (glitter), λιπάσματα, φυτοπροστατευτικά προϊόντα, παιχνίδια, φάρμακα και ιατροτεχνολογικά προϊόντα, μεταξύ άλλων.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προιόντων (ECHA) μελετάει τις χημικές ουσίες που περιέχονται, στις μπαταρίες (λινκ με δ.τ. μας). Η μελέτη στοχεύει να βρει τις χημικές ουσίες, που θα μπορούσαν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον και την ανακύκλωση. Η μελέτη στοχεύει να προτείνει μέτρα, όπως π.χ. πιθανούς περιορισμούς χημικών ουσιών, από τον Κανονισμό REACH και προβλέπεται να δημοσιευτεί, στα τέλη του 2027.

Η μελέτη πρόκειται να υποστηρίξει την εφαρμογή του νέου Ευρωπαϊκού Κανονισμού για τις μπαταρίες, που ισχύει από τις 17 Ιουλίου 2023. Σύμφωνα με τον Κανονισμό αυτό:

• Περιορίζεται η παρουσία υδραργύρου, καδμίου και μόλυβδου στις μπαταρίες.
• Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να επιβάλει περιορισμό και άλλων χημικών ουσιών στις μπαταρίες.
• Τίθενται κριτήρια αποδοτικότητας, ανθεκτικότητας και ασφάλειας.
• Εισάγονται απαιτήσεις σήμανσης και πληροφόρησης, για τις χημικές ενώσεις και το ανακυκλωμένο περιεχόμενο των μπαταριών.

Δυστυχώς, η Ευρωπαϊκή Ένωση δε φαίνεται να κάνει βήματα ανάλογα με την επικινδυνότητα των χημικών ουσιών, ενώ αναγνωρίζει τις αρνητικές τους επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον.

Σήμερα, δυστυχώς, η επισήμανση των χημικών προϊόντων είναι πολύ συχνά δυσνόητη και έτσι, διαβάζεται δύσκολα από τους καταναλωτές και η κατανόησή της είναι ακόμα δυσκολότερη. Επίσης, οι έμποροι, στο διαδίκτυο, δε δίνουν την προβλεπόμενη από τη νομοθεσία πληροφόρηση και επισήμανση, στην ιστοσελίδα από την οποία διαθέτουν το προϊόν. Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα απαράδεκτους κινδύνους για την υγεία των καταναλωτών.

Το Δεκέμβριο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε πρόταση αναθεώρησης του Κανονισμού(ΕΚ) αριθ. 1272/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008 , για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία των χημικών ουσιών και των μειγμάτων, την οποία υποστηρίξαμε η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών. Ο Κανονισμός αυτός παίζει σημαντικό ρόλο, στην προστασία των καταναλωτών απέναντι σε χημικούς κινδύνους. Καθορίζει τον τρόπο, με τον οποίο πρέπει να λαμβάνουν οι καταναλωτές πληροφόρηση, μέσω της σήμανσης των χημικών ουσιών, για τους κινδύνους και την ασφαλή χρήση των χημικών ουσιών. Επίσης, υποστηρίζει την ταξινόμηση των επικίνδυνων χημικών ουσιών, η οποία είναι απαραίτητη, για τη διαχείριση των κινδύνων, σε άλλες νομοθεσίες, που στοχεύουν στην προστασία των εργαζόμενων, των καταναλωτών και του περιβάλλοντος.

Ένα χρόνο αργότερα, τα Ευρωπαϊκά όργανα κατέληξαν σε συμφωνία, για την τελική μορφή της αναθεώρησης του Κανονισμού. Οι νέες ετικέτες θα διαβάζονται πιο εύκολα και έτσι, οι καταναλωτές θα κάνουν καλύτερα πληροφορημένες αγορές και στο διαδίκτυο και εκτός διαδικτύου:

• Για τις ετικέτες πάνω στα χημικά προϊόντα, που χρησιμοποιούνται στα νοικοκυριά, σε καθημερινή βάση (π.χ. απορρυπαντικά, κόλλες, αποφρακτικά αποχετεύσεων κ.λπ.), προβλέπεται  ελάχιστο μέγεθος και συγκεκριμένο χρώμα γραμματοσειράς.
• Για τα χημικά προϊόντα που πωλούνται ηλεκτρονικά, πρέπει να δίνονται οι ίδιες πληροφορίες, που δίνονται στις «φυσικές» ετικέτες.
• Οι σημαντικές πληροφορίες, που αφορούν την υγεία και την ασφάλεια των καταναλωτών καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος, θα συνεχίσουν να αναγράφονται στις ετικέτες των προϊόντων  και θεσπίζονται αυστηροί κανόνες, για την ψηφιακή σήμανση, π.χ. QR code, η οποία σύμφωνα με την άποψη των Ενώσεων Καταναλωτών μπορεί να είναι μόνο συμπληρωματική και ποτέ δεν πρέπει να αντικαταστήσει τις «φυσικές» ετικέτες.

Οι καταναλωτές αξίζουν μια ζωή ελεύθερη από τοξικές ουσίες. Περιμένουμε την εφαρμογή του αναθεωρημένου Κανονισμού.

Περισσότερες πληροφορίες 

Στο πλαίσιο των δράσεων του ΚΕ.Π.ΚΑ., για την ασφάλεια των προϊόντων, εκδώσαμε δελτίο τύπου, για να προειδοποιήσουμε γονείς και ενήλικους, για τους κινδύνους των μπαταριών -κουμπιών, για τα μικρά παιδιά.

Οι μπαταρίες-κουμπιά και οι μπαταρίες-κέρματα είναι ειδικά σχεδιασμένες, για μικρές φορητές συσκευές. Το μικροσκοπικό μέγεθος και το στρογγυλό σχήμα τους αυξάνουν τον κίνδυνο ακούσιας κατάποσής, τους από παιδιά.

Οι μπαταρίες μπορεί να προέρχονται, από παιχνίδια, από συσκευές οι οποίες χρησιμοποιούνται από το παιδί, ή για το παιδί (θερμόμετρο κ.λπ.), ή να έχουν αφεθεί αφύλακτες, κάπου στο σπίτι. Η γυαλιστερή επιφάνεια της μπαταρίας μπορεί να είναι πολύ ελκυστική, για ένα παιδί, που εξερευνά το περιβάλλον του. Πρέπει, λοιπόν, να:

• Αποθηκεύουμε μικρές μπαταρίες και ευαίσθητες συσκευές, σε σημείο, που δε βλέπουν και δε φτάνουν τα παιδιά.
• Μην αποθηκεύουμε μικρές μπαταρίες, μαζί με φάρμακα.
• Φροντίζουμε τα παιδιά να μην μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση, στις μπαταρίες, που παραμένουν σε ανοικτές συσκευασίες.
• Ελέγχουμε ότι το σημείο, στο οποίο τοποθετούνται οι μπαταρίες κάθε προϊόντος, που βρίσκεται στο σπίτι μας, είναι ασφαλώς κλεισμένο και τα παιδιά δε μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτό.

Σε περίπτωση κατάποσης, υπάρχει κίνδυνος η μπαταρία να σφηνώσει, στον οισοφάγο. Αυτό μπορεί να αποβεί πολύ επικίνδυνο και, στη χειρότερη περίπτωση, ακόμη και θανατηφόρο. Για αυτό:

• Αναζητούμε άμεση ιατρική φροντίδα, στα επείγοντα νοσοκομείου.
• Δεν αφήνουμε το παιδί να φάει, ή να πιει, έως ότου υπάρξει ακτινογραφία, που να δείχνει αν υπάρχει μπαταρία, ή όχι.
• Δεν προκαλούμε εμετό.
• Παίρνουμε μαζί μας τη συσκευή, που περιείχε τη μπαταρία, ή την αρχική συσκευασία του προϊόντος, ώστε να βοηθήσουμε τον γιατρό να ταυτοποιήσει τον τύπο και τη χημεία της μπαταρίας

Τα υλικά, που έρχονται, σε επαφή με τα τρόφιμα, είναι σημαντικά, όταν αποθηκεύουμε, μεταφέρουμε, συντηρούμε και τελικά, καταναλώνουμε τρόφιμα. Τα υλικά αυτά μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίμων, σε όλη τη διατροφική αλυσίδα. Χημικές ουσίες, που υπάρχουν, στις συσκευασίες των τροφίμων, μπορούν να επιμολύνουν την τροφή μας και να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία μας. Η υπάρχουσα νομοθεσία της Ε.Ε. για την προστασία των καταναλωτών, απέναντι σε τέτοιους κινδύνους, παρέχει ανεπαρκή προστασία. Απαιτείται, επειγόντως, αναθεώρηση της νομοθεσίας για τις συσκευασίες των τροφίμων.

Στα τέλη του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε την πρότασή της, για την αναθεώρηση του νομικού πλαισίου, για τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα.

Στις αρχές Ιανουαρίου 2023, η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών απέστειλε τα σχόλιά της, για την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, παράλληλα, ενημέρωσε τον πρόεδρο του Ε.Φ.Ε.Τ. – Εθνικός Φορέας Ελέγχου Τροφίμων κ. Αντώνιο Ζαμπέλα. BEUC και ΚΕ.Π.ΚΑ. ζητήσαμε:

• Να ρυθμιστούν όλα τα υλικά, που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα, π.χ. το μπαμπού.
• Να μειωθεί η επιμόλυνση των τροφίμων, μέσω ρύθμισης όλων των ουσιών, που «μεταναστεύουν», από την τελική μορφή των υλικών, που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα, δηλαδή να εξετάζεται το τελικό μείγμα των χημικών που «μεταναστεύει», στα τρόφιμα και όχι μόνον οι αρχικές ουσίες.
• Να υιοθετηθεί μια προληπτική προσέγγιση, με την εισαγωγή μιας γενικής απαγόρευσης επικίνδυνων ουσιών.
• Εξαιρέσεις να επιτρέπονται μόνον εφόσον η βιομηχανία αποδείξει ότι οι ουσίες, που εξαιρούνται, είναι ακίνδυνες, όταν έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα.
• Να δοθούν κίνητρα, για ανάπτυξη βιώσιμων εναλλακτικών υλικών, όπως ασφαλών υλικών, χωρίς τοξικές ουσίες, ανακυκλωμένων υλικών κ.λπ.
• Να εισαχθεί υποχρέωση των επιχειρήσεων να αξιολογούν την ασφάλεια των υλικών, που χρησιμοποιούν και τα οποία έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των μειγμάτων χημικών ουσιών, που «μεταναστεύουν», στα τρόφιμα.
• Να διασφαλιστεί η απόλυτη εφαρμογή της νομοθεσίας, από τα κράτη – μέλη.
• Να προωθηθούν συντονισμένες δράσεις επιβολής της νομοθεσίας, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Να ενισχυθούν οι έλεγχοι συμμόρφωσης.
• Να εισαχθούν νέα εργαλεία, για τον έλεγχο των διαδικτυακών πωλήσεων.
• Να ενισχυθούν οι Ενώσεις Καταναλωτών, για να συμμετέχουν στην εποπτεία της αγοράς.
• Να θεσμοθετηθεί ένα σύστημα σήμανσης, κατανοητό από τους καταναλωτές, που θα δίνει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες π.χ. θερμοκρασία στην οποία χρησιμοποιείται η συσκευασία του τροφίμου, αν είναι ασφαλής η χρήση της συσκευασίας από παιδιά, αν μπορεί η συσκευασία να χρησιμοποιηθεί ξανά κ.λπ. Μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στη χρήση εικονογραμμάτων, τα οποία, πολλές φορές, προκαλούν σύγχυση, αντί για ενημέρωση, στους καταναλωτές.
• Τα ψηφιακά εργαλεία να έχουν συμπληρωματικό ρόλο, στην πληροφόρηση των καταναλωτών.

Η αναθεωρημένη νομοθεσία, για τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα, πρέπει να «καθαρίσει» την αγορά, από παραπλανητικούς ισχυρισμούς και σημάνσεις.

Το θέμα θα μας απασχολεί, για αρκετό καιρό.

Στους απολογισμούς του 2021 και 2022 κάναμε εκτενή αναφορά, στη σήμανση Nutriscore, δηλαδή στη διατροφική σήμανση, που εμφανίζεται στο εμπρός μέρος της συσκευασίας των τροφίμων και την οποία το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών και η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών υποστηρίζουμε.

Τον Απρίλιο του 2023, η Οργάνωση Καταναλωτών της Γαλλίας UFC Que Choisir ανακοίνωσε τα συμπεράσματα μελέτης, που έκανε, για την αποτελεσματικότητα της σήμανσης Nutriscore, η οποία εφαρμόζεται, στη Γαλλία, εδώ και εφτά χρόνια:

• Η σήμανση Nutriscore χρησιμοποιείται σε ποσοστό:
  • 43%, σε μπάρες δημητριακών,
  • 61% σε «ειδικά» ψωμιά και μπισκότα,
  • 97% σε δημητριακά για πρωινό .
• Μέσα στα εφτά χρόνια που χρησιμοποιείται η σήμανση Nutriscore:
  • Το ποσοστό των δημητριακών για πρωινό, που ανήκουν στις κατηγορίες Α, ή Β, ή C, αυξήθηκε από 25% σε 49%.
  • Το ποσοστό των δημητριακών που ανήκουν στις κατηγορίες Α ή Β πενταπλασιάστηκε, από 8% σε 38%.
  • Το ποσοστό των «ειδικών» ψωμιών/μπισκότων που ανήκουν στις κατηγορίες Α ή Β αυξήθηκε από 40% σε 62%
• Η σήμανση Nutriscore δε χρησιμοποιείται, σε ποσοστό:
  • 17% σε κέικ,
  • 17% σε σνακ,
  • 10% σε σάλτσες,
  • 1% σε παγωτά και γρανίτες.
• Αυτές οι τέσσερις κατηγορίες προϊόντων δεν παρουσίασαν καμία βελτίωση, στη διατροφική τους ποιότητα.
• Η μελέτη δείχνει ότι η εθελοντική εφαρμογή της σήμανσης Nutriscore έχει περιορισμένα αποτελέσματα.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. απέστειλε τη μελέτη στον πρόεδρο του ΕΦΕΤ- Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων, κ. Αντώνιο Ζαμπέλα, στον τ. Υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων, κ. Άδωνη Γεωργιάδη και στο Γενικό Γραμματέα Εμπορίου, κ. Σωτήριο Αναγνωστόπουλο.    

Το Μάιο του 2023, 320 επιστήμονες του τομέα υγείας και τροφίμων ζήτησαν, με κοινή ανοιχτή αναφορά, την εφαρμογή της σήμανσης Nutriscore, ως πανευρωπαϊκής διατροφικής σήμανσης, στο εμπρός μέρος της συσκευασίας.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. απέστειλε την αναφορά στον πρόεδρο του ΕΦΕΤ- Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων, κ. Αντώνιο Ζαμπέλα, στον τ. Υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων, κ. Άδωνη Γεωργιάδη, στον τ. Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Γεώργιο Γεωργαντά.

Επίσης το Μάιο του 2023, η Ολλανδία ενέκρινε επίσημα τη σήμανση Nutriscore. Το ΚΕ.Π.ΚΑ. ενημέρωσε τον πρόεδρο του ΕΦΕΤ- Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων, κ. Αντώνιο Ζαμπέλα και το Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών.

Η αντίσταση της βιομηχανίας τροφίμων, στη σήμανση Nutriscore, είναι τεράστια και συνεχής. Όμως, συνεχής είναι και η προσπάθεια του ΚΕ.Π.ΚΑ. να θεσμοθετηθεί αυτή η σήμανση.

Στις 19 Σεπτεμβρίου 2023, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Ursula von der Leyen έκανε την τελευταία ομιλία της, πριν τις επόμενες ευρωεκλογές, για την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην ομιλία της, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ευχαρίστησε τους αγρότες και κτηνοτρόφους, που μας προμηθεύουν την τροφή μας, καθημερινά. Η επάρκεια τροφίμων είναι σημαντική, για τους ευρωπαίους, ειδικά τώρα που αντιμετωπίζουμε τις συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία και της κλιματικής αλλαγής, που φέρνει ξηρασία, πλημμύρες και φωτιές. Όλα αυτά έχουν επιπτώσεις στην εργασία των αγροτών και το εισόδημά τους.

Στη συνέχεια της ομιλίας της, η κ. der Leyen ανακοίνωσε την έναρξη διαλόγου, για το μέλλον της γεωργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έθεσε το πλαίσιο του διαλόγου: «Η γεωργία και η προστασία της φύσης είναι αλληλένδετες».

Παρότι οι καταναλωτές συμμεριζόμαστε τις ανησυχίες, που προκαλεί η κλιματική αλλαγή, παρατηρήσαμε ότι η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν ανέφερε τους καταναλωτές στο κομμάτι της ομιλίας της, για τα τρόφιμα και τη γεωργία. Ποιος άραγε καταναλώνει τα τρόφιμα σύμφωνα με την κ. Ursula von der Leyen;

Εξαιτίας αυτής της «παράλειψης», η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών απέστειλε επιστολή διαμαρτυρίας, στην Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ursula von der Leyen, στον Αντιπρόεδρο της Επιτροπής κ. Maroš Šefčovič Επίτροπο για την πράσινη συμφωνία, τον Επίτροπο για τη γεωργία κ. Janusz Wojciechowski, την Επίτροπο για την υγεία και ασφάλεια τροφίμων κ. Στέλλα Κυριακίδου και τον Επίτροπο για το περιβάλλον, τους ωκεανούς και την αλιεία κ. Virginijus Sinkevičius. Με την επιστολή αυτή η BEUC ζήτησε να συμμετέχουν οι καταναλωτές, στο διάλογο για το μέλλον της γεωργίας και έθεσε 5 βασικά αιτήματα των καταναλωτών:

• Η νομοθετική διαδικασία πρέπει να συνεχιστεί.
• Πρέπει να εστιάσουμε στα τρόφιμα και όχι στη γεωργία.
• Ο διάλογος πρέπει να συμπεριλαμβάνει όλους τους εταίρους στην αλυσίδα των τροφίμων.
• Ο διάλογος πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα.
• Πρέπει να προωθήσουμε την κατανάλωση βιώσιμων τροφίμων.

Η συζήτηση τώρα ξεκίνησε, την παρακολουθούμε και παρεμβαίνουμε ώστε να λαμβάνονται υπόψη τα δικαιώματα και τα αιτήματα των καταναλωτών.

Σήμερα, το σύστημα τροφίμων, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι μη βιώσιμο. Επηρεάζει και επηρεάζεται, από την κλιματική αλλαγή, τη ρύπανση, τα απορρίμματα, το χάσιμο της βιοποικιλότητας, τις ασθένειες που συνδέονται με τη διατροφή (όπως παχυσαρκία και διαβήτης). Ο μισός ευρωπαϊκός πληθυσμός είναι είτε υπέρβαρος, είτε παχύσαρκος. Το ευρωπαϊκό σύστημα τροφίμων έχει αρνητικές επιπτώσεις και σε χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου προκαλεί υπέρ-αλίευση και αποψίλωση δασών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2020, στη Στρατηγική «Από το χωράφι στο πιάτο», ανακοίνωσε ότι, μέσα στο 2023, θα θεσμοθετούσε ένα πλαίσιο νομοθετικό, για τα βιώσιμα διατροφικά συστήματα. Ώστε να γίνουν τα τρόφιμά μας υγιεινότερα, δικαιότερα και πιο πράσινα. Δυστυχώς, το καλοκαίρι του 2023, η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι αυτή η νομοθετική πρωτοβουλία αναβάλλεται για την επόμενη θητεία. Το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, μαζί με 160 φορείς, από όλη την Ευρώπη, αποστείλαμε ανοιχτή επιστολή διαμαρτυρίας, στην πρόεδρο της Επιτροπής, κ. Φον ντερ Λάιεν, ζητώντας να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις, που ανέλαβε όταν ξεκίνησε τα καθήκοντά της, ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, απαντώντας στην επιστολή μας, στις 30 Νοεμβρίου 2023, επιβεβαίωσε την πίστη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη βιωσιμότητα των τροφίμων και μας ενημέρωσε ότι δεν έχει ληφθεί καμιά απόφαση για το πότε θα    ανακοινωθεί η νομοθετική πρωτοβουλία, για τα βιώσιμα συστήματα τροφίμων.

Η βιώσιμη και υγιεινή διατροφή αποτελεί μια νίκη της υγείας, του κλίματος και της επάρκειας των τροφίμων. Όμως, οι καταναλωτές «παλεύουμε» καθημερινά, για να εντάξουμε, στις διατροφικές μας συνήθειες, βιώσιμα και υγιεινά τρόφιμα. Το 2020, έρευνα της BEUC – Ευρωπαϊκής Ένωσης Καταναλωτών έδειξε ότι τα 2/3 των καταναλωτών επιθυμούν να αλλάξουν τις διατροφικές τους συνήθειες, προς ένα πιο βιώσιμο μοντέλο, αλλά αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια, όπως υψηλές τιμές, έλλειψη γνώσεων και αξιόπιστης πληροφόρησης, δυσκολίες αναγνώρισης των βιώσιμων τροφίμων και περιορισμένη διαθεσιμότητα αυτών των τροφίμων.

Οι επιλογές των τροφίμων, από τους καταναλωτές, επηρεάζονται από την προώθηση και τη διαφήμιση, από τις προσφορές, από τη διαθεσιμότητα, από τις τιμές και από την τοποθέτησή τους, στα ράφια των σούπερ – μάρκετ.

Οι καταναλωτές ζητούμε:

• Να διασφαλιστεί η επάρκεια βιώσιμων και υγιεινών τροφίμων.
• Η επιλογή βιώσιμων και υγιεινών τροφίμων να είναι η εύκολη επιλογή.
• Η επιλογή βιώσιμων και υγιεινών τροφίμων να είναι προσιτή όσον αφορά τις τιμές και όχι η πλέον ακριβή.
• Τα βιώσιμα και υγιεινά τρόφιμα να είναι εύκολα προσβάσιμα και ορατά, στους καταναλωτές.
• Τα βιώσιμα και υγιεινά τρόφιμα να παράγονται, με τρόπο που να διασφαλίζει αυτά τα χαρακτηριστικά τους.
• Να υποστηριχτεί η πληροφόρηση των καταναλωτών, ώστε να κάνουν σωστές επιλογές τροφίμων και για αυτό υποστηρίζουμε τη σήμανση Nutriscore.
• Να μειωθεί, κατά 40% η χρήση λιπασμάτων και κατά 50% η χρήση φυτοφαρμάκων.
• Να σταματήσει η χρήση αντιβιοτικών, στα ζώα, για προληπτικούς λόγους.
• Να αυξηθεί το ποσοστό της γης, όπου καλλιεργείται η οργανική γεωργία, στο 25%, μέχρι το 2030.
• Να μειωθεί ο όγκος των σκουπιδιών από τρόφιμα, σε όλα τα στάδια της διατροφικής αλυσίδας.
• Να μειωθεί η κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών και αυγών.

Η παραγωγή βιώσιμων τροφίμων απαιτεί πολλές σύνθετες διαδικασίες, με πολλές μεταβλητές και πολλές αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. Η γεωργία και η κτηνοτροφία ακριβείας, η παραγωγή σε αυτοματοποιημένα θερμοκήπια συνδέονται με τήρηση αρχείων και τεχνολογίες παρακολούθησης ανάπτυξης φυτών και συμπεριφοράς ζώων. Ως αποτέλεσμα, κάθε μέρα, σε μια φάρμα, ή σε μια μονάδα επεξεργασίας τροφίμων, συλλέγονται χιλιάδες δεδομένα. Η χειροκίνητη συλλογή δεδομένων, από αγρότες, έχει αποδειχτεί αναποτελεσματική. Η χρήση των νέων τεχνολογιών, της καινοτομίας και ακόμη και της τεχνητής νοημοσύνης γίνεται απαραίτητο εργαλείο. Όμως, υπάρχουν πολλές προκλήσεις, ώστε να ωφεληθούν όλοι, από την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών, στον αγροτικό τομέα:

• Κόστος εγκατάστασης,
• Πρόσβαση χωρίς αποκλεισμούς στις νέες τεχνολογίες,
• Επέκταση αξιόπιστου και γρήγορου διαδικτύου σε όλες τις αγροτικές περιοχές,
• Ψηφιακός αλφαβητισμός, ψηφιακό χάσμα, εξειδικευμένες γνώσεις,
• Δικαιώματα και προσδοκίες, αγροτών, παρόχων τεχνολογίας, καταναλωτών,
• Διακυβέρνηση και ιδιοκτησία των βάσεων δεδομένων,
• Κίνδυνοι και ευθύνες των παρόχων τεχνολογίας,
• Προστασία των εργαζόμενων, στον τομέα αυτό,
• Διαφάνεια και λογοδοσία των συστημάτων νέας τεχνολογίας,
• Συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού ανάμεσα σε παλιούς και νέους χρήστες,
• Δικαίωμα χρηστών για αλλαγή παρόχου τεχνολογίας, ώστε να αποφεύγεται η αποκλειστικότητα.

Για κάθε ένα από τα παραπάνω θα μπορούσαμε να συζητάμε ώρες. Ένα είναι το ζητούμενο:

Νομοθετική προστασία αγροτών και καταναλωτών, από όλες τις παραπάνω προκλήσεις και σοβαρή χρηματοδότηση, για την υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών στη σύγχρονη – έξυπνη γεωργία.

Η συζήτηση, για το θέμα αυτό, μόλις έχει ξεκινήσει. Την παρακολουθούμε και παρεμβαίνουμε, όπου είναι εφικτό.

Η 29^η Σεπτεμβρίου καθιερώθηκε, το  2020, ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά της σπατάλης και του πετάγματος τροφίμων, στα σκουπίδια.

Σχεδόν 59 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων (131 κιλά ανά κάτοικο) πετιούνται στα σκουπίδια, κάθε χρόνο, στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το κόστος τους ανέρχεται σε 132 δισεκατομμύρια ευρώ. Το 53% των τροφίμων, που καταλήγουν στα σκουπίδια, δημιουργείται από τα νοικοκυριά και το 20%, από τη βιομηχανία. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, περίπου το 10% όλων των τροφίμων, στη λιανική, στις υπηρεσίες τροφίμων και στα νοικοκυριά, καταλήγει στα σκουπίδια, γεγονός απαράδεκτο, όταν η πείνα αυξάνεται, διεθνώς και περίπου 37 εκατομμύρια πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αδυνατούν να αγοράσουν τρόφιμα για ένα σωστό γεύμα, κάθε δύο μέρες.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προτείνει, μέχρι το 2030, τα κράτη – μέλη να μειώσουν τα σκουπίδια από τρόφιμα, κατά 10% στο κομμάτι της επεξεργασίας και βιομηχανίας τροφίμων και κατά 30% (ανά κεφαλή), στο κομμάτι της λιανικής πώλησης και της κατανάλωσης (εστιατόρια, υπηρεσίες τροφίμων και νοικοκυριά), σε σχέση με το 2020.

Η μείωση αυτή είναι βασικός παράγοντας, για την επιτυχία των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η σπατάλη των τροφίμων από τα νοικοκυριά ευθύνεται για το 70% των επιπτώσεων που προκαλεί η συνολική σπατάλη τροφίμων.

Η μείωση της σπατάλης των τροφίμων εξοικονομεί χρήματα, για επιχειρήσεις και καταναλωτές. Μια 4μελής οικογένεια, αν μειώσει, κατά 30%, τα τρόφιμα που πετάει στα σκουπίδια, μπορεί να εξοικονομήσει, μέχρι και 400 ευρώ το χρόνο.

Επίσης, η μείωση της σπατάλης των τροφίμων εξοικονομεί θρεπτικά τρόφιμα, για διανομή, σε αυτούς που τα έχουν ανάγκη, π.χ. τράπεζες τροφίμων, συσσίτια κ.λπ.

Τέλος, η μείωση αυτή παίζει σημαντικό ρόλο στο μετασχηματισμό των αγροδιατροφικών συστημάτων, σε βιώσιμα συστήματα, που θα βελτιώνουν την αγροτική γη, θα μειώνουν τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, την απώλεια της βιοποικιλότητας και την υπερκατανάλωση νερού και θα συνεισφέρουν στην επάρκεια τροφίμων, στην υγιεινή διατροφή και στην ανθεκτικότητα.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ συμβάλλοντας στην προσπάθεια μείωσης της σπατάλης των τροφίμων δίνει συμβουλές για:

• Έξυπνες και πράσινες αγορές τροφίμων
• Σωστό διαιτολόγιο
• Αγοράζοντας τρόφιμα
• Μαγειρεύοντας στο σπίτι.

Για περισσότερες πληροφορίες, ας διαβάσουμε τις οδηγίες, που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για:

• Τους τρόπους που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, ώστε να μειώσουμε τη σπατάλη των τροφίμων,
• Την ορθή ανάγνωση της «ημερομηνίας λήξης» των συσκευασμένων τροφίμων,
• Τη δωρεά τροφίμων. 

Μηδενικές εκπομπές άνθρακα», «Μηδενικές εκπομπές CO2», «Πιστοποιημένες μηδενικές εκπομπές « κ.λπ. Όταν ψωνίζουμε, πολύ συχνά, βλέπουμε τέτοιους ισχυρισμούς, σε προϊόντα και υπηρεσίες. Τα ράφια των σούπερ-μάρκετ δεν αποτελούν εξαίρεση: Από μπανάνες μέχρι χοιρινό, από βατόμουρα μέχρι γάλα, η ποικιλία των τροφίμων και ποτών, που ισχυρίζονται ότι δεν έχουν προκαλέσει καθόλου εκπομπές άνθρακα, είναι ατελείωτη. Και είναι αλήθεια ότι αυτοί οι ισχυρισμοί τραβούν την προσοχή των καταναλωτών και δημιουργούν θετική εικόνα, για τα αγαθά που φέρουν αυτούς τους ισχυρισμούς. Όμως, πίσω από τους ισχυρισμούς για μηδενικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, κρύβεται μία πικρή αλήθεια, χειρότερη και από το πράσινο ξέπλυμα, που όχι μόνο προκαλεί σύγχυση στους καταναλωτές, αλλά και τους παραπλανεί.

Η BEUC- Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών και οι Ενώσεις Καταναλωτών - μέλη της (όπως το ΚΕ.Π.ΚΑ.) ψάξαμε σε σούπερ-μάρκετ, προσπαθώντας να σχηματίσουμε μια εικόνα, για το πώς χρησιμοποιούνται οι ισχυρισμοί αυτοί σε τρόφιμα, στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Το αποτέλεσμα μας εξέπληξε: Οι ισχυρισμοί αυτοί είναι ευρέως διαδεδομένοι, ενώ δε θα έπρεπε να υπάρχουν καθόλου, επειδή είναι επιστημονικά ανακριβείς και παραπλανητικοί για τους καταναλωτές. Η παραγωγή όλων των τροφίμων και των ποτών πάντα θα προκαλεί εκπομπές άνθρακα. Οι πολιτικές πολλών εταιριών να πληρώνουν, για να αγοράσουν «πιστώσεις» άνθρακα, έτσι ώστε να ισορροπήσουν τις δικές τους δραστηριότητες, οι οποίες παράγουν εκπομπές άνθρακα, ξεπλένουν τις «βρώμικες» πρακτικές των εταιριών αυτών. Τέτοιες πολιτικές μπορεί να είναι δενδροφυτεύσεις κ.λπ. Όμως, η εξισορρόπηση εκπομπών και απορρόφησης δεν είναι εγγυημένη και οι καταναλωτές δε γνωρίζουν σχεδόν τίποτε, για τις πρακτικές αυτές.

Η γερμανική Οργάνωση καταναλωτών VZBV ζήτησε, από καταναλωτές, να κατατάξουν ένα φυτικό μπέργκερ, ένα χοιρινό σνίτσελ και μία μοσχαρίσια μπριζόλα, σύμφωνα με τις εκπομπές άνθρακα, που πίστευαν ότι είχαν προκαλέσει κατά την παραγωγή τους. Οι καταναλωτές κατέταξαν σωστά, τα 3 αυτά προϊόντα. Όταν, όμως, τοποθετήθηκαν ισχυρισμοί μηδενικών εκπομπών, στις συσκευασίες τους, μόλις 31% των καταναλωτών τα κατέταξαν, σωστά. Πάνω από το 25% των καταναλωτών πίστευαν ότι η μοσχαρίσια μπριζόλα είναι υπεύθυνη, για τις λιγότερες εκπομπές.

Ευτυχώς, οι πολιτικοί αρχίζουν να αναγνωρίζουν ότι αυτοί οι ισχυρισμοί για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι ασαφείς και παραπλανούν τους καταναλωτές. Όμως, αντί να απαγορεύσουν αυτούς τους ισχυρισμούς, προσπαθούν να τους βελτιώσουν. Για εμάς, τους καταναλωτές, αυτοί οι ισχυρισμοί πρέπει να ξεριζωθούν.

Παρακολουθούμε το θέμα και θα ενημερώνουμε για τυχόν εξελίξεις.

 Στον απολογισμό του 2022 κάναμε εκτενή αναφορά, στη νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το Μάρτιο του 2022, για την ενδυνάμωση των καταναλωτών στην πράσινη μετάβαση.

Στις 11 Μαΐου 2023, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε να διευκολύνει τους καταναλωτές να κάνουν πιο βιώσιμες επιλογές, βελτιώνοντας την πληροφόρηση, που θα παρέχεται για τα προϊόντα και τον προσδοκώμενο χρόνο ζωής τους. Το Ευρωκοινοβούλιο υιοθέτησε:

• Την απαγόρευση των ισχυρισμών για ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα,
• Την εισαγωγή σήμανσης που θα δηλώνει τη χρονική διάρκεια της ζωής των προϊόντων,
• Την απαγόρευση εμπορικών πρακτικών, που προωθούν προϊόντα που δε συμμορφώνονται με τις προδιαγραφές της Οδηγίας για την οικολογική σχεδίαση.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ- Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών και η BEUC- Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών καλωσορίσαμε την απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου και ζητήσαμε, από τα κράτη-μέλη, να υιοθετήσουν παρόμοια στάση, στις διαπραγματεύσεις που θα γίνουν, για την τελική  μορφή του κειμένου.

Στις 19 Σεπτεμβρίου 2023, οι Ευρωπαίοι νομοθέτες κατέληξαν σε συμφωνία, για το θέμα αυτό. Η συμφωνία δίνει νέα δικαιώματα στους καταναλωτές, ώστε να τους βοηθήσει να κάνουν βιώσιμες επιλογές, να τους προστατέψει από το πράσινο ξέπλυμα, να τους πληροφορεί για τη διάρκεια ζωής και τη δυνατότητα διόρθωσης των αγαθών, να τους προστατεύει από την εσκεμμένη – προγραμματισμένη πρόωρη απαξίωση των αγαθών.

Οι καταναλωτές μπορούν να παίξουν βασικό ρόλο, στην πράσινη μετάβαση, αλλά δυστυχώς, ναυαγούν σε ένα ωκεανό αβάσιμων πράσινων ισχυρισμών, που έχουν δημιουργήσει ένα χάος. Τέτοιοι ισχυρισμοί αναφέρονται σε μηδενικές εκπομπές CO2, κατά την παραγωγή τυριού, ή την κατασκευή πλαστικών φιαλών, ακόμα και για αεροπορικές πτήσεις, ή για τραπεζικούς λογαριασμούς. Επίσης, η διάρκεια ζωής των καταναλωτικών προϊόντων, η οποία είναι σημαντικά μικρότερη από αυτήν που προσδοκούν οι καταναλωτές, αποτελεί ένα επιπλέον εμπόδιο, για τη μετάβαση των καταναλωτών, στην πράσινη ανάπτυξη.

Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία:

• Απαγορεύονται όλοι περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί, για τους οποίους ο έμπορος δε μπορεί να αποδείξει άριστη περιβαλλοντικά απόδοση, για το προϊόν που τους φέρει.
• Απαγορεύονται όλα τα σήματα βιωσιμότητας, που δεν έχουν πιστοποιηθεί, ή δεν έχουν θεσμοθετηθεί από δημόσιες αρχές.
• Θα ισχύουν αυστηρότεροι κανόνες, για τους μελλοντικούς περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς, οι οποίοι πρέπει να συνοδεύονται από χρονοδιαγράμματα επίτευξής τους.
• Απαγορεύονται οι ισχυρισμοί μηδενικών εκπομπών CO2.
• Απαιτείται περισσότερη πληροφόρηση, για τη δυνατότητα διόρθωσης των καταναλωτικών αγαθών και τις επικαιροποιήσεις  του λογισμικού.
• Θεσμοθετείται νέα εναρμονισμένη σήμανση για την εγγύηση και τη διάρκεια ζωής των προϊόντων.
• Απαγορεύονται οι πρακτικές ηθελημένης πρόωρης απαξίωσης των αγαθών.

Η νέα νομοθεσία θα εφαρμοστεί το 2026. Μέχρι τότε, καταναλωτές ΠΡΟΣΟΧΗ!

Στις 22 Μαρτίου 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το Πακέτο για τους καταναλωτές, το οποίο φιλοδοξεί να βελτιώσει την προστασία των καταναλωτών, από το «πράσινο ξέπλυμα» και να ενισχύσει το δικαίωμά τους να χρησιμοποιούν τα προϊόντα που αγοράζουν, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Το πακέτο, το οποίο περιμέναμε, εδώ και πολύ καιρό,  περιλαμβάνει τις προτάσεις της Ε.Ε., για την Οδηγία, για τους πράσινους ισχυρισμούς και την Οδηγία για το «Δικαίωμα στην επιδιόρθωση».

Διαβάστε περισσότερα, στα άρθρα που ακολουθούν:

• Πράσινοι ισχυρισμοί
• Δικαίωμα στην επιδιόρθωση 

Οι Ευρωπαίοι καταναλωτές θέλουν, όλο και περισσότερο, να συνεισφέρουν στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης. Προσπαθούν να προσαρμόσουν την αγοραστική τους συμπεριφορά και να επιλέγουν προϊόντα και υπηρεσίες που βλάπτουν λιγότερο το περιβάλλον και το κλίμα, από όσο βλάπτουν άλλα αγαθά. Όμως, η αφθονία των αναξιόπιστων ισχυρισμών και σημάνσεων δυσκολεύει τους καταναλωτές να κάνουν σωστές επιλογές βιώσιμων προϊόντων. Έρευνες δείχνουν ότι οι καταναλωτές όλο και περισσότερο παραπλανώνται, από πράσινους ισχυρισμούς. Για να μπορέσουν λοιπόν οι καταναλωτές να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και στην προστασία του περιβάλλοντος, οι επιχειρήσεις πρέπει να αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς τους, με βάση συγκεκριμένες προδιαγραφές.

Τον Ιούλιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατάθεσε πρόταση Οδηγίας για τους πράσινους ισχυρισμούς, ώστε να διευκολύνει τους καταναλωτές να παίξουν ενεργό ρόλο, στην πράσινη μετάβαση. Η Οδηγία κινούνταν στη σωστή κατεύθυνση, αλλά χρειάζονταν κάποιες βελτιώσεις.

Η Οδηγία για τους πράσινους ισχυρισμούς θα συμπληρώσει τη νομοθεσία, για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, η οποία βρίσκεται υπό αναθεώρηση και η οποία σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, στοχεύει στην ενδυνάμωση των καταναλωτών, στην πράσινη μετάβαση και αντιμετωπίζει τα προβλήματα, στις διαφημίσεις και στις πρακτικές προώθησης και πώλησης, απαγορεύοντας τις παραπλανητικές πρακτικές, που περιλαμβάνουν και τους πράσινους ισχυρισμούς. Η Οδηγία για τους πράσινους ισχυρισμούς θέτει κανόνες στην επικοινωνία των επιχειρήσεων με τους καταναλωτές, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι παραπλανητικοί πράσινοι ισχυρισμοί δε θα καταφέρνουν να «φτάσουν» στους καταναλωτές.

Η υπάρχουσα νομοθεσία, π.χ. για την Ευρωπαϊκή οικολογική σήμανση – Ecolabel, τη σήμανση ενεργειακής επάρκειας, ή τη σήμανση οργανικής γεωργίας συνεχίζουν να ισχύουν. Όμως, αν μια επιχείρηση χρησιμοποιήσει έναν περιβαλλοντικό ισχυρισμό, ο οποίος δεν περιλαμβάνεται, ως κριτήριο, στη σήμανση οργανικής γεωργίας, ή στη σήμανση Ecolabel, ή στην ενεργειακή σήμανση, θα πρέπει να το αποδεικνύει. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι τα προϊόντα του καταναλώνουν λιγότερο νερό, από το μέσο όρο, που καταναλώνουν ομοειδή προϊόντα,  χωρίς αποδεικτικά στοιχεία.

Η πρόταση Οδηγίας αυτή:

• Υποχρεώνει τις εθνικές Αρχές να ελέγχουν τους πράσινους ισχυρισμούς, να ανακοινώνουν τα αποτελέσματα των ελέγχων και να επιβάλουν κυρώσεις, σε όσους παραπλανούν τους καταναλωτές. Τα κράτη – μέλη πρέπει να διασφαλίσουν ότι τηρούνται οι ελάχιστες προδιαγραφές απόδειξης, όταν οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν, εθελοντικά, πράσινους ισχυρισμούς. Επίσης, πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι διαδικασίες απόδειξης γίνονται, από ανεξάρτητους και πιστοποιημένους αξιολογητές.
• Δίνει το δικαίωμα στους καταναλωτές, να προσφύγουν δικαστικά, εναντίον παραπλανητικών και αστήρικτων ισχυρισμών.
• Αναγνωρίζει σήματα εξαιρετικής περιβαλλοντικής απόδοσης, όπως τη σήμανση Ecolabel.
• Θέτει ελάχιστες προδιαγραφές, για τις μεθόδους αξιολόγησης, που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις, για την απόδειξη των πράσινων ισχυρισμών.
• Εισάγει βασικές διατάξεις, ώστε να αποφεύγεται ο κατακερματισμός της Ενιαίας Αγοράς:
  • Οι επιχειρήσεις δε θα μπορούν να χρησιμοποιούν τους δικούς τους συγκεντρωτικούς δείκτες, αν αυτοί δε βασίζονται σε κοινή Ευρωπαϊκή μεθοδολογία.
  • Μόνον τα περιβαλλοντικά σήματα, που βασίζονται, σε Ευρωπαϊκούς κανόνες, μπορούν να παρουσιάζουν μια βαθμολόγηση, που να αναφέρεται, στη συνολική επίπτωση ενός προϊόντος, στο περιβάλλον.
  • Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άνοιξε τη συζήτηση, για την ανάπτυξη κοινής Ευρωπαϊκής μεθοδολογίας, για συγκεκριμένους ισχυρισμούς, που θεωρούνται ιδιαίτερα παραπλανητικοί και για τους οποίους είναι απαραίτητη η εναρμόνιση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, π.χ. ισχυρισμοί για τη δυνατότητα ανακύκλωσης των προϊόντων.

Δυστυχώς, η BEUC και το ΚΕ.Π.ΚΑ. εντοπίσαμε και αρνητικά σημεία, στην πρόταση:

• Ενώ η Οδηγία θέτει ελάχιστες προδιαγραφές, για τις μεθόδους αξιολόγησης, δεν καθιστά υποχρεωτική τη χρήση του Ανθρακικού Αποτυπώματος, ως μέθοδο αξιολόγησης των επιπτώσεων ενός προϊόντος, στο περιβάλλον, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Ίσως, έτσι, ανοίγει το παράθυρο, για τη χρήση πολλών και διαφορετικών μεθόδων αξιολόγησης των πράσινων ισχυρισμών.
• Η ανάπτυξη κοινής μεθοδολογίας, για ισχυρισμούς, που αναφέρονται, στην ανθεκτικότητα, στη δυνατότητα ανακύκλωσης, στο ποσοστό περιεκτικότητας ανακυκλωμένων υλικών, στη βιοποικιλότητα, ίσως, χρειαστεί πολύ χρόνο.
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν προτείνει την απαγόρευση των ισχυρισμών, για ανθρακική ουδετερότητα και «αναθέτει» τη ρύθμισή τους, σε μελλοντική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη.
• Η πρόταση Οδηγίας δεν απαγορεύει τη χρήση επικίνδυνων χημικών ουσιών, σε προϊόντα, που φέρουν έναν πράσινο ισχυρισμό.
• Η Οδηγία πρέπει να θεσμοθετήσει μια διαφανή διαδικασία ανάπτυξης κανόνων, για την απόδειξη των πράσινων ισχυρισμών, στην οποία θα συμμετέχει η Κοινωνία των Πολιτών, με τη μορφή ομάδας διαβούλευσης για τους πράσινους ισχυρισμούς. Μέχρι σήμερα, στη διαβούλευση λαμβάνουν μέρος μόνον ειδικοί των κρατών – μελών.
• Οι κανόνες για την απόδειξη των πράσινων ισχυρισμών πρέπει να αναπτυχθούν με τρόπο διαφανή και με τη συμμετοχή όλων.
• Οι ισχυρισμοί μηδενικών εκπομπών ρύπων πρέπει να απαγορευτούν, γιατί είναι ανακριβείς από επιστημονική άποψη και μπορούν να παραπλανήσουν τους καταναλωτές.
• Η Οδηγία πρέπει να εφαρμοστεί σε όλα τα προϊόντα και υπηρεσίες.
• Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις πρέπει να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις της Οδηγίας γιατί οι καταναλωτές δε μπορούν να γνωρίζουν ποια αγαθά παράγονται, ή κατασκευάζονται από πολύ μικρές, ή μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
• Τα αγαθά που φέρουν έναν πράσινο ισχυρισμό δεν πρέπει να περιέχουν επικίνδυνες ουσίες.
• Οι υπάρχουσες ISO-1 Ecolabels πρέπει να γίνουν αποδεκτές.

Οι πράσινοι παραπλανητικοί ισχυρισμοί είναι πρόβλημα, που έρχεται από το παρελθόν και θα συνεχίσει να μας απασχολεί και στο μέλλον.

Στο Σχέδιο για την Κυκλική οικονομία, που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Μάρτιο του 2020, ανακοινώθηκε ότι θα θεσμοθετούνταν το δικαίωμα στην επιδιόρθωση. Το Μάρτιο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε Κανονισμό για την οικολογική σχεδίαση των βιώσιμων προϊόντων, που στόχευε να κάνει τα προϊόντα ανθεκτικότερα, μακροβιότερα και διορθώσιμα. Το ίδιο χρονικό διάστημα, η Επιτροπή πρότεινε μια Οδηγία, για να ενδυναμώσει τους καταναλωτές στην πράσινη μετάβαση (βλέπε προηγούμενο άρθρο). Τελικά το Μάρτιο του 2023, μετά από ένα ολόκληρο χρόνο, από την ανακοίνωση της Επιτροπής ότι θα πρότεινε Οδηγία για το δικαίωμα στην επιδιόρθωση, κατατέθηκε η πρόταση Οδηγίας, για κοινούς κανόνες, που θα προωθούσαν τη διόρθωση των αγαθών.

Η πρόταση Οδηγίας, για το δικαίωμα στην επιδιόρθωση, εισάγει μέτρα για την προαγωγή της διόρθωσης και της πιο βιώσιμης κατανάλωσης, θεσμοθετώντας την υποχρέωση των κατασκευαστών να διορθώνουν τα προϊόντα τους, μετά τη λήξη της νόμιμης εγγύησης. Επίσης, η πρόταση περιλαμβάνει τα παρακάτω:

• Οι παραγωγοί θα είναι υποχρεωμένοι να ενημερώνουν τους καταναλωτές, για την υποχρέωσή τους να διορθώσουν το προϊόν.
• Η διόρθωση θα γίνεται δωρεάν.
• Οι κατασκευαστές θα μπορούν να συνάψουν συμβάσεις, με συνεργεία επιδιόρθωσης.
• Η υποχρέωση επιδιόρθωσης θα εφαρμόζεται σε αγαθά, που περιλαμβάνονται στο παράρτημα της Οδηγίας (πλυντήρια ρούχων – πιάτων, ψυγεία, ηλεκτρικές σκούπες κ.λπ.) το οποίο θα συμπληρώνεται, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις.
• Αν το προϊόν έχει κατασκευαστεί εκτός Ε.Ε., υπεύθυνος ορίζεται ο εξουσιοδοτημένος αντιπρόσωπος του κατασκευαστή, ή αν δεν υπάρχει ο εισαγωγέας και τέλος ο διανομέας.
• Τα κράτη - μέλη θα διασφαλίζουν, ότι τα συνεργεία διόρθωσης, μετά από αίτημα του αγοραστή, θα παρέχουν τυποποιημένη φόρμα, που θα περιέχει όλη την πληροφόρηση για την ταυτότητα του συνεργείου, τα στοιχεία επικοινωνίας, την τιμή της επισκευής, το χρόνο που απαιτείται για την επισκευή, τη δυνατότητα προσωρινής αντικατάστασης, τις βοηθητικές υπηρεσίες κ.λπ. Η φόρμα θα έχει διάρκεια 30 ημέρες και αν ο καταναλωτής προχωρήσει στη διόρθωση, θα έχει θέση σύμβασης.
• Τα κράτη -  μέλη διασφαλίζουν ότι υπάρχει τουλάχιστον μια δωρεάν ηλεκτρονική πλατφόρμα, όπου οι καταναλωτές θα μπορούν να βρουν συνεργεία επιδιόρθωσης, η οποία θα διαθέτει συγκεκριμένες ελάχιστες λειτουργείες αναζήτησης και στην οποία θα μπορούν να εγγράφονται, εθελοντικά, τα συνεργεία που επιθυμούν.
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα βοηθήσει στην ανάπτυξη εθελοντικών ποιοτικών προτύπων, για τις υπηρεσίες επισκευής.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών και η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών υποστηρίζουμε την προσπάθεια, για τη θεσμοθέτηση του δικαιώματος στη διόρθωση, ώστε να προωθηθεί η βιώσιμη κατανάλωση και να μειωθούν τα απορρίμματα. Όμως τα μέτρα που προτείνονται, δε βοηθούν στην επίτευξη αυτών των στόχων, αντίθετα υποβαθμίζουν τα δικαιώματα των καταναλωτών, που ισχύουν, σήμερα. Η πρόταση, λοιπόν, δεν:

• αντιμετωπίζει το πρόβλημα των υψηλών τιμών επιδιόρθωσης,
• αντιμετωπίζει το πρόβλημα της μεγάλης χρονικής διάρκειας της επιδιόρθωσης,
• αντιμετωπίζει το πρόβλημα της ταλαιπωρίας που υφίστανται οι καταναλωτές όταν επιδιορθώνουν ένα προϊόν που χρησιμοποιούν,
• αντιμετωπίζει τα εμπόδια που θέτουν τα πνευματικά δικαιώματα,
• θεσμοθετεί το δείκτη δυνατότητας διόρθωσης, ένα δείκτη που θα διευκολύνει τους καταναλωτές να αναγνωρίσουν τα προϊόντα που επιδέχονται διόρθωσης, π.χ.  δεν είναι σφραγισμένα και μπορούν να ανοιχτούν για να επιδιορθωθούν,
• περιέχει κανένα μέτρο που θα οδηγούσε, σε πιο ανθεκτικά και μακροβιότερα αγαθά, που δε θα χρειάζονται διόρθωση,
• περιέχει καμιά πρόβλεψη για την αγορά μεταχειρισμένων προϊόντων, που πρέπει να ενισχυθεί.
• Δεν περιλαμβάνει κανένα όρο, για την επέκταση του χρόνου της νόμιμης εγγύησης και της επέκτασης του χρόνου της αναστροφής του βάρους της απόδειξης.
• Δεν εισάγει τη συνυπευθυνότητα πωλητή και παραγωγού, στο πλαίσιο της νόμιμης εγγύησης.

Δυστυχώς, όμως, η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιέχει και μια πρόταση τροπολογίας της Οδηγίας για τις πωλήσεις αγαθών και τις εγγυήσεις, σε περίπτωση αγοράς ελαττωματικού προϊόντος. Η τροπολογία προβλέπει ότι η διόρθωση ενός προϊόντος πρέπει να αποτελεί την πρώτη επιλογή αποκατάστασης, για ελλαττωματικό αγαθό, εφόσον η διόρθωση κοστίζει λιγότερο, ή εξ ίσου με την αντικατάσταση. Δηλαδή η Επιτροπή, αντί να επεκτείνει τη διάρκεια της νόμιμης εγγύησης και την περίοδο για την αναστροφή της απόδειξης, ώστε να αναγκαστεί η βιομηχανία να παράγει προϊόντα με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και αντί να θέσει ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για τη διάρκεια της επισκευής, θέτει σε αμφισβήτηση το δικαίωμα του καταναλωτή να επιλέξει ανάμεσα στη διόρθωση και στην αντικατάσταση ενός ελαττωματικού προϊόντος.

Η BEUC και το ΚΕ.Π.ΚΑ. εξέφρασαν την αντίθεσή τους, σε αυτήν την τροποποίηση και κατέθεσαν προτάσεις, για να καλύψουν τα παραπάνω αναφερόμενα κενά της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Στα τέλη Νοεμβρίου 2023, η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ψήφισε κανόνες, που θα πιέσουν τους κατασκευαστές να κάνουν τα προϊόντα τους πιο ανθεκτικά και διορθώσιμα:

• Οι κατασκευαστές θα είναι υποχρεωμένοι να διαθέτουν ανταλλακτικά και να πληροφορούν τους καταναλωτές για τις δυνατότητες διόρθωσης, σε όλη την αναμενόμενη διάρκεια ζωής των προϊόντων τους καθώς και να μην εμποδίζουν τη διόρθωση με όρους (τεχνάσματα) συμβατικούς, ή που περιλαμβάνονται σε υλισμικό και λογισμικό.
• Τα κράτη -  μέλη πρέπει να υιοθετήσουν οικονομικά κίνητρα για τους καταναλωτές, που θα προτιμούν τη διόρθωση, όπως κουπόνια, ή επιχορηγήσεις.
• Οι παραγωγοί δεν πρέπει να αρνούνται τη διόρθωση των προϊόντων τους, εάν αυτά έχουν ξαναδιορθωθεί εκτός του εξουσιοδοτημένα δικτύου τους.
• Σε κάθε κράτος – μέλος, πρέπει να υπάρχουν διαδικτυακές πλατφόρμες, που θα διευκολύνουν τους καταναλωτές να εντοπίσουν το πλησιέστερο συνεργείο επιδιόρθωσης.

Δυστυχώς, όμως, το Ευρωκοινοβούλιο επιβάλλει, στους καταναλωτές, τη διόρθωση και όχι την αντικατάσταση ενός ελλαττωματικού προϊόντος, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του ότι δεν είναι δυνατόν να διορθώνονται, σωστά, όλα τα ελλαττωματικά προϊόντα και ότι οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα να χρησιμοποιούν ένα προϊόν, που λειτουργεί σωστά και για το οποίο  πλήρωσαν.

Στις 12 Δεκεμβρίου 2023, ξεκίνησαν οι συζητήσεις, ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο, για τη διαμόρφωση του τελικού κειμένου της νομοθεσίας, για το δικαίωμα στην επιδιόρθωση. Η BEUC και το ΚΕ.Π.ΚΑ. ζητήσαμε, από τους νομοθέτες να διασφαλίσουν ότι:

• Οι καταναλωτές θα συνεχίσουν να έχουν το δικαίωμα στην αντικατάσταση ελαττωματικού προϊόντος,
• Θα επεκτείνεται η νόμιμη εγγύηση για τουλάχιστον ένα έτος μετά τη διόρθωση,
• Θα μπορούν οι καταναλωτές να ζητήσουν δωρεάν διόρθωση από τον κατασκευαστή, όσο διαρκεί η νόμιμη εγγύηση,
• Οι κατασκευαστές δεν πρέπει να εμποδίζουν τη διόρθωση με όρους (τεχνάσματα) συμβατικούς, ή που περιλαμβάνονται σε υλισμικό και λογισμικό,
• Θα εισαχθούν κίνητρα για την προώθηση της διόρθωσης, όπως κουπόνια, ή επιδοτήσεις.

Παρακολουθούμε το θέμα και θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να μην υποβαθμιστούν τα δικαιώματα των καταναλωτών 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε πρόταση Κανονισμού για την Οικολογική σχεδίαση βιώσιμων προϊόντων, η οποία περιλαμβάνει:

• Μέτρα για την ανθεκτικότητα και τη δυνατότητα διόρθωσης των προϊόντων, ώστε να σταματήσει η πρόωρη απαξίωσή τους.
• Απαγόρευση της καταστροφής των απούλητων υποδημάτων, ενδυμάτων και ηλεκτρονικού εξοπλισμού.
• Αυστηρότερα μέτρα εποπτείας της αγοράς, που περιλαμβάνουν επιτόπιους και εργαστηριακούς ελέγχους, για τον εντοπισμό προϊόντων που δε συμμορφώνονται με τους κανόνες.
• Μεγαλύτερη συνοχή των πολιτικών, για τα βιώσιμα προϊόντα, π.χ. συνδυασμός της αξιολόγησης των μέτρων για την οικολογική σχεδίαση με τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Οικολογικής Σήμανσης (Ecolabel) και των πράσινων συμβάσεων προμηθειών του δημοσίου.

Τον Ιούλιο του 2023, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε τις θέσεις του για τον Κανονισμό για την Οικολογική σχεδίαση των βιώσιμων προϊόντων. Δυστυχώς, το Ευρωκοινοβούλιο δεν ψήφισε την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την οποία υποστηρίζαμε οι καταναλωτές, σύμφωνα με την οποία πρέπει να θεσμοθετηθεί η υποχρέωση των ηλεκτρονικών αγορών να συμμορφώνονται, με τους Ευρωπαϊκούς κανόνες βιωσιμότητας, για τα προϊόντα που πωλούν. Έτσι, πάλι θα φτάνουν στους καταναλωτές προϊόντα μη βιώσιμα.

Αναμένουμε τις συνομιλίες ανάμεσα στα Ευρωπαϊκά όργανα και στα κράτη-μέλη και ελπίζουμε ότι θα διορθωθεί το παραπάνω πρόβλημα. 

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι επιπτώσεις του εμφιαλωμένου νερού, όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι σημαντικά σοβαρότερες, από αυτές του νερού βρύσης. Το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης υπολόγισε ότι οι επιπτώσεις στο οικοσύστημα του εμφιαλωμένου νερού είναι 1400 φορές υψηλότερες, από αυτές του νερού βρύσης. Επιπλέον η μεταφορά των εμφιαλωμένων νερών προκαλεί ανθρακικές εκπομπές 1500 φορές υψηλότερες, από αυτές του νερού βρύσης.

Για τους παραπάνω λόγους, την 1^η Δεκεμβρίου 2022, η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών μας ενημέρωσε ότι σε συνεργασία με την Οργάνωση Client Earth, αναλαμβάνει πρωτοβουλία, εναντίον των εταιριών εμφιαλωμένων νερών, που ισχυρίζονται ότι οι φιάλες τους προέρχονται από ανακυκλωμένο πλαστικό  και/ή μπορούν να ανακυκλωθούν ολοκληρωτικά.

Αυτοί οι ισχυρισμοί είναι παραπλανητικοί, για τους καταναλωτές:

• Οι φιάλες, συνήθως, παράγονται, από ΡΕΤ (Polyethylene Terephthalate), το οποίο είναι ανακυκλώσιμο υλικό. Όμως, η ανακύκλωση ΡΕΤ, απαραίτητα, προκαλεί απώλειες υλικού και υποβάθμιση της ποιότητας ΡΕΤ. Αυτό σημαίνει ότι το υλικό μπορεί να ανακυκλωθεί ορισμένες φορές.
• Το συνολικό ποσοστό των φιαλών, που ανακυκλώνονται, διαφέρει από κράτος – μέλος, σε  κράτος – μέλος. Τα ποσοστά αυτά μπορεί να είναι πολύ χαμηλά, ακόμα και 48%, ιδίως σε κράτη που δεν υπάρχει σύστημα επιβράβευσης. Έτσι, εξαιτίας της σπανιότητας της πρώτης (ανακυκλωμένης) ύλης, πολλές εταιρίες προσθέτουν πλαστικό, σε «παρθένα» μορφή, ή χρησιμοποιούν άλλες πρόσθετες ύλες, για να παράγουν τις φιάλες τους.
• Κάποιες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν μεθοδολογίες «ισοζυγίου μάζας» και ισχυρίζονται ότι οι φιάλες τους είναι 100% από ανακυκλωμένο πλαστικό. Η αλήθεια είναι ότι όταν, για παράδειγμα χρησιμοποιούν 50% ανακυκλωμένο και 50% «παρθένο» πλαστικό,  θέτουν στις μισές φιάλες, που παράγουν τον ισχυρισμό «100% από ανακυκλωμένο πλαστικό» και στις υπόλοιπες φιάλες, δε θέτουν κανένα ισχυρισμό.
• Ο ισχυρισμός «100% από ανακυκλωμένο πλαστικό» είναι παραπλανητικός, γιατί οδηγεί τους καταναλωτές να πιστέψουν ότι και το καπάκι και η ετικέτα της φιάλης είναι από ανακυκλωμένο πλαστικό, ενώ αυτό δεν ισχύει.
• Ο ισχυρισμός «100% ανακυκλώσιμο πλαστικό» είναι παραπλανητικός, γιατί οδηγεί τους καταναλωτές να πιστέψουν ότι και το καπάκι και η ετικέτα της φιάλης μπορούν να ανακυκλωθούν, πλήρως, ενώ αυτό δεν ισχύει.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών συμμετέχει, στην πρωτοβουλία της BEUC, με στόχους:

• Πρέπει να σταματήσει η βιομηχανία εμφιαλωμένων νερών να χρησιμοποιεί αυτούς τους παραπλανητικούς ισχυρισμούς.
• Στις εταιρίες, που χρησιμοποιούν αυτούς τους ισχυρισμούς, να επιβληθούν κυρώσεις από τις αρχές.
• Οι μεθοδολογίες, που χρησιμοποιούν οι εταιρίες, για να επαληθεύσουν τους ισχυρισμούς τους, πρέπει να είναι διαφανείς, ώστε να αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα.
• Πρέπει να ενημερωθούν οι καταναλωτές ότι αυτοί οι ισχυρισμοί είναι παραπλανητικοί.
• Πρέπει να πιεστούν οι εταιρίες να βρουν πιο βιώσιμες λύσεις, για τις φιάλες ντους.
• Πρέπει περισσότεροι καταναλωτές να καταναλώνουν νερό βρύσης και/ή να χρησιμοποιούν τις δικές τους φιάλες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν.

Έτσι το ΚΕ.Π.ΚΑ. έκανε έρευνα αγοράς και εντόπισε, στην ελληνική αγορά:

Μια εταιρία, που ισχυρίζεται ότι οι πλαστικές φιάλες της είναι «50% από ανακυκλωμένο πλαστικό»,

Μια εταιρία, που ισχυρίζεται ότι οι πλαστικές φιάλες της είναι «30% από ανακυκλωμένο ΡΕΤ/ 100% ανακυκλώσιμο πλαστικό»,

Μια εταιρία, που ισχυρίζεται ότι οι πλαστικές φιάλες της είναι «Ανακυκλώσιμο πλαστικό».

Στις τρεις αυτές εταιρίες, στείλαμε επιστολή, με συγκεκριμένα ερωτήματα, ζητώντας τους να αποδείξουν την αλήθεια των ισχυρισμών τους. Και οι τρεις εταιρίες μας απάντησαν.

Στείλαμε τις απαντήσεις, για να αξιολογηθούν, από ειδικούς της Client Earth.

Στη δράση αυτή, συμμετείχαμε 16 μέλη της BEUC, που επικοινωνήσαμε με 33 εταιρίες εμφιαλωμένου νερού. Κάποιες από αυτές τις εταιρίες ανήκουν στην Coca Cola, στην Nestle, στην Danone.

Στις 7 Νοεμβρίου 2023, η Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών – BEUC και Ενώσεις Καταναλωτών μέλη της BEUC από 12 χώρες (Αυστρία, Βουλγαρία, Γαλλία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία, Φιλανδία) συμπεριλαμβανομένου του ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρου Προστασίας Καταναλωτών κατέθεσαν αναφορά στις Ευρωπαϊκές Αρχές, για παραπλανητικούς ισχυρισμούς, που αφορούν τη δυνατότητα ανακύκλωσης των φιαλών, που κατασκευάζονται από τους μεγάλους εμπόρους εμφιαλωμένου νερού, όπως ο όμιλος Coca-Cola, η Danone και η Nestle Waters. Σύμφωνα με την ανάλυση, που κάναμε οι Ενώσεις Καταναλωτών, τέτοιοι ισχυρισμοί δε συμμορφώνονται με τους Ευρωπαϊκούς κανόνες, για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Η αναφορά συντάχθηκε σε συνεργασία με τις Μη Κερδοσκοπικές Οργανώσεις Client Earth και ΕCOS. Ένας μέσος Ευρωπαίος πολίτης πίνει περίπου 118 λίτρα εμφιαλωμένου νερού το χρόνο και 97% αυτού του νερού είναι εμφιαλωμένο σε πλαστικές φιάλες. Η βιομηχανία ποτών χρησιμοποιεί ισχυρισμούς για δυνατότητα ανακύκλωσης, οι οποίοι όμως, σύμφωνα με την έρευνά μας είναι υπερβολικά αόριστοι, ανακριβείς ή/και χωρίς επαρκείς αποδείξεις. Εντοπίσαμε 3 βασικούς τέτοιους ισχυρισμούς:

• 100% ανακυκλώσιμη: Αυτός ο αμφισβητούμενος ισχυρισμός εξαρτάται, από άλλους παράγοντες, όπως οι υποδομές συλλογής υλικού, η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας διαχωρισμού, η ύπαρξη κατάλληλων διαδικασιών ανακύκλωσης. Ο μέσος όρος ανακύκλωσης των φιαλών PET, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκτιμάται μόνο στο 55% και η πιθανότητα αυτού του υλικού να ξαναγίνει φιάλη είναι γύρω στο 30%.
• 100% ανακυκλωμένη: Αυτός ο ισχυρισμός μας οδηγεί να πιστέψουμε ότι ολόκληρη η φιάλη είναι κατασκευασμένη από υλικά που προέρχονται από ανακύκλωση. Η αλήθεια είναι ότι τα καπάκια των φιαλών δεν επιτρέπεται να κατασκευάζονται από ανακυκλωμένα υλικά, σύμφωνα με τον κανονισμό Ε.Ε. 2022/16/16, που αφορά τα ανακυκλωμένα πλαστικά υλικά που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα. Επίσης, οι ετικέτες, σπάνια κατασκευάζονται από ανακυκλωμένα υλικά. Τέλος, η προσθήκη νέου (όχι ανακυκλωμένου) πλαστικού, για τη κατασκευή του σώματος της φιάλης είναι μια συχνή πρακτική.
• Χρήση πράσινων συμβόλων: Κλειστοί βρόγχοι (Mobius loop), πράσινα λογότυπα (Green dot), καθώς και φωτογραφίες της φύσης, χρησιμοποιούνται πάνω σε πολλές πλαστικές φιάλες νερού, σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Προωθούν την ψεύτικη ιδέα της περιβαλλοντικής ουδετερότητας, της ατέρμονης δυνατότητας ανακύκλωσης του πλαστικού, ακόμα και την ψεύτικη εντύπωση ότι οι πλαστικές φιάλες μπορούν να έχουν θετικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

H BEUC και τα μέλη της υπέβαλαν καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στο Δίκτυο Συνεργασίας μεταξύ των Αρχών για την Επιβολή της Νομοθεσίας για την Προστασία των καταναλωτών (CPC), ζητώντας να ξεκινήσει έρευνα και να διασφαλιστεί ότι δεν χρησιμοποιούνται ψεύτικοι πράσινοι ισχυρισμοί, στις πλαστικές φιάλες νερού.

Είτε αγοράζουμε ρούχα, είτε ανοίγουμε ένα λογαριασμό σε τράπεζα, είτε αγοράζουμε φιάλες νερού, οι καταναλωτές, όλο και περισσότερο, θέλουμε να κάνουμε βιώσιμες επιλογές και αναζητούμε αξιόπιστες πληροφορίες, για να μπορέσουμε να κάνουμε τέτοιες επιλογές. Παρόλα αυτά, βομβαρδιζόμαστε με λανθασμένους και ψεύτικους ισχυρισμούς και δεν ξέρουμε ποιον ισχυρισμό να εμπιστευτούμε. Η χρήση ισχυρισμών, όπως «100% από ανακυκλώσιμα υλικά», ή εικόνων της φύσης, ή πράσινων σωμάτων, που υπαινίσσονται ότι το πλαστικό είναι φιλικό στο περιβάλλον είναι παραπλανητική, για τους καταναλωτές. Το πρόβλημα είναι ότι είναι απίθανο να ανακυκλωθεί πλήρως, μια πλαστική φιάλη, που ρίχνεται στον κάδο. Και όμως, τέτοιοι ισχυρισμοί βρίσκονται πάνω σε πολλές φιάλες, σε όλη την Ευρώπη. Το πράσινο ξέπλυμα πρέπει να σταματήσει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κάνει θετικά βήματα, για να καθαρίσει την αγορά, από παραπλανητικούς πράσινους ισχυρισμούς. Όμως, θα περάσουν χρόνια, πριν εφαρμοστούν στην πράξη τα νέα ρυθμιστικά μέτρα όπως η Οδηγία για την ενδυνάμωση των καταναλωτών στην πράσινη μετάβαση και δεν έχουμε κανένα περιθώριο για χάσιμο χρόνου.

Ζητάμε από τις αρχές να δράσουν άμεσα. Οι νομοθέτες πρέπει να θέσουν ξεκάθαρους κανόνες για το ανακυκλωμένο περιεχόμενο, οι οποίοι θα εφαρμόζονται με πιστοποιημένες και αξιόπιστες διαδικασίες, θέτοντας έτσι ένα τέλος στη ζούγκλα των πράσινων ισχυρισμών.

Η αλήθεια είναι ότι τα πλαστικά μιας χρήσης δεν είναι ούτε «κυκλικά», ούτε βιώσιμα. Η ανακύκλωση δεν θα μπορέσει ποτέ, να φτάσει το επίπεδο του συνολικού όγκου πλαστικών, που παράγονται, στον πλανήτη. Οι επιχειρήσεις έχουν τη μοναδική ευκαιρία να αλλάξουν, τον τρόπο που καταναλώνουμε, αλλά αυτή τη στιγμή χρησιμοποιούν ισχυρισμούς, που πιστεύουμε ότι είναι παραπλανητικοί και δυσκολεύουν πολύ τους καταναλωτές να κάνουν βιώσιμες επιλογές.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. σε συνεργασία με την BEUC κατέθεσε καταγγελία στο CPC Ελλάδος, ζητώντας την διερεύνηση αυτού του προβλήματος και αναμένουμε τα αποτελέσματα. 

Το Νοέμβριο του 2023, ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα έρευνας του Ευρωβαρόμετρου, που αφορούσε την καλή μεταχείριση των ζώων. Η έρευνα έγινε το Μάρτιο του 2023, στα 27 κράτη – μέλη και έλαβαν μέρος σε αυτήν 26.000 ευρωπαίοι πολίτες. Τα βασικά ευρήματα ήταν:

• 9 στους 10 καταναλωτές (91%) θεωρούν σημαντική την καλή μεταχείριση των ζώων στις φάρμες (π.χ. γουρούνια, βοοειδή, πουλερικά κ.λπ.), ώστε να διασφαλίζεται ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης.
• 8 στους 10 καταναλωτές (84%) πιστεύουν ότι η καλή μεταχείριση των ζώων της φάρμας, στη χώρα τους, πρέπει να προστατεύεται καλύτερα.
• 67% των καταναλωτών θα ήθελαν περισσότερες πληροφορίες για τις συνθήκες διαβίωσης των ζώων στις φάρμες, στη χώρα τους.
• 83% των καταναλωτών θα ήθελαν να μειωθούν οι χρόνοι μεταφοράς των ζωντανών ζώων, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Έξι στους δέκα καταναλωτές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν παραπάνω για προϊόντα που προέρχονται από φάρμες που φροντίζουν για την καλή μεταχείριση των ζώων:
  • 25% είναι πρόθυμοι να πληρώσουν 5% παραπάνω,
  • 20% είναι πρόθυμοι να πληρώσουν 10% παραπάνω,
  • 10% είναι πρόθυμοι να πληρώσουν 20% παραπάνω,
  • 40% δεν είναι πρόθυμοι να πληρώσουν καθόλου παραπάνω.

Η καλή μεταχείριση των ζώων της φάρμας είναι μια από τις παραμέτρους των βιώσιμων συστημάτων τροφίμων και θα μας απασχολήσει στο μέλλον.

Στον απολογισμό του 2022, στο άρθρο Βιώσιμα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, κάναμε εκτενή αναφορά στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα.

Η «γρήγορη μόδα» έχει διπλασιάσει τον όγκο των ενδυμάτων της, τα τελευταία 15 χρόνια. Οι Ευρωπαίοι καταναλώνουμε, κάθε χρόνο, 26 κιλά ρούχα ο καθένας. Η παραγωγή των υφασμάτων και των ρούχων έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις στον πλανήτη. Και ενώ οι καταναλωτές αρχίζουν να συνειδητοποιούν το πρόβλημα και να θέλουν να αλλάξουν συμπεριφορά, δεν έχουν βιώσιμες επιλογές.

Για αυτό, η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, αφού καλωσορίσαμε την πρόταση της Επιτροπής, καταθέσαμε τις παρακάτω προτάσεις:

• Τα υφαντουργικά προϊόντα πρέπει να σχεδιάζονται με τρόπο ώστε να είναι ασφαλή και βιώσιμα. Αυτό σημαίνει ότι:
  • Θα καταργηθούν οι επικίνδυνες χημικές ουσίες μέχρι το 2030.
  • Θα αναπτυχθεί η οικολογική σχεδίαση (ecodesign) των υφαντουργικών προϊόντων, ώστε να είναι ποιοτικά, να διαρκούν περισσότερο, να μπορούν να διορθωθούν και να ανακυκλωθούν και να κατασκευάζονται από ανακυκλωμένες ίνες.
  • Θα ενισχυθούν η διαφάνεια και ο σεβασμός των κοινωνικών δικαιωμάτων, μέσα από τη χρήση του ψηφιακού διαβατηρίου των προϊόντων και της νομοθεσίας για τη δέουσα επιμέλεια  των επιχειρήσεων.
  • Τα βιώσιμα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα θα αποτελούν μια εύκολη, βολική και προσιτή οικονομικά επιλογή για τους καταναλωτές.
• Πρέπει να σταματήσει το πράσινο ξέπλυμα και να παρέχεται αξιόπιστη πληροφόρηση στους καταναλωτές:
  • Πρέπει να απαγορευτούν οι παραπλανητικοί ισχυρισμοί.
  • Τα εθελοντικά σήματα βιωσιμότητας πρέπει να βασίζονται σε αυστηρές και κατανοητές μεθόδους αξιολόγησης καθώς και σε ανεξάρτητα στοιχεία απόδειξης.
  • Πρέπει να επιβληθεί υποχρέωση πληροφόρησης, για τη διάρκεια ζωής, τη συντήρηση, τα μεγέθη κ.λπ.
• Η υπερπαραγωγή κλωστοϋφαντουργικών πρέπει να αντιμετωπιστεί.
  • Οι καταναλωτές πρέπει να προστατεύονται καλύτερα, από την ψηφιακή παρακολούθηση, τις ψηφιακές διαφημίσεις και τις τεχνικές προώθησης, που τους ωθούν σε παρορμητικές αγορές.
  • Η καταστροφή των απούλητων κλωστοϋφαντουργικών πρέπει να απαγορευτεί.  

• Πρέπει να υποστηριχτούν οι συμπεριφορές των καταναλωτών που συνάδουν με τις αρχές της βιώσιμης κατανάλωσης:
  • Οι πολιτικές πρέπει να δίνουν κίνητρα, στους καταναλωτές, να μειώσουν την κατανάλωση και να υποστηρίζουν την κυκλική οικονομία, όπως την αγορά μεταχειρισμένων ενδυμάτων, ή τη διόρθωση.

• Οι προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης και του ηλεκτρονικού εμπορίου πρέπει να αντιμετωπιστούν:
  • Επειδή τα υφαντουργικά, κατά κανόνα, κατασκευάζονται εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης και εισάγονται στην Ε.Ε., τα κράτη – μέλη πρέπει να ενισχύσουν την εποπτεία της αγοράς και τους εποπτικούς μηχανισμούς της.
  • Οι διαδικτυακές αγορές πρέπει να θεωρούνται υπεύθυνες, για πωλήσεις κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, που δε συμμορφώνονται, με τη νομοθεσία.
  • Απαιτείται αναθεώρηση της τελωνειακής πολιτικής της Ε.Ε. ώστε να μπορούν οι τελωνειακές υπηρεσίες να σταματούν τα παράνομα κλωστοϋφαντουργικά.
  • Η Ε.Ε. πρέπει να εισάγει ασφαλιστικές δικλείδες βιωσιμότητας, στις εμπορικές της συμφωνίες.

Η βιωσιμότητα των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων είναι ένα σημαντικό θέμα, που θα μας απασχολήσει, στο μέλλον.

Στα τέλη του 2022, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA), η οποία είναι επιφορτισμένη (μεταξύ πολλών άλλων) με την προστασία των καταναλωτών, στον κλάδο των συλλογικών επενδύσεων, ξεκίνησε δημόσια διαβούλευση, για τη θεσμοθέτηση κατευθυντήριων γραμμών, για τις ονομασίες οργανισμών επενδύσεων, που παραπέμπουν, σε πρακτικές βιωσιμότητας. Σύμφωνα με μέλη της BEUC- Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών, η βιομηχανία των επενδύσεων πραγματοποιεί, σε πολύ μεγάλο βαθμό, «περιβαλλοντικό ξέπλυμα». Η Ευρωπαϊκή Αρχή, στην πρότασή της, αναφέρει ότι τα ονόματα των οργανισμών επενδύσεων είναι ένα σημαντικό όχημα «περιβαλλοντικού ξεπλύματος», γιατί η ονομασία είναι σημαντικό μέσο επικοινωνίας των χαρακτηριστικών ενός επενδυτικού προϊόντος. Επίσης, η ονομασία αποτελεί το πρώτο στοιχείο, το οποίο οι καταναλωτές λαμβάνουν υπόψη, όταν αναζητούν κάποιο οργανισμό, από τον οποίο επιθυμούν να αγοράσουν επενδυτικά προϊόντα. Αυτές οι ονομασίες είναι, συχνά, παραπλανητικές, ειδικά όταν πρόκειται, για ονόματα που παραπέμπουν σε βιωσιμότητα, ή ονόματα που παραπέμπουν σε ηθικά και κοινωνικά κριτήρια και κριτήρια διακυβέρνησης.

Η ESMA, λοιπόν, πρότεινε τις παρακάτω ελάχιστες απαιτήσεις:

• Εάν ένας οργανισμός επενδύσεων χρησιμοποιεί, στην ονομασία του, κάποιον όρο, που να αναφέρεται σε ηθικά και κοινωνικά κριτήρια και κριτήρια διακυβέρνησης, όπως «οργανισμός που συνεισφέρει σε λύσεις του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής», ή «οργανισμός που διασφαλίζει τη βιοποικιλότητα», πρέπει να χρησιμοποιεί τουλάχιστον το 80% των περιουσιακών του στοιχείων, για την προαγωγή «πράσινων», «βιώσιμων» επενδύσεων.
• Εάν ένας οργανισμός χρησιμοποιεί έναν όρο, που αναφέρεται στη βιωσιμότητα, π.χ. «οργανισμός βιώσιμης κοινωνίας», πρέπει να πληρεί τον παραπάνω όρο και τουλάχιστον το 50% του συνόλου των επενδυτικών του προϊόντων, να είναι βιώσιμες επενδύσεις.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ.- Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, σε συνεργασία με τη BEUC σχολίασαν την παραπάνω πρόταση, για κατευθυντήριες γραμμές της ESMA:

• Συμφωνούμε ότι το περιβαλλοντικό ξέπλυμα, στον τομέα των επενδυτικών προϊόντων είναι σημαντικό πρόβλημα και ότι τα ονόματα των επενδυτικών οργανισμών είναι μέρος αυτού του προβλήματος και πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα ελάχιστα κριτήρια, όπως προτείνει η ESMA. Όμως, τα ονόματα δεν αποτελούν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Το πραγματικό πρόβλημα είναι η απουσία ενός ισχυρού νομοθετικού πλαισίου, για τα βιώσιμα επενδυτικά προϊόντα.
• Η μείωση της διαφοράς ανάμεσα στα όσα «υπόσχεται» ένα όνομα και στα όσα, πραγματικά, αντιπροσωπεύει ένας επενδυτικός οργανισμός είναι ένα καλοδεχούμενο βήμα, το οποίο, όμως μπορεί να αποτελέσει μόνον ενδιάμεσο μέτρο, μέχρι να θεσμοθετηθεί ένα ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο, για τα βιώσιμα επενδυτικά προϊόντα.

Η διαβούλευση τελείωσε τέλος Φεβρουαρίου του 2023 και ακόμα περιμένουμε τις επόμενες διορθωτικές πρωτοβουλίες.

Το Φεβρουάριο του 2022, η Ευρωπαϊκή Συμβουλευτική Ομάδα, για τις Χρηματοοικονομικές Αναφορές (EFRAG), στην οποία η BEUC – Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών συμμετέχει, ανακοίνωσε το πρώτο σχέδιο προτύπων, για την αναφορά βιωσιμότητας, προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που είναι υποχρεωτική, για τις μεγάλες επιχειρήσεις, στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το γεγονός αυτό είναι σημαντικό, για τους καταναλωτές, καθώς οι επιχειρήσεις θα υποχρεώνονται να δημοσιεύουν κατανοητές και συγκρίσιμες πληροφορίες, για τις πολιτικές βιωσιμότητας, που ακολουθούν, από την προστασία του περιβάλλοντος, μέχρι το σεβασμό των δικαιωμάτων των εργαζόμενων. Έτσι, θα βοηθηθούν επενδυτές και καταναλωτές να επενδύσουν και να αγοράσουν, με πιο βιώσιμο τρόπο, ώστε να συνεισφέρουν, στην επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αν και τα πρότυπα υποβαθμίστηκαν, κατά τη διαδικασία σχεδιασμού τους, εξαιτίας του lobby της βιομηχανίας, αποτελούν, ακόμα, μια μεγάλη βελτίωση της σημερινής κατάστασης, που οι επιχειρήσεις γλυτώνουν τις επιπτώσεις του πράσινου ξεπλύματος των μη βιώσιμων πολιτικών τους. Αυτά τα πρότυπα μπορούν να καταστήσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση παγκόσμιο παράδειγμα διαφάνειας των πολιτικών βιωσιμότητας των επιχειρήσεων. Έτσι, θα είναι ευκολότερο, για τους καταναλωτές, να διακρίνουν ποιος εφαρμόζει πραγματικά βιώσιμες πολιτικές και ποιος όχι. Αυτή η αντίληψη θα τους επιτρέψει να κάνουν πιο βιώσιμες αγορές και επενδύσεις. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, τα Ευρωπαϊκά Όργανα και τα κράτη-μέλη να θεσμοθετήσουν φιλόδοξα πρότυπα, χωρίς καθυστέρηση. Δεν πρέπει να μειωθούν η αυστηρότητα και η πληρότητα των προτύπων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να αξιολογήσει και πιθανό να τροποποιήσει τα σχέδια των προτύπων, πριν τα καταθέσει, σε δημόσια διαβούλευση. Η Επιτροπή θα συμβουλευτεί αρκετά Ευρωπαϊκά Όργανα καθώς και τα κράτη-μέλη. Τα πρότυπα θα εφαρμοστούν το 2024, για τις μεγάλες εισηγμένες επιχειρήσεις και τα επόμενα χρόνια για τις μικρότερες και/ή τις μη εισηγμένες.

Περιμένουμε τις εξελίξεις.

Οι καταναλωτές, διαρκώς, δημιουργούν δεδομένα υγείας, όπως όταν επισκέπτονται το γιατρό τους, χρησιμοποιούν μετρητές ζαχάρου, ή χρησιμοποιούν μια εφαρμογή για διατροφή, ή για γυμναστική. Τα δεδομένα υγείας είναι ευαίσθητα δεδομένα, τα οποία έχουν μεγάλες επιπτώσεις, όχι μόνο στη υγεία ενός ατόμου, αλλά ακόμα και όταν ένας καταναλωτής υποβάλλει αίτηση δανείου, ή ασφάλισης, ή εργασίας. Ακριβώς επειδή είναι ευαίσθητες πληροφορίες, τα δεδομένα υγείας υπόκεινται, σε υψηλά πρότυπα ασφαλείας, σύμφωνα με το Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε, το Μάιο του 2022, Κανονισμό για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Δεδομένων Υγείας. Όμως, η πρόταση αυτή άφηνε πολλά ερωτηματικά αναπάντητα και έθετε σε κίνδυνο την προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής. Έτσι, η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών καταθέσαμε τους παρακάτω προβληματισμούς και προτάσεις:

• Πρέπει οι καταναλωτές να έχουν τον έλεγχο των δεδομένων της υγείας τους. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος πρέπει να:

• Δίνουν οι καταναλωτές, ρητά, τη συγκατάθεσή τους, για την αρχική χρήση των δεδομένων τους (Αρχική χρήση σημαίνει χρήση για τη φροντίδα της υγείας του ίδιου ατόμου, το οποίο αφορούν τα δεδομένα.).
• Να αποσαφηνιστεί η ορολογία, που χρησιμοποιείται για τα δεδομένα υγείας.
• Να ρυθμιστούν οι όροι πρόσβασης των επαγγελματιών υγείας, στα δεδομένα.
• Να βελτιωθεί η διαφάνεια για την πρόσβαση στα αρχεία υγείας των καταναλωτών.
• Να απαγορευτεί κάθε μορφή διάκρισης, εναντίον ατόμων που επιλέγουν να, ή δε μπορούν να επιτρέψουν την αρχική χρήση των δεδομένων υγείας.
• Να υπάρχουν εγγυήσεις για την ασφάλεια και την εμπιστευτικότητα των δεδομένων.
• Να προστεθεί η παραβίαση των δεδομένων υγείας, στον κατάλογο των νομοθετημάτων, για την παραβίαση των οποίων μπορεί να ασκηθεί αντιπροσωπευτική αγωγή.
• Να ενημερωθεί το κοινό για τους τρόπους χρήσης των δεδομένων υγείας.

• Πρέπει να βελτιωθεί και να διασφαλιστεί η ασφάλεια των ηλεκτρονικών συστημάτων τήρησης αρχείων υγείας. Τα συστήματα αυτά πρέπει να αξιολογούνται και να εγκρίνονται, πριν διατεθούν στην αγορά, από τις αρμόδιες αρχές και όχι μόνον από τους κατασκευαστές.
• Πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύστημα δευτερεύουσας χρήσης δεδομένων υγείας, που θα προστατεύει το υποκείμενο των δεδομένων (Δευτερεύουσα χρήση σημαίνει οποιαδήποτε χρήση πέραν της αρχικής, π.χ. για επιστημονική έρευνα.). Για να πετύχουμε αυτό το στόχο πρέπει να:
  • Περιοριστεί ο κατάλογος των νόμιμων σκοπών της δευτερεύουσας χρήσης, δημιουργώντας ένα εξαντλητικό κατάλογο χρήσεων.
  • Θεσμοθετηθούν ελάχιστες απαιτήσεις ποιότητας, για την ανωνυμοποίηση των δεδομένων υγείας.
  • Εξαιρεθούν τα γενετικά δεδομένα και τα δεδομένα που παράγονται από εφαρμογές ευεξίας, από το πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Δεδομένων Υγείας.
  • Απαγορευτεί η αυτόματη έγκριση πρόσβασης σε δεδομένα, ακόμα και στην περίπτωση που οι αρχές καθυστερούν την έγκριση σχετικού αιτήματος.
  • Δοθεί στους καταναλωτές το δικαίωμα να αρνούνται τη δευτερεύουσα χρήση  των δεδομένων τους.
  • Απαγορευτεί η χρήση των δεδομένων υγείας, για λόγους μάρκετινγκ και διαφήμισης.
  • Διασφαλιστεί ότι η δευτερεύουσα χρήση δεδομένων υγείας θα έχει στο μέλλον, ως αποτέλεσμα, την ευκολότερη πρόσβαση και τις πιο προσιτές τιμές, για τις τεχνολογίες υγείας, για όλους.

Στις αρχές του 2023, η Επιτροπή ENVI/LIBE του Ευρωκοινοβουλίου εξέδωσε αναφορά, για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Δεδομένων Υγείας.

Η BEUC και το ΚΕ.Π.ΚΑ. αποστείλαμε επιστολή – παρέμβαση, στον Υπουργό Υγείας, κ. Αθανάσιο Πλεύρη, με την οποία ζητήσαμε:

• Οι ορισμοί, που περιλαμβάνονται, στον Κανονισμό, για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Δεδομένων Υγείας, πρέπει να συνάδουν με τους ορισμούς που περιλαμβάνονται στο Γενικό Κανονισμό Προστασία Δεδομένων.
• Οι καταναλωτές πρέπει να δίνουν, ρητά, τη συγκατάθεσή τους, για την αρχική χρήση των δεδομένων υγείας τους και να έχουν το δικαίωμα της άρνησης της δευτερεύουσας χρήσης των δεδομένων υγείας τους.
• Οι καταναλωτές πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους, αποτελεσματικά μέσα αποζημίωσης, για την καταχρηστική χρήση των δεδομένων τους.
• Οι κατηγορίες των δεδομένων, για δευτερεύουσα χρήση πρέπει να περιοριστούν.
• Η πρόσβαση σε δεδομένα για δευτερεύουσα χρήση πρέπει να γίνεται, κάτω από αποτελεσματικό έλεγχο, από τα όργανα, που ελέγχουν την πρόσβαση στα δεδομένα υγείας.

Το Φεβρουάριο του 2023, η οργάνωση καταναλωτών της Ιταλίας, Altroconsumo, σε συνεργασία με τη BEUC, ξεκίνησε έρευνα, για να διαπιστώσει το βαθμό πρόσβασης των καταναλωτών και το επίπεδο προστασίας των δικαιωμάτων τους, στον Ευρωπαϊκό χώρο Δεδομένων Υγείας.  To ΚΕ.Π.ΚΑ. βοήθησε στη μετάφραση και προσαρμογή στα ελληνικά δεδομένα του ερωτηματολογίου, το οποίο εστάλη σε εταιρία δημοσκοπήσεων, για τη διενέργεια της έρευνας με τη μορφή συνεντεύξεων.

Η έρευνα έγινε στο Βέλγιο, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ελλάδα, στην Τσεχία, στην Ιταλία, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία. Στην έρευνα, συμμετείχαν οι Ενώσεις Καταναλωτών TestAchats (Βέλγιο), dTest (Τσεχία), UFC – Que Choisir (Γαλλία), vzbv (Γερμανία), ΚΕ.Π.ΚΑ. και ΕΚΠΟΙΖΩ (Ελλάδα), Altroconsumo (Ιταλία), OCU (Ισπανία), DECO Proteste (Πορτογαλία). Στην έρευνα, έλαβαν μέρος 8.067 καταναλωτές, που απάντησαν σε ένα συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο.

Η έρευνα έδειξε ότι οι καταναλωτές είναι διστακτικοί να μοιραστούν τα δεδομένα τους, σε μεγαλύτερο βαθμό, από αυτόν που λαμβάνει υπόψη της, η νομοθεσία, που συζητείται, στην Ευρώπη. Τα ευρήματα της έρευνας υπογραμμίζουν την ανάγκη οι Ευρωπαίοι νομοθέτες να περιλάβουν, στον Κανονισμό για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Δεδομένων Υγείας, σε μεγαλύτερο βαθμό, τις προτιμήσεις των ανθρώπων, ώστε να νιώθουν αυτοπεποίθηση, όταν μοιράζονται τα δεδομένα τους, τόσο για λόγους θεραπείας, όσο και για λόγους έρευνας και δημόσιας υγείας.

Η έρευνα έδειξε:

• Η μεγάλη πλειοψηφία των καταναλωτών, που ερωτήθηκαν (82%) χρησιμοποιούν, ήδη, κάποια πλατφόρμα υγείας. Τα υψηλότερα ποσοστά είναι στη Γαλλία – 96% και τα χαμηλότερα στη Γερμανία 70%. Στην Ελλάδα 90% χρησιμοποιούν κάποια τέτοια πλατφόρμα. Από αυτούς που χρησιμοποιούν πλατφόρμες υγείας:
• 64% στην Ε.Ε. και 70% στην Ελλάδα κλείνουν ραντεβού, με γιατρούς,
• 45% στην Ε.Ε. και 38% στην Ελλάδα έχουν πρόσβαση στον ιατρικό τους φάκελο,
• 43% στην Ε.Ε. και 65% στην Ελλάδα ζητούν ιατρικές εξετάσεις,
• 41% στην Ε.Ε. και 70% στην Ελλάδα ζητούν συνταγές φαρμάκων.

• Οι άνθρωποι είναι πολύ επιλεκτικοί, όσον αφορά τα δεδομένα που είναι πρόθυμοι να μοιραστούν:
• 61% στην Ε.Ε. και 62% στην Ελλάδα είναι πρόθυμοι να μοιραστούν την κατάσταση της υγείας τους, π.χ. τις αλλεργίες, από τις οποίες υποφέρουν, για λόγους θεραπείας,
• 67% στην Ε.Ε. και 33% στην Ελλάδα διστάζουν να μοιραστούν τις συνήθειές τους που επηρεάζουν την υγεία τους,
• 80% στην Ε.Ε. και 84% στην Ελλάδα διστάζουν να μοιραστούν τα γενετικά τους δεδομένα,
• 86% στην Ε.Ε. και 85% στην Ελλάδα διστάζουν να μοιραστούν τα δεδομένα τους, για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία.

• Η προθυμία, ή η απροθυμία των ανθρώπων να μοιραστούν τα δεδομένα της υγείας τους, με κάποιο φορέα, είναι ενδεικτική του βαθμού της εμπιστοσύνης των ανθρώπων στους συγκεκριμένους φορείς:
• 88% στην Ε.Ε. και 86% στην Ελλάδα, είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα δεδομένα τους με τον γιατρό τους,
• 41% στην Ε.Ε. και 44% στην Ελλάδα, είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα δεδομένα τους με δημόσιους φορείς υγείας,
• 40% στην Ε.Ε. και 50% στην Ελλάδα, είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα δεδομένα τους με δημόσια πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα,
• 8% στην Ε.Ε. και 8% στην Ελλάδα, είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα δεδομένα τους με ασφαλιστικές εταιρίες,
• 5% στην Ε.Ε. και 6% στην Ελλάδα, είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα δεδομένα τους με εταιρίες ψηφιακής τεχνολογίας,

• 51% των ευρωπαίων και 55% των Ελλήνων είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα δεδομένα υγείας τους με επαγγελματίες της υγείας, όταν βρίσκονται σε άλλη χώρα της Ε.Ε., για λόγους κατάλληλης αγωγής και θεραπείας.

Τα δεδομένα υγείας είναι εξαιρετικά ευαίσθητα δεδομένα. Τα αποτελέσματα της έρευνας αποτελούν ένα έλεγχο της πραγματικότητας στην Ε.Ε. Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Δεδομένων Υγείας αποτελεί μια καλή πρωτοβουλία, αλλά πρέπει να διασφαλίζει την προστασία και τις επιλογές και προτιμήσεις των ατόμων, όσον αφορά πόσα δεδομένα θέλουν να μοιραστούν, με ποιον και για ποιο σκοπό. Είναι, επομένως, βασικό οι Ευρωπαίοι νομοθέτες να διασφαλίσουν την  προστασία των καταναλωτών και την καλή χρήση των δεδομένων υγείας. Οι ασθενείς πρέπει να έχουν το δικαίωμα να συναινούν, ή να αρνούνται το μοίρασμα των δεδομένων τους είτε για λόγους ιατρικής φροντίδας είτε για λόγους επιστημονικής έρευνας, ή δημόσιας υγείας. Τα γενετικά δεδομένα και τα δεδομένα, που παράγονται από εφαρμογές υγείας, πρέπει να εξαιρεθούν από το σκοπό του Κανονισμού αυτού. Πρέπει να χτιστεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών στον Ευρωπαϊκό Χώρο Δεδομένων Υγείας.

Στις 7 Νοεμβρίου 2023, το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών απέστειλε στον τ. Υπουργό Υγείας, κ. Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, επιστολή με τις επιφυλάξεις και τα αιτήματα των καταναλωτών, γιατί κατά τη διάρκεια των συζητήσεων στο Συμβούλιο προτάθηκε να αφεθεί στην ευχέρεια των κρατών – μελών να αποφασίζουν εάν οι καταναλωτές θα μπορούν να αποκλείσουν το διαμοιρασμό των προσωπικών τους δεδομένων, για λόγους διαφορετικούς από την περίθαλψη της υγείας τους. Έτσι, η φαρμακοβιομηχανία, οι ασφαλιστικές εταιρίες, οι εταιρίες τεχνολογίας θα έχουν πρόσβαση στα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα των καταναλωτών.

Περιμένουμε τις τελικές αποφάσεις των Ευρωπαϊκών οργάνων.

Το Μάρτιο του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε αξιολόγηση της νομοθεσίας για τα φάρμακα. Το Σεπτέμβριο του 2021, κατέθεσε τη πρότασή της, για την αναθεώρηση της νομοθεσίας και έτσι, ξεκίνησε η διαβούλευση, που διήρκησε μέχρι την 21^η Δεκεμβρίου 2021. Η Επιτροπή ενημέρωσε ότι θα ανακοίνωνε την τελική της πρόταση, μέχρι το τέλος του 2022. (Αναλυτική περιγραφή θα βρείτε στον απολογισμό του 2021 στο άρθρο «Αναθεώρηση της νομοθεσίας για τα φάρμακα»

Δυστυχώς, η ανακοίνωση αναβλήθηκε, αρκετές φορές και στα μέσα Φεβρουαρίου 2023, αναβλήθηκε πάλι, για την 29^η Μαρτίου 2023, δηλαδή δύο χρόνια από την αρχή της αναθεώρησης. Η BEUC- Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών απέστειλε επιστολή-παρέμβαση-διαμαρτυρία, προς την κ. Στέλλα Κυριακίδου, Ευρωπαία Επίτροπο για την Υγεία και την Ασφάλεια των τροφίμων. Στην επιστολή αυτή, ζητήθηκε να δημοσιευτεί η πολύ-αναμενόμενη πρόταση αναθεώρησης της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τα φάρμακα, το αργότερο μέχρι το Μάρτιο του 2023. Παρά τις διαμαρτυρίες μας, στο τέλος Μαρτίου, ανακοινώθηκε ακόμα μια αναβολή, χωρίς να δίνεται πιθανή ημερομηνία ανακοίνωσης της πρότασης.

Οι καταναλωτές, σε όλη την Ευρώπη, αντιμετωπίζουν πραγματικές δυσκολίες, στην πρόσβαση στα φάρμακα, που χρειάζονται. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετώπισε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει ελλείψεις βασικών φαρμάκων, όπως αντιβιοτικά, θρομβολυτικά, ινσουλίνες, αντιπυρετικά και αναλγητικά. Δυστυχώς, πολλοί ασθενείς δε λαμβάνουν ικανοποιητική θεραπεία, για την κατάστασή τους, οι ελλείψεις φαρμάκων είναι συχνές καταστάσεις, σε όλα τα κράτη-μέλη και οι τιμές των φαρμάκων έχουν εκτιναχτεί, στον ουρανό. Αυτά είναι σοβαρά προβλήματα που απαιτούν επείγουσες και αποτελεσματικές λύσεις. Το πρόβλημα δεν είναι καινούριο, αλλά έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια. Οι λόγοι αυτών των ελλείψεων είναι πολλοί:

• Αύξηση της ζήτησης,
• Προβλήματα παραγωγής,
• Κλείσιμο εργοστασίων,
• Πολιτικές επιδότησης,
• Εξάρτηση από εισαγωγές κ.λπ.

Η BEUC και το ΚΕ.Π.ΚΑ.- Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών υποστηρίζουμε τα σχέδια της Επιτροπής να αναθεωρήσει τη φαρμακευτική νομοθεσία. Είναι μια ευκαιρία να εισαχθούν μέτρα, που θα βοηθήσουν πιο αποτελεσματικά, στην ανάπτυξη νέων και καλύτερων θεραπειών και στη βελτίωση της διαθεσιμότητας και της πρόσβασης στα φάρμακα. Όσο γρηγορότερα η Ευρωπαϊκή Ένωση θεσμοθετήσει ένα ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο, τόσο το καλύτερο, για τους καταναλωτές, σε όλη τη γηραιά ήπειρο.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει, χωρίς καμία καθυστέρηση, να παρουσιάσει την πρότασή της, που είχε προγραμματιστεί για το Μάρτιο, αλλά αναβλήθηκε για τον Απρίλιο. Κατανοούμε ότι μπορεί να υπάρχουν αντιφατικά στοιχεία, στο κείμενο, όμως, είναι βασικό να μεταβιβαστεί ο φάκελος, στους υπολοίπους νομοθέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να ξεκινήσει μια δημοκρατική συζήτηση, που θα οδηγήσει, σε σημαντική πρόοδο.

Επίσης, η BEUC έθεσε δύο αιτήματα, τα οποία ζήτησε να ενσωματωθούν στην πρότασή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:

• Πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι καταναλωτές έχουν εύκολη πρόσβαση, σε πληροφόρηση, που έχει εγκριθεί, από τους ρυθμιστές, για την ασφαλή χρήση των φαρμάκων. Έρευνες 4 οργανώσεων- μελών της BEUC, δείχνουν ότι τα φυλλάδια, που συνοδεύουν τα φάρμακα, αποτελούν μια σημαντική πηγή πληροφόρησης, για τους καταναλωτές και ότι η πληροφόρηση, που δίνεται ηλεκτρονικά, πρέπει να είναι μόνον συμπληρωματική και να μην αντικαταστήσει την πληροφόρηση με τα φυλλάδια. Οι έρευνες αυτές έγιναν, τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 2022, από τα μέλη της BEUC, Altroconsumo (Ιταλία), DECO (Πορτογαλία), OCU (Ισπανία), Test Achats (Βέλγιο). Στην έρευνα συμμετείχαν πάνω από 4.200 καταναλωτές. Το 79% των καταναλωτών απάντησε ότι τα φυλλάδια πρέπει να διατίθενται, μέσα στη συσκευασία, ακόμα και εάν πάνω στη συσκευασία υπάρχει QR κωδικός, για να μπορούν όλοι να διαβάζουν οδηγίες χρήσης των φαρμάκων και για να μην εξαρτάται, απόλυτα, η κοινωνία μας από το διαδίκτυο. Ακόμη πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι αρκετοί καταναλωτές δε διαθέτουν smartphone, που είναι απαραίτητο, για να λάβουν πληροφόρηση, ψηφιακά. Οι πληροφορίες, που έχουμε, λένε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη, να αντικαταστήσουν το χάρτινο φυλλάδιο, με ψηφιακή πληροφόρηση, σε όλες τις περιπτώσεις και όχι μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Η εξέλιξη αυτή είναι ανησυχητική και θα οδηγήσει όχι μόνο σε ελλειμματική πληροφόρηση των ασθενών, αλλά και σε διαφορετικό επίπεδο προστασίας.
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ακυρώσει τα σχέδιά της για τα μεταβιβάσιμα κουπόνια επέκτασης της αποκλειστικότητας, που όπως ισχυρίζεται θα προωθήσουν την ανάπτυξη καινοτόμων αντιβιοτικών, όπως της έχουν ζητήσει πολλοί εταίροι της αγοράς, μαζί και οι Ενώσεις Καταναλωτών και πολλά κράτη-μέλη. Αυτή η πολιτική θα επιφέρει τεράστιο κόστος στα συστήματα υγείας, θα εμποδίσει τον ανταγωνισμό και θα καθυστερήσει την πρόσβαση των ασθενών, σε φθηνότερα γενόσημα, για άλλες ασθένειες.

Το Μάιο του 2023, 19 κράτη-μέλη (Βέλγιο, Αυστρία, Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Τσεχία, Ισπανία, Γαλλία, Γερμανία, Σλοβενία, Εσθονία, Ρουμανία, Λετονία, Λιθουανία, Ελλάδα, Μάλτα, Πολωνία, Ιταλία, Πορτογαλία) κατέθεσαν μία πρόταση, με 3 άξονες, για να βελτιωθεί η επάρκεια των φαρμάκων, στην Ευρώπη:

• Πρέπει να δημιουργηθεί ένας εθελοντικός μηχανισμός αλληλεγγύης, στο πλαίσιο της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ), μέσω του οποίου τα κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις φαρμάκων, θα μπορούν να ζητούν τη βοήθεια άλλων κρατών-μελών, ώστε να ανακουφίζονται οι ελλείψεις, προσωρινά.
• Πρέπει να επισπευστεί η υιοθέτηση του καταλόγου των βασικών φαρμάκων, από την Εκτελεστική Επιτροπή του Ε.Μ.Α.
• Πρέπει να υιοθετηθεί μια Πράξη για τα βασικά φάρμακα, που θα λειτουργεί ως εργαλειοθήκη συμπληρωματική της νομοθεσίας, για τα φάρμακα και που θα χτίζει μια στρατηγική για τη στήριξη της Ευρωπαϊκής βιώσιμης παραγωγής βασικών φαρμάκων και τη διασφάλιση της επάρκειας πρώτων υλών.

Το θέμα είναι πολύ σοβαρό και αναμένουμε την απάντηση των Ευρωπαϊκών οργάνων.

Κάθε χρόνο, περίπου 13 δισεκατομμύρια πολιτών ταξιδεύουν, με αεροπλάνα, τρένα, λεωφορεία, πλοία, στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακόμη περισσότεροι ταξιδεύουν τοπικά. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί, σε 15 δισεκατομμύρια μέχρι το 2030 και σε 20 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, θέτει ως στόχο τη μείωση των εκπομπών ρύπων, στις μεταφορές, κατά 90% μέχρι το 2050, χρησιμοποιώντας ως εργαλεία την ψηφιοποίηση των μεταφορών, που αυξάνει την αποτελεσματικότητα και την ευελιξία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Νοέμβριο του 2023, στο πλαίσιο του Πακέτου για την κινητικότητα των επιβατών, υιοθέτησε μια σειρά από προτάσεις, για να ενδυναμώσει τα δικαιώματα των ταξιδιωτών. Η εμπειρία, που αποκτήσαμε, από την κρίση της πανδημίας και την πτώχευση του ταξιδιωτικού κολοσσού Thomas Cook, το 2019 καθώς και οι στόχοι της παραπάνω Στρατηγικής οδήγησαν την Επιτροπή να αποσαφηνίσει τους κανόνες αποζημίωσης των ταξιδιωτών και τους κανόνες παροχής ενημέρωσης και υποστήριξης, όταν κάτι «πάει στραβά», σε ταξίδι που κλείστηκε μέσω διαμεσολαβητή, ή σε ταξίδι, με διαφορετικά μέσα (πολυτροπικές μετακινήσεις).

Οι όροι που υιοθέτησε η Επιτροπή περιλαμβάνουν:

• Ισχυρότερα δικαιώματα επιβατών:
  • Οι επιβάτες αεροπορικών εταιριών, που κλείνουν το εισιτήριό τους, μέσω διαμεσολαβητών, θα έχουν τα ίδια δικαιώματα σε περίπτωση προβλήματος, με τους επιβάτες, που αγόρασαν το εισιτήριό τους απευθείας από την αεροπορική εταιρία.
  • Για πρώτη φορά, θεσμοθετούνται τα δικαιώματα των καταναλωτών που ταξιδεύουν με πολλά και διαφορετικά μέσα μεταφοράς. Έτσι, οι επιβάτες θα λαμβάνουν καλύτερη πληροφόρηση και ενημέρωση, που θα περιλαμβάνει τους ελάχιστους χρόνους ανταπόκρισης ανάμεσα στα διαφορετικά μέσα μεταφοράς καθώς και βοήθεια όταν αγοράζουν ενιαίο εισιτήριο για πολλαπλά μέσα μεταφοράς και «χάνουν» ανταποκρίσεις.
  • Τέλος, ενισχύονται τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, όταν ταξιδεύουν.
• Αναθεώρηση της Οδηγίας για τα οργανωμένα ταξίδια:

• Οι ταξιδιώτες θα αποζημιώνονται, όταν κάτι «πάει στραβά», εντός 14 ημερών. Για να υλοποιηθεί αυτή η δυνατότητα, οι πωλητές και οι διοργανωτές ταξιδιών θα αποζημιώνονται, από τους παρόχους υπηρεσιών, εντός 7 ημερών.
• Οι ταξιδιώτες δε θα επιτρέπεται να καταβάλλουν, ως προκαταβολή, ποσό πάνω από το 25% της συνολικής τιμής του πακέτου, εκτός και αν πρέπει να καταβάλουν το συνολικό αντίτιμο κάποιων υπηρεσιών που περιλαμβάνονται στο πακέτο π.χ. αεροπορικά εισιτήρια. Οι διοργανωτές δε θα μπορούν να ζητήσουν το υπόλοιπο 75% του ποσού, νωρίτερα από τις 28 ημέρες πριν την έναρξη του ταξιδιού.
• Σε όσους ταξιδιώτες δίνεται κουπόνι, ως αποζημίωση, πρέπει να έχουν ενημερωθεί ότι δικαιούνται άμεση επιστροφή των χρημάτων τους, εφόσον το επιθυμούν. Εάν επιλέξουν να αποδεχτούν το κουπόνι, θα πρέπει να ενημερωθούν για όλους τους όρους της χρήσης και της εξαργύρωσής του. Επίσης, τα κουπόνια πρέπει να καλύπτονται, με ασφάλειες, για την περίπτωση της χρεωκοπίας.
• Οι ταξιδιώτες, αν οι συνδυασμένες υπηρεσίες που αγοράζουν αποτελούν πακέτο, θα πρέπει να λαμβάνουν ενημέρωση ποιος είναι υπεύθυνος σε περίπτωση προβλήματος και ποια είναι τα δικαιώματά τους.

• Αναθεώρηση του κατ’ εξουσιοδότηση Κανονισμού για τις υπηρεσίες πληροφόρησης στις πολυτροπικές μετακινήσεις:
  • Οι επιβάτες θα μπορούν να βρίσκουν ευκολότερα πληροφορίες, σε πραγματικό χρόνο, για τους διαφορετικούς τρόπους μεταφοράς, μέσω των υπηρεσιών πληροφόρησης για τις μετακινήσεις, και να έχουν πρόσβαση σε ειδοποιήσεις, σε πραγματικό χρόνο, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, για παράδειγμα σχετικά με καθυστερήσεις και ματαιώσεις. Θα έχουν στη διάθεσή τους, επίσης, νέα είδη πληροφόρησης, όπως η δυνατότητα μεταφοράς ποδηλάτων στο τρένο και η προσβασιμότητα, για παράδειγμα, για επιβάτες με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα. Ο συνδυασμός τρόπων μεταφοράς, μπορεί να μειώσει τις συνολικές εκπομπές ρύπων, από τον τομέα των μεταφορών, καθώς δίνει στους ταξιδιώτες τη δυνατότητα επιλογής του πλέον αποδοτικού και βιώσιμου τρόπου μεταφοράς.

• Δημιουργείται ένας κοινός Ευρωπαϊκός Χώρος δεδομένων κινητικότητας, ο οποίος θα διευκολύνει την πρόσβαση, τη συγκέντρωση και την κοινοχρησία δεδομένων, από υφιστάμενες και μελλοντικές πηγές δεδομένων, για τις μεταφορές και την κινητικότητα. Οι ταξιδιώτες θα έχουν πρόσβαση σε δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, ώστε να ενημερώνονται σχετικά με την κατάσταση των μεταφορών και τις συνθήκες κυκλοφορίας και έτσι να προγραμματίζουν καλύτερα τις μετακινήσεις τους. Ο χώρος αυτός θα δώσει, επίσης, τη δυνατότητα σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς να αναπτύξουν καινοτόμες υπηρεσίες μεταφορών και να χαράξουν μια πολιτική μεταφορών με βάση τα δεδομένα.  

Περιμέναμε, για καιρό αυτές τις ανακοινώσεις. Περιμένουμε, τώρα την εφαρμογή όλων των  παραπάνω για να διαπιστώσουμε οφέλη και κενά για τους καταναλωτές, αν και φοβόμαστε ότι είναι απογοητευτικά λίγα τα οφέλη για τους καταναλωτές.

Οι αρνητικές επιπτώσεις του κλάδου των μεταφορών στη μόλυνση του περιβάλλοντος, στην κλιματική αλλαγή, στο θόρυβο, στην κυκλοφοριακή συμφόρηση, στα δυστυχήματα, δημιουργούν προβλήματα στην οικονομική κατάσταση, στην υγεία και στην ευημερία των Ευρωπαίων πολιτών. Οι μεταφορές φορτίων συνεχίζουν να αυξάνονται και οι οδικές μεταφορέ φορτίων θα έχουν αυξηθεί κατά 40%, μέχρι το 2030 και κατά 50% μέχρι το 2050. Η πολιτική μεταφορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στοχεύει να μειώσει τις οδικές μεταφορές και να τις στρέψει προς λιγότερο επιμολυντικούς και περισσότερο ενεργειακά επαρκείς τρόπους μεταφοράς.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε αξιολόγηση της υφιστάμενης νομοθεσίας και περιμένουμε την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για τις ψηφιακές υπηρεσίες πολύτροπων μεταφορών. Αυτή η πρωτοβουλία πιστεύουμε ότι θα δημιουργήσει νέους κανόνες που θα κάνουν, για τους καταναλωτές, ευκολότερη τη διαδικασία να κλείσουν ένα ταξίδι, στο οποίο θα χρησιμοποιούν πολλά διαφορετικά μέσα μεταφοράς (π.χ. τραίνο + λεωφορείο), ή πολλούς και διαφορετικούς πράκτορες (π.χ. δύο διαφορετικές εταιρίες τραίνων).

Η πρωτοβουλία αυτή πρέπει να καταλήξει, σε νομοθεσία, που θα απαιτεί από τις εταιρίες μεταφοράς και τις διαδικτυακές πλατφόρμες κλεισίματος ταξιδιών να διαλειτουργούν.

Η BEUC- Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ.- Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών ζήτησαν η πρωτοβουλία αυτή να:

• Προωθεί βιώσιμους τρόπους μεταφοράς, όπως τα ταξίδια με το τραίνο.
• Διευκολύνει το σχεδιασμό και τη κράτηση ενός ταξιδιού, σε ένα σημείο.
• Πιέζει για καλύτερα αποτελέσματα αναζήτησης. Π.χ. οι εταιρίες σιδηροδρόμων πρέπει να δώσουν πρόσβαση, στις πλατφόρμες κρατήσεων, σε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες, όπως ναύλους, χρονοδιαγράμματα, αποσκευές κ.λπ.
• Διευκολύνει τις συγκρίσεις. Οι πλατφόρμες πρέπει να παρουσιάζουν τις πληροφορίες, με ουδέτερο τρόπο.
• Απαλλάσσει τους ταξιδιώτες, από οποιαδήποτε ταλαιπωρία. Οι ταξιδιώτες χρειάζονται πληροφόρηση, σε πραγματικό χρόνο. Έτσι, λοιπόν, όλες οι πληροφορίες, για την κίνηση πρέπει να μοιράζονται, χωρίς κόστος, ανάμεσα στις πλατφόρμες, στους σταθμούς, στις σιδηροδρομικές εταιρίες , στους υπεύθυνους των υποδομών.
• Θεσμοθετήσει τα δικαιώματα των επιβατών πολύτροπων μεταφορών. Οι επιβάτες πρέπει να δικαιούνται φροντίδα, βοήθεια, ανασχεδιασμό δρομολογίων, αποζημίωση σε περίπτωση προβλήματος, ανεξάρτητα από τον τρόπο κράτησης του εισιτηρίου.
• Επιβάλλει την ενημέρωση των επιβατών, για τα δικαιώματά τους. Οι πλατφόρμες πρέπει να ενημερώνουν, πριν την κράτηση και σε περίπτωση προβλήματος.
• Αποτρέπει επιβολή απρόβλεπτων χρεώσεων. Η διαφάνεια, για οποιαδήποτε χρέωση, θα βοηθήσει την αποφυγή δυσάρεστων εκπλήξεων, για την τελική τιμή των εισιτηρίων.

Αναμένουμε την ανακοίνωση των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Το Νοέμβριο του 2022, η Ένωση Καταναλωτών της Γαλλίας UFC-Que Choisir δημοσίευσε ένα άρθρο, για τα προβλήματα, που αντιμετωπίζουν οι κάτοχοι αυτοκινήτων, που χρησιμοποιούν AdBlue.

Το AdBlue είναι υγρό διάλυμα, που αποτελείται από 32,5% ουρία και 67,5% απιονισμένο νερό. Το AdBlue χρησιμοποιείται σε αυτοκίνητα, με κινητήρες Diesel, που διαθέτουν φίλτρο σωματιδίων, με τεχνολογία SCR. Το AdBlue απαιτεί το δικό του σύστημα και το δικό του ρεζερβουάρ. Ενώ λειτουργεί ο κινητήρας diesel, το υγρό αυτό ψεκάζεται, στο σύστημα εξάτμισης, ώστε να μειώσει συγκεκριμένες επικίνδυνες εκπομπές ρύπων, όπως τα οξείδια του αζώτου. Το ενσωματωμένο λογισμικό επιβραδύνει το αυτοκίνητο, μόλις η ποσότητα του υγρού στη δεξαμενή του AdBlue κατέβει κάτω από ένα συγκεκριμένο επίπεδο, και σταματά τον κινητήρα, επιτρέποντας να ξεκινήσει ξανά, μόνον όταν η δεξαμενή γεμίσει με AdBlue. Όμως, συχνά, το σύστημα δείχνει λάθος ότι η δεξαμενή είναι άδεια και ακινητοποιεί το αυτοκίνητο. Πιθανόν αυτό να οφείλεται σε κατασκευαστικά λάθη του λογισμικού, ή/και της δεξαμενής.

Η UFC-Que Choisir καθώς και η Ιταλική Οργάνωση Altroconsumo δέχτηκαν παράπονα καταναλωτών για συχνές βλάβες του δείκτη του ρεζερβουάρ AdBlue, η διόρθωση του οποίου σημαίνει αλλαγή του συγκεκριμένου ρεζερβουάρ, με κόστος γύρω στα 1.000 ευρώ. Επίσης, δέχτηκαν συχνά παράπονα, για κρυσταλλοποίηση του AdBlue, η οποία προκαλούσε παραμόρφωση του ρεζερβουάρ του Adblue.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ.- Κέντρο Προστασίας Καταναλωτή για να βοηθήσει τη συλλογή στοιχείων, για το πρόβλημα αυτό, κάλεσε τους καταναλωτές, που αντιμετώπισαν κάποιο πρόβλημα, να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο και τα στοιχεία που συλλέξαμε, στάλθηκαν στη BEUC- Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών, η οποία συντονίζει όλες τις οργανώσεις καταναλωτών της Ευρώπης, που είναι μέλη της.

Τα αποτελέσματα έδειξαν:

• Περισσότεροι από 4.000 Ευρωπαίοι καταναλωτές αντιμετώπισαν προβλήματα με τα αυτοκίνητά τους, που χρησιμοποιούσαν AdBlue (1731-Γαλλία, 2411-Βέλγιο, 700-Ιταλία κ.λπ.)
• Το πρόβλημα αφορά πολλούς κατασκευαστές αυτοκινήτων, όχι μόνο Citroen και Peugeot,  όπως πιστεύονταν, αρχικά.
• Οι καταναλωτές πρέπει να πληρώσουν υψηλά ποσά , για να διορθώσουν τα αυτοκίνητά τους. Στη Γαλλία 921 ευρώ, στην Ιταλία 1.000 ευρώ. Οι καταναλωτές ζητούμε, από τις Ευρωπαϊκές αρχές προστασίας των καταναλωτών να ερευνήσουν το πρόβλημα αυτό, που ζημιώνει χιλιάδες καταναλωτές, σε όλη την Ευρώπη.

Θα ενημερώσουμε, για μελλοντικές εξελίξεις.

Από το 2025, οι οδηγοί των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, στην Ευρώπη, θα έχουν, στη διάθεσή τους, περισσότερα σημεία φόρτισης. Σήμερα, η έλλειψη σημείων φόρτισης αποτελεί εμπόδιο, για την αύξηση των πιο «πράσινων» αυτοκινήτων. Επίσης, το γεγονός ότι τα σημεία αργής φόρτισης είναι πολύ περισσότερα, από αυτά της γρήγορης φόρτισης και δεν απαιτείται να συμμορφώνονται, με τις ίδιες απαιτήσεις τιμολόγησης και πληρωμής, όπως τα καινούργια σημεία γρήγορης φόρτισης είναι ένα επιπλέον εμπόδιο.

Η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών  και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών πιστεύουμε ότι πρέπει να ισχύουν οι ίδιοι κανόνες, για όλα τα σημεία φόρτισης, είτε γρήγορης, είτε αργής.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε την πρότασή της για τον Κανονισμό για τις Υποδομές Εναλλακτικών Καυσίμων. Τα Ευρωπαϊκά όργανα κατέληξαν σε συμφωνία, για το κείμενο του Κανονισμού, η οποία βελτιώνει την υπάρχουσα νομοθεσία και η οποία θα αρχίσει να ισχύει περίπου τον Μάρτιο του 2025.

Ο νέος Κανονισμός για τις Υποδομές Εναλλακτικών Καυσίμων έχει ενσωματώσει πολλές προτάσεις της BEUC και των μελών της:

• Οι καταναλωτές πρέπει να μπορούν να πληρώνουν το κόστος φόρτισης των αυτοκινήτων τους, με πιστωτικές, ή χρεωστικές κάρτες. Επιπλέον, οι χειριστές των σημείων φόρτισης μπορούν να παρέχουν το δικό τους σύστημα πληρωμής (όπως π.χ. QR code).  Όμως, αυτό το σύστημα πληρωμής δεν πρέπει να είναι το μοναδικό, αλλά να συνυπάρχει, με τα συστήματα, που αναφέρθηκαν παραπάνω.  Αντίθετα, τα σημεία αργής φόρτισης μπορούν να προσφέρουν πληρωμή μόνον μέσω QR code.
• Οι τιμές χρέωσης, στους γρήγορους μετρητές πρέπει να έχουν τη μορφή τιμή/kWh, ώστε να είναι διαφανείς και να αντικατοπτρίζουν τη μορφή τιμή/λίτρο, στην οποία οι καταναλωτές είναι συνηθισμένοι.
• Οι τιμές χρέωσης, στους αργούς μετρητές πρέπει να εκφράζονται σε τιμή/kWh, τιμή/λεπτό , τιμή/φόρτιση.
• Οι χειριστές σημείων φόρτισης πρέπει να διασφαλίζουν ότι το δίκτυό τους βρίσκεται σε καλή κατάσταση και είναι καλά συντηρημένο. Επίσης, πρέπει να διορθώνουν, γρήγορα, οποιαδήποτε βλάβη.
• Η Οδηγία για τη σήμανση των αυτοκινήτων, πρέπει να αναθεωρηθεί, ώστε οι καταναλωτές να λαμβάνουν καλύτερη πληροφόρηση, όταν αγοράζουν ένα αυτοκίνητο.
• Πρέπει να βελτιωθεί η πληροφόρηση των καταναλωτών, για τη σύγκριση των βενζινοκίνητων, πετρελαιοκίνητων και ηλεκτροκίνητων αυτοκίνητων.

Για να τα ξεφορτωθούμε τα παλιά βενζινοκίνητα/πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα, πρέπει να ενισχύσουμε την πεποίθηση των καταναλωτών ότι μπορούν να φορτίσουν το αυτοκίνητό τους, εύκολα και οπουδήποτε. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, μέτρα για τη διαφάνεια στην τιμολόγηση και για την εύκολη πληρωμή, πρέπει να ισχύουν (από τη σχεδίαση), για όλα τα σημεία φόρτισης και όχι μόνο για τα καινούργια σημεία γρήγορης φόρτισης.

Παρακολουθούμε το θέμα και θα ενημερώνουμε για τις εξελίξεις.

Στον απολογισμό του 2022 κάναμε εκτενή αναφορά, στην αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για την καταναλωτική πίστη, η οποία προέβλεπε υψηλότερη προστασία των καταναλωτών.

Μετά από διαβουλεύσεις σχεδόν δύο χρόνων, στις 12 Σεπτεμβρίου 2023, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έβαλε την τελική σφραγίδα στη νέα Οδηγία, που θα εφαρμοστεί το 2025.

Οι καταναλωτές, που θα λαμβάνουν δάνεια, κάτω από 200 ευρώ, ή δάνεια leasing, ή δάνεια της μορφής «Αγόρασε τώρα, πλήρωσε αργότερα», θα προστατεύονται καλύτερα:

• Θα απαγορεύεται η δανειοδότηση, εάν η αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας του δανειολήπτη είναι αρνητική. Έτσι θα προστατεύονται οι ευάλωτοι καταναλωτές, από την υπερχρέωση.
• Τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής  Ένωσης πρέπει να θέσουν ανώτατα όρια στα κόστη των δανείων καταναλωτικής πίστης.
• Οι καταναλωτές, που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, θα μπορούν να αναβάλουν τις δόσεις τους και θα έχουν πρόσβαση σε συμβουλευτικές υπηρεσίες, για το χρέος τους, ώστε να μπορέσουν να «πάρουν ανάσα», όσοι αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, ιδίως εξαιτίας της σημερινής κρίσης αυξημένου κόστους ζωής. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί αύξηση των δανείων ¨Αγόρασε τώρα, πλήρωσε αργότερα», τα οποία είναι πολύ ακριβά, γιατί οι καταναλωτές τα χρησιμοποιούν, για να πληρώσουν τους λογαριασμούς του σπιτιού τους.
• Οι καταναλωτές, που πάσχουν από καρκίνο και καταχωρούνται, στα συστήματα καθυστέρησης πληρωμών των τραπεζών (π.χ. μαύρος Τειρεσίας) θα έχουν το δικαίωμα να διαγραφούν, από το σύστημα, ώστε να μην αποκλείονται από τη δυνατότητα λήψης δανείου.

Τα κράτη – μέλη έχουν προθεσμία δύο ετών, για να ενσωματώσουν στη νομοθεσία τους και να εφαρμόσουν τη νέα οδηγία. Θα πρέπει να αποφασίσουν, πώς θα περιορίσουν το κόστος των δανείων καταναλωτικής πίστης, πώς θα απαγορεύσουν συγκεκριμένους τρόπους διαφήμισης, πώς θα εγκαταστήσουν συμβουλευτικές υπηρεσίες και πώς θα εφαρμόσουν στην πράξη το δικαίωμα στη λήθη των καρκινοπαθών καταναλωτών.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών θα παρακολουθήσει τις διαδικασίες ενσωμάτωσης της νέας Οδηγίας, στην ελληνική νομοθεσία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιοποίησε ένα φιλόδοξο πακέτο μέτρων, στις 28 Ιουνίου 2023, που μπορεί να βελτιώσει, για τους καταναλωτές, τις συνθήκες, όταν πραγματοποιούν πληρωμές, ή όταν χρησιμοποιούν ψηφιακές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Το πακέτο περιλαμβάνει προτάσεις, για το ψηφιακό ευρώ και μέτρα για την καταπολέμηση της απάτης στις ψηφιακές πληρωμές καθώς και μέτρα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητας, στην ανοιχτή χρηματοδότηση.

Το πακέτο περιέχει θετικές ρυθμίσεις, για τους καταναλωτές:

• Ψηφιακό ευρώ: Αποτελεί μια μεγάλη καινοτομία και έχει τη δυνατότητα να γίνει ισοδύναμο με τα μετρητά. Θα παρέχεται χωρίς χρεώσεις, θα είναι ευρέως διαθέσιμο και θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και εκτός διαδικτύου. Έτσι, θα σπάσει η παντοδυναμία του πλαστικού χρήματος και το ψηφιακό ευρώ θα γίνει θελκτικό, για τους καταναλωτές. Επίσης, όλοι οι καταναλωτές, στην ευρωζώνη, θα μπορούν να έχουν, δωρεάν, ένα λογαριασμό ψηφιακού ευρώ. Οι έμποροι θα είναι υποχρεωμένοι να δέχονται πληρωμές, από αυτόν το λογαριασμό. Θα προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα και η ιδιωτικότητα, στις πληρωμές εκτός διαδικτύου. Θα υπάρχει εξειδικευμένη υπηρεσία εξυπηρέτησης πελατών, για ευάλωτους καταναλωτές.
• Μετρητά: Αυτοί, που προτιμούν να χρησιμοποιούν μετρητά, για λόγους ελέγχου του προϋπολογισμού τους, προστασίας της ιδιωτικότητας, ευαλωτότητας κ.λπ., θα μπορούν να συνεχίσουν τη χρήση μετρητών. Τα κράτη – μέλη θα είναι υποχρεωμένα και να δέχονται πληρωμές, με μετρητά και να εγγυώνται την πρόσβαση των καταναλωτών, στα μετρητά.
• Απάτες: Όλοι οι καταναλωτές, κάποια στιγμή, δέχτηκαν ένα παραπλανητικό mail, ή SMS, που έμοιαζε να προέρχεται από την εφορία, ή την τράπεζά τους. Είναι εύκολο να πέσει ένας καταναλωτής, σε μια τέτοια παγίδα, καθώς αυτές οι απάτες γίνονται διαρκώς πιο εκλεπτυσμένες. Το πακέτο μέτρων περιλαμβάνει έλεγχο του ΙΒΑΝ και προειδοποίηση, στον καταναλωτή, ότι πραγματοποιεί πληρωμή, σε ύποπτο λογαριασμό, π.χ. οι απατεώνες χρησιμοποιούν το δικό τους λογαριασμό, αλλά ο λογαριασμός φαίνεται να είναι στο όνομα μιας εταιρίας προμήθειας ενέργειας. Υπάρχουν, όμως, και άλλες περιπτώσεις χειραγώγησης των καταναλωτών, με αποτέλεσμα την ζημίωσή τους, αλλά οι τράπεζες, συνήθως, ρίχνουν το σφάλμα στους καταναλωτές.
• Ανοιχτή χρηματοδότηση: Η ανοιχτή χρηματοδότηση επιτρέπει, στους καταναλωτές, να βρουν χρηματοοικονομικά προϊόντα, που ταιριάζουν καλύτερα, στις δικές τους ανάγκες, συνεργαζόμενοι με προμηθευτές, που έχουν αναπτύξει νέα καινοτόμα προϊόντα. Συχνά, όμως, αντιμετωπίζουν δυσάρεστες καταστάσεις, όπως την αύξηση των ασφαλίστρων του αυτοκινήτου τους, με την αιτιολογία ότι, συχνά, παρκάρουν το αυτοκίνητό τους, σε φτωχότερες περιοχές. Και αυτό συμβαίνει, γιατί υπάρχει διαρροή των προσωπικών τους δεδομένων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πακέτο αυτό προτείνει κάποια μέτρα προστασίας των προσωπικών δεδομένων επιπλέον των όσων προβλέπονται από το Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων, τα οποία πιστεύουμε ότι πρέπει να συμπληρωθούν, ή/και να βελτιωθούν, ώστε να μη μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα προσωπικά δεδομένα, για να προσωποποιηθούν κίνδυνοι και να υποσκαφθεί η αρχή της αλληλεγγύης στις ασφαλίσεις. 

Τον Ιούνιο του 2023, τα Ευρωπαϊκά όργανα συμφώνησαν την ενσωμάτωση της πώλησης χρηματοοικονομικών υπηρεσιών από απόσταση, στην Οδηγία για τα Δικαιώματα των Καταναλωτών.

Το συμφωνημένο κείμενο προβλέπει:

• Η Οδηγία για τα Δικαιώματα των Καταναλωτών θα εφαρμόζεται, σε όλες, τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, που πωλούνται εξ αποστάσεως.
• Προβλέπεται μία «λειτουργία» υπαναχώρησης (ένα κουμπί), για όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, που θα επιτρέπει, στους καταναλωτές να υπαναχωρούν ευκολότερα.
• Προβλέπονται συγκεκριμένες απαιτήσεις, για την προσυμβατική ενημέρωση, την υπαναχώρηση, τις επαρκείς εξηγήσεις, τα σκοτεινά μοτίβα.
• Οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα να ζητήσουν ανθρώπινη παρέμβαση, όταν οι πάροχοι  χρησιμοποιούν ψηφιακά εργαλεία, όπως συμβουλές από ρομπότ.
• Η Οδηγία θα διέπεται από μέγιστη εναρμόνιση, εκτός από τους κανόνες για τη προσυμβατική ενημέρωση, για τις τηλεφωνικές κλήσεις χωρίς έγκριση του καταναλωτή και για τα σκοτεινά μοτίβα.

Δυστυχώς, η Οδηγία δεν περιλαμβάνει κανόνες, για τους ινφλουένσερ και οι ποινές που προτείνει θα έπρεπε να είναι αυστηρότερες.

Το κείμενο θα ψηφιστεί, από την Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου τον Οκτώβριο του 2023. Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να ενσωματώσουν, στις εθνικές νομοθεσίες, την οδηγία μέσα στους επόμενους 24 μήνες και να την εφαρμόσουν 6 μήνες μετά την ενσωμάτωση.

Παρακολουθούμε το θέμα.

Στον απολογισμό του 2022, κάναμε εκτενή αναφορά στα κρυπτονομίσματα και στις απάτες που συνδέονται με αυτά. Το Νοέμβριο του 2022, εκδώσαμε δελτίου τύπου, για να ενημερώσουμε και να προειδοποιήσουμε τους καταναλωτές, ώστε να αποφεύγουν αυτές τις παγίδες. Συνεχίζοντας τη δράση μας, μαζί με τη BEUC - Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Καταναλωτών και Ενώσεις Καταναλωτών από τη Δανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Λιθουανία, την Πορτογαλία, τη Σλοβακία και την Ισπανία, καταθέσαμε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στις Αρχές Προστασίας των Καταναλωτών, καταγγελία εναντίον των Instagram, YouTube, TikTok, Twitter, γιατί διευκολύνουν την παραπλανητική προώθηση των κρυπτονομισμάτων.

Αυτές οι εταιρίες κοινωνικών δικτύων ευθύνονται γιατί επιτρέπουν τις παραπλανητικές διαφημίσεις κρυπτονομισμάτων να πολλαπλασιάζονται στις πλατφόρμες τους και μέσω διαφημίσεων και μέσω ατόμων που ασκούν επιρροή, των γνωστών ινφλουένσερς.  Αυτή η πολιτική συνιστά αθέμιτη εμπορική πρακτική, καθώς εκθέτει τους καταναλωτές σε σοβαρές ζημίες, όπως η απώλεια σημαντικών χρηματικών ποσών, γιατί η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές επιβάλει, στις πλατφόρμες των κοινωνικών δικτύων, την υποχρέωση να φροντίζουν να διασφαλίζουν ότι οι χρήστες τους δε βλάπτονται από τρίτους, συμπεριλαμβανομένων και των ινφλουένσερς.

Εξαιτίας της ασταθούς και κερδοσκοπικής φύσης τους τα κρυπτονομίσματα  αποτελούν ένα επενδυτικό προϊόν υψηλού κινδύνου, που δεν είναι κατάλληλο για όλους τους καταναλωτές. Αντίθετα με τις παραδοσιακές επενδύσεις, τα κρυπτονομίσματα δεν υποστηρίζονται από απτά περιουσιακά στοιχεία, αλλά βασίζονται κυρίως σε κερδοσκοπία, η οποία τα καθιστά πολύ ασταθή. Επίσης, έχει αποδειχτεί ότι τα κρυπτονομίσματα μπορούν να εκθέσουν τους καταναλωτές σε απάτες και αθέμιτες εμπορικές πρακτικές με αποτέλεσμα την απώλεια των χρημάτων τους.

Η έκθεση της BEUC : "Hype or Harm? The great social media crypto con", παρέχει πολλές αποδείξεις της παραπλανητικής προώθησης των κρυπτονομισμάτων στα κοινωνικά δίκτυα Instagram, YouTube, TikTok, Twitter, κατά παράβαση των πολιτικών διαφημίσεων αυτών των πλατφορμών.

Για αυτό, λοιπόν, το ΚΕ.Π.ΚΑ. και άλλες Ενώσεις Καταναλωτών, σε όλη την Ευρώπη ζητήσαμε από το Δίκτυο Συνεργασίας των Εθνικών Αρχών για την προστασία των καταναλωτών να ζητήσουν από τις πλατφόρμες των κοινωνικών δικτύων:

• Αυστηρότερες πολιτικές διαφήμισης κρυπτονομισμάτων, οι οποίες να εφαρμόζονται στην πράξη,
• Υιοθέτηση μέτρων, που θα αποτρέπουν τους ινφλουένσερς να παραπλανήσουν τους καταναλωτές για τη φύση των κρυπτονομισμάτων,
• Ενημέρωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αποτελεσματικότητα των μέτρων προστασίας των καταναλωτών, από αυτού του είδους τις αθέμιτες πρακτικές.

Επιπλέον, ζητήσαμε οι Ευρωπαϊκές Αρχές προστασίας των καταναλωτών να συνεργαστούν με τις Ευρωπαϊκές Αρχές Εποπτείας των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι πλατφόρμες προσαρμόζουν τις πολιτικές διαφημίσεών τους, για να αποφύγουν την παραπλανητική προώθηση των κρυπτονομισμάτων.

Οι καταναλωτές όλο και περισσότερο λαμβάνουν υποσχέσεις για εύκολο και γρήγορο πλουτισμό, μέσω επενδύσεων σε κρυπτονομίσματα, από διαφημίσεις και ινφλουένσερς στα κοινωνικά δίκτυα. Δυστυχώς τις περισσότερες φορές αυτές οι υποσχέσεις είναι ψεύτικες και οι καταναλωτές χάνουν πολλά χρήματα, χωρίς να μπορούν να προσφύγουν στη δικαιοσύνη. Τα κρυπτονομίσματα, σύντομα, θα ρυθμιστούν με τον Κανονισμό για την Αγορά των Κρυπτονομισμάτων, αλλά αυτή η νομοθεσία δε θα εφαρμόζεται στις εταιρίες κοινωνικών δικτύων που ωφελούνται από τις διαφημίσεις κρυπτονομισμάτων, σε βάρος των καταναλωτών. Για αυτούς τους λόγους και άλλους πολλούς που εξήγησε το Κ.Ε.Π.ΚΑ., στα δελτία τύπου "Ου παντός πλειν ες Κόρινθον", στις 3 Νοεμβρίου 2022 και "Απάτες στα κοινωνικά δίκτυα", στις 24 Νοεμβρίου 2022, απευθυνθήκαμε στις Αρχές προστασίας των καταναλωτών, για να διασφαλίσουμε ότι τα κοινωνικά δίκτυα Instagram, YouTube, TikTok, Twitter, θα πράξουν το καθήκον τους για να προστατέψουν τους καταναλωτές, από απάτες κρυπτονομισμάτων και ψεύτικες υποσχέσεις. Τα κρυπτονομίσματα, τα τελευταία χρόνια γίνονται όλο και περισσότερο δημοφιλή στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πολλοί καταναλωτές θεωρούν τα κρυπτονομίσματα εναλλακτική λύση απέναντι στις παραδοσιακές μορφές επενδύσεων. 12% των καταναλωτών στη Δανία, 18% στη Σλοβενία κατέχουν κρυπτονομίσματα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο 38% των καταναλωτών θεωρούν τα κρυπτονομίσματα τζόγο, αλλά το ποσοστό αυτό  ήταν 47% πριν λίγο καιρό.

Παρακολουθούμε το θέμα και θα ενημερώνουμε για τις εξελίξεις.

Τρεις δεκαετίες από την ανάπτυξη του διαδικτύου, οι ψηφιακές τεχνολογίες είναι πανταχού παρούσες, σε αγορές και κοινωνίες. Όλο και περισσότεροι καταναλωτές αγοράζουν on line παπούτσια, ασφάλειες, εισιτήρια, χρησιμοποιούν εφαρμογές στιγμιαίας ανταλλαγής μηνυμάτων για να έρθουν σε επαφή με άλλους ανθρώπους, βασίζονται σε chatbots που στηρίζονται σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Παρότι ο ψηφιακός κόσμος έχει προσφέρει οφέλη σε όλους τους εταίρους της αγοράς, η παρουσία παντού εξειδικευμένων υπηρεσιών, που βασίζονται σε προσωπικά δεδομένα, έχει φέρει τους καταναλωτές, σε θέση αυξανόμενης αδυναμίας.

Οι καταναλωτές παρακολουθούνται από επιχειρήσεις για εμπορικούς σκοπούς, έτσι ώστε αυτές να γνωρίζουν τι αρέσουν, τι τρώνε, τι σκέφτονται οι καταναλωτές. Η συλλογή δεδομένων των καταναλωτών έχει δώσει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να βομβαρδίζουν τους καταναλωτές, με διαφημίσεις αγαθών και να επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους καθοδηγώντας τις επιλογές τους.

Διαφημιστικά μηνύματα από ινφλουένσερς είναι έξυπνα σχεδιασμένα και χρησιμοποιούν ψυχολογικά στοιχεία, για να πιεστούν οι καταναλωτές. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό για τους ανηλίκους και τους ευάλωτους καταναλωτές.  Όμως, τα προβλήματα των καταναλωτών στο διαδίκτυο δε σταματούν στις διαφημίσεις που βασίζονται στην παρακολούθηση των καταναλωτών για εμπορικούς σκοπούς:

• Σκοτεινά μοτίβα
• Παραπλανητική προώθηση κρυπτονομισμάτων
• Προσφορές εργασίας που στοιχίζουν περιουσίες
• Συμβουλές για εύκολο πλουτισμό
• Ευκαιρίες για υπεραποδοτικές επενδύσεις
• Ψεύτικα βραβεία και λαχεία
• Ψεύτικα ερωτικά ειδύλλια
• Παραπλανητικές εγγραφές
• Ψεύτικες χορηγίες
• Διαφημίσεις πάμφθηνων κινητών τηλεφώνων και ηλεκτρονικών ειδών
• Ψάρεμα στοιχείων
• Κλοπή ταυτότητας

Έχουμε συγκεκριμένα παραδείγματα, και τα οποία έχουμε καταγγείλει:

• Καταγγελία εναντίον της πλατφόρμας TikTok για παραβίαση του Δικαίου των Καταναλωτών και της προστασίας των ανηλίκων,
• Καταγγελία εναντίον της WhatsApp, που εφάρμοζε  συνεχείς και ισχυρές πιέσεις να αποδεχτούν τους νέους όρους χρήσης των υπηρεσιών της Whatsapp και την τροποποιημένη πολιτική προστασίας δεδομένων, υπό το φόβο να χάσουν την πρόσβασή τους σε όλες, ή σε κάποιες, από τις λειτουργίες της εφαρμογής, εάν δεν αποδεχόντουσαν τις αλλαγές. 

Από την άλλη πλευρά, έρευνα της BEUC – Ευρωπαική Οργάνωση Καταναλωτών, που ανακοινώθηκε το Σεπτέμβριο του 2023, έδειξε:

• Μόλις το 43% των καταναλωτών αισθάνονται ότι έχουν τον έλεγχο του περιεχομένου που βλέπουν και των αποφάσεων που λαμβάνουν.
• Μόλις το 22% των καταναλωτών αισθάνονται ότι οι αρχές τους προστατεύουν από αθέμιτες πρακτικές, στο διαδίκτυο.
• 55% των καταναλωτών έχασαν την εμπιστοσύνη τους σε μια επιχείρηση, γιατί αισθάνθηκαν ότι τους χειραγωγεί, ή τους παραπλανεί είτε η ιστοσελίδα της, είτε μια εφαρμογή της.
• Μόλις το 19% των καταναλωτών εγκρίνουν την παρακολούθησή τους, στον ψηφιακό κόσμο και πιστεύουν ότι είναι σωστή πρακτική οι στοχευμένες διαφημίσεις.
• 61% των καταναλωτών αισθάνθηκαν πίεση τουλάχιστον μερικές φορές, όταν έκαναν αγορές on line.Το 40% αυτών, τελικά αγόρασαν αγαθά που δεν ήθελαν και το 54% αναγκάστηκε να δημιουργήσει ψηφιακό λογαριασμό, ενώ δεν το επιθυμούσε, για να πραγματοποιήσει μια αγορά.
• 27% των καταναλωτών αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες, για να κλείσουν έναν ψηφιακό λογαριασμό.
• 73% των καταναλωτών έχουν δει ινφλουένσερς να προωθούν αγαθά, σε αυτούς που τους ακολουθούν.

• Το 44% αυτών των καταναλωτών έχουν δει ινφλουένσερς να προωθούν στα κοινωνικά δίκτυα απάτες, επικίνδυνα προϊόντα, επισφαλείς επενδύσεις, κρυπτονομίσματα.
• Το 53% αυτών των καταναλωτών έχουν αγοράσει αγαθά, που προωθούν ινφλουένσερς.

• 74% των καταναλωτών πιστεύουν ότι οι πλατφόρμες πρέπει να είναι υπεύθυνες για τους ινφλουένσερς που φιλοξενούν.
• 76% των καταναλωτών θέλουν να επιλέγουν οι ίδιοι ποια δεδομένα τους θα συλλέξουν οι έξυπνες συσκευές.
• 77% των καταναλωτών θα ήθελαν να κλείσουν τη σύνδεση μιας συσκευής τους, με το διαδίκτυο.
• 59% των καταναλωτών παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια, με το 69% αυτών να ζητούν περισσότερη ρύθμιση στις ανταλλαγές πραγματικών χρημάτων με εικονικά αντικείμενα, στα παιχνίδια.
• 75% των καταναλωτών ζητούν μεγαλύτερη προστασία των ανηλίκων. Από την ψηφιακή παρακολούθηση και τον επηρεασμό από το ψηφιακό περιβάλλον.

Το ψηφιακό οικοσύστημα επηρεάζει κάθε πλευρά της ζωής των καταναλωτών, με τις εταιρίες να ελέγχουν ό,τι βλέπουμε και ό,τι επιλογή έχουμε. Αυτό το οικοσύστημα γίνεται, πολύ δύσκολα, κατανοητό, από τους καταναλωτές.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσμοθετήσει πολλές ρυθμίσεις, για το ψηφιακό περιβάλλον. Όλες περιέχουν καλές διατάξεις αλλά και κακές και επίσης έχουν αρκετά κενά και συμβάλλουν στην πολυπλοκότητα του ψηφιακού περιβάλλοντος:

• Πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία περιλάμβανε έναν κατάλογο «χρήσεων υψηλού κινδύνου», όπως η παρακολούθηση φοιτητών, η αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των καταναλωτών, η αξιολόγηση των υποψήφιων για εργασία, ή η απόφαση ποιος δικαιούται κοινωνικά επιδόματα. Η νομοθεσία απαιτούσε οι κατασκευαστές και οι προγραμματιστές εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου να διασφαλίζουν ότι τα συστήματά τους είναι ασφαλή, δεν προκαλούν διακρίσεις και παρέχουν δημόσια πληροφόρηση για το πώς λειτουργούν. Δυστυχώς, ενώ στην αρχική μορφή προβλέπονταν ότι είναι υψηλού κινδύνου όλες οι εφαρμογές και οι χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης, που περιλαμβάνονταν στο παράρτημα ΙΙΙ της Πράξης, το Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο επιτρέπουν στους προγραμματιστές αυτών των συστημάτων να αποφασίζουν εάν ένα σύστημα είναι υψηλού κινδύνου, ή όχι.
• Η δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη και η τεχνολογία ChatGPT θα ρυθμιστούν με εθελοντικούς κώδικες συμπεριφοράς, που, συνήθως, δε λειτουργούν προς όφελος των καταναλωτών, ούτε ρυθμίζουν τον ανταγωνισμό και την αγορά.
• Ευρωπαϊκή πράξη για τις ψηφιακές αγορές, που θα ωφελήσει τους καταναλωτές, γιατί προβλέπει ψηφιακές αγορές, που λειτουργούν σεβόμενες τον υγιή ανταγωνισμό και το δίκαιο. Η Πράξη για τις ψηφιακές αγορές υποχρεώνει τις μεγάλες εταιρίες τεχνολογίας να διασφαλίσουν ότι δεν αποκλείουν την πρόσβαση στις αγορές, σε καινοτόμους ανταγωνιστές τους, δε χρησιμοποιούν αθέμιτες επιχειρηματικές πρακτικές, όπως η προώθηση των δικών τους υπηρεσιών, σε βάρος των υπηρεσιών των ανταγωνιστών τους, ή η απαίτηση να χρησιμοποιούν οι καταναλωτές, μόνο τις δικές τους εφαρμογές πληρωμής. Η Πράξη αυτή απαγορεύει τέτοιες πρακτικές. Μέχρι σήμερα, περιμέναμε να προκληθεί ζημιά, από τέτοιες πρακτικές και μετά να την αντιμετωπίσουμε, μέσα από την εφαρμογή του Δικαίου για τον Ανταγωνισμό. Τον Απρίλιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι όρισε 19 εταιρίες ως πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες, ή πολύ μεγάλες μηχανές αναζήτησης. πρέπει μέσα, σε 4 μήνες να συμμορφωθούν, με τις παρακάτω απαντήσεις :

• Παροχή καλύτερης πληροφόρησης, στους χρήστες, για τους λόγους που δέχονται συγκεκριμένες συστάσεις, για το ποιος προωθεί τις διαφημίσεις, για τους όρους χρήσης (στη γλώσσα του κράτους-μέλους που λειτουργούν),
• Απαγόρευση προσωποποιημένων διαφημίσεων που βασίζονται σε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα,
• Εύκολή αναφορά παράνομου περιεχομένου,
• Καλύτερη προστασία των ανηλίκων,
• Καλύτερη προστασία από παράνομο περιεχόμενο, περιορισμό ελευθερίας του λόγου,
• Περισσότερη διαφάνεια και λογοδοσία.

Τον Ιούλιο του 2023, η Amazon αμφισβήτησε, ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που όρισε την Amazon ως πολύ μεγάλη πλατφόρμα. Η πλατφόρμα Amazon, ισχυρίζεται ότι μόνον πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων και διαμερισμού περιεχομένου πρέπει να ορίζονται ως πολύ μεγάλες πλατφόρμες, γιατί οι πλατφόρμες ηλεκτρονικών αγορών δε θέτουν τους ίδιους κινδύνους με τις πολύ μεγάλες πλατφόρμες. Η πλατφόρμα Amazon έφτασε στο σημείο να ισχυριστεί ότι η Πράξη για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες δε θα ωφελήσει τους καταναλωτές. Όπως η Amazon, έτσι και η πλατφόρμα Zalando αμφισβήτησε την απόφαση της Επιτροπής.

• Ευρωπαϊκή Πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες που εισάγει την υποχρέωση των ηλεκτρονικών αγορών να επαληθεύουν τους εμπόρους των υπηρεσιών και των προϊόντων, που προσφέρουν, αλλά δε θεσμοθετήθηκε η ευθύνη των αγορών on line για την πώληση μη ασφαλών αγαθών, από αυτές τις πλατφόρμες. Έτσι οι Ενώσεις Καταναλωτών εξακολουθούμε να εντοπίζουμε μη ασφαλή αγαθά, που πωλούνται, ηλεκτρονικά.
• Ευρωπαϊκή Πράξη για τα δεδομένα που στοχεύει, στον υγιή ανταγωνισμό, στην καινοτομία και στον έλεγχο των δεδομένων, από τους καταναλωτές. Παρότι κάνει κάποια βήματα, προς τη σωστή κατεύθυνση, χρειάζεται σημαντικές βελτιώσεις. Η πρόταση θεωρεί αυτούς, που συλλέγουν και επεξεργάζονται δεδομένα, ιδιοκτήτες τους, μετατρέποντάς τους σε φύλακες των δεδομένων, που παράγονται από τα προϊόντα, που αυτοί πωλούν. Η Πράξη αντιμετωπίζει επιχειρήσεις και καταναλωτές, ως χρήστες, με τον ίδιο τρόπο, που σημαίνει ότι οι καταναλωτές δεν προστατεύονται, επαρκώς. Η χρήση σκοτεινών μοτίβων απαγορεύεται μόνο, σε τρίτους, και όχι σε όσους συλλέγουν και επεξεργάζονται προσωπικά δεδομένα. Στις 24 Μαρτίου 2023, οι εκπρόσωποι των μόνιμων αντιπροσωπειών των κρατών – μελών, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συμφώνησαν το κείμενο για τις συζητήσεις, μεταξύ Επιτροπής, Κοινοβουλίου και Συμβουλίου. Το κείμενο περιέχει κάποιες ανησυχητικές διατάξεις, καθώς υποβαθμίζει τη δυνατότητα των καταναλωτών να αποφασίζουν, για τη χρήση των δεδομένων, που αυτοί δημιουργούν, θέτοντας, έτσι, εμπόδια, στην καινοτομία και στον υγιή ανταγωνισμό. Επίσης, δεν προβλέπεται η δωρεάν πρόσβαση των καταναλωτών, στα δεδομένα τους.
• Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την κυβερνοασφάλεια και Οδηγία για την Κυβερνοασφάλεια που θέτουν τα θεμέλια, για τον καθορισμό μέτρων διαχείρισης κινδύνων κυβερνοασφάλειας και υποχρεώσεων αναφοράς περιστατικών, σε όλους τους τομείς τους οποίους καλύπτει, όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η υγεία και οι ψηφιακές υποδομές, θέτει ελάχιστους κανόνες, για ένα κανονιστικό πλαίσιο και θεσπίζει μηχανισμούς, για την αποτελεσματική συνεργασία, μεταξύ των αρμόδιων αρχών σε κάθε κράτος - μέλος. Επικαιροποιεί τον κατάλογο τομέων και δραστηριοτήτων που υπόκεινται σε υποχρεώσεις στον τομέα της κυβερνοασφάλειας και προβλέπει διορθωτικά μέτρα και κυρώσεις, για να διασφαλίζεται η τήρηση των υποχρεώσεων και Πράξη για την κυβερνοανθεκτικότητα με στόχο ασφαλέστερα αγαθά υλισμικού και λογισμικού. Όμως δεν επιβλήθηκαν στους κατασκευαστές υποχρεωτικές απαιτήσεις κυβερνοασφάλειας για να διαθέτουν στην αγορά προϊόντα υλισμικού και λογισμικού με λιγότερα τρωτά σημεία και οι απαιτήσεις κυβερνοασφάλειας δε θα εφαρμόζονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής ενός αγαθού, αλλά μ μόνον τα πρώτα 5 χρόνια.
• Ευρωπαϊκός Κώδικας για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, του οποίου η ενσωμάτωση στη νομοθεσία της χώρας μας πέρασε από 40 κύματα.
• Πρόγραμμα πολιτικής «Ψηφιακή δεκαετία 2030», με στόχο την ενίσχυση της ηγετικής ψηφιακής θέσης της Ε.Ε. μέσω της προώθησης συμπεριληπτικών και βιώσιμων ψηφιακών πολιτικών, προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων. Για τον σκοπό αυτό, καθόρισε συγκεκριμένους ψηφιακούς στόχους, τους οποίους η Ε.Ε. και τα κράτη - μέλη της θα επιδίωκαν να επιτύχουν, έως το τέλος της δεκαετίας, σε τέσσερις τομείς:

• ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων και της ψηφιακής εκπαίδευσης,
• ασφαλείς και βιώσιμες ψηφιακές υποδομές,
• ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων,
• ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών.

• Ψηφιακές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, ένα πακέτο μέτρων, που περιλαμβάνει προτάσεις, για το ψηφιακό ευρώ και μέτρα για την καταπολέμηση της απάτης στις ψηφιακές πληρωμές καθώς και μέτρα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητας, στην ανοιχτή χρηματοδότηση.

Η πολυπλοκότητα και η αυξημένη δύναμη των επιχειρήσεων οδηγούν, στην ανάγκη να αλλάξουμε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την προστασία των καταναλωτών. Η αξιολόγηση της καταλληλόλητας της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποτελεί χρυσή ευκαιρία, για να επαναπροσδιορίσουμε τα δικαιώματα και τις αρχές της προστασίας των καταναλωτών, στη «συνδεδεμένη» πραγματικότητα.

Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και την ακριβή τιμή του internet στη χώρα μας, κατανοούμε ότι η ψηφιακή μετάβαση θα είναι μια δύσκολη και ίσως επώδυνη διαδικασία για τους καταναλωτές.

Στις αρχές του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την αξιολόγηση του Δικαίου των Καταναλωτών, ώστε αυτό να προσαρμοστεί, στην ψηφιακή εποχή. Η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών καταθέσαμε τις παρακάτω επιφυλάξεις και προτάσεις:

• Η ψηφιακή ασυμμετρία πρέπει να αναγνωριστεί, στο Δίκαιο Καταναλωτή, ως μια κυρίαρχη δύναμη ανισορροπίας, που καθιστά απαραίτητη την αναστροφή του βάρους της απόδειξης και την υποχρέωση φροντίδας, ώστε να διασφαλιστεί ένα υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών, στο ψηφιακό περιβάλλον.
• Πρέπει να επιβληθεί η αρχή της «τιμιότητας» από σχεδιασμό και από προεπιλογή, σε όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, ώστε να υποστηριχτεί η ελευθερία της επιλογής.
• Οι ορισμοί, που ισχύουν στο Δίκαιο Καταναλωτή, όπως «έμπορος», «καταναλωτής», «μέσος καταναλωτής», «ευάλωτος καταναλωτής», «ζημία καταναλωτή» πρέπει να αξιολογηθούν και να προσαρμοστούν, στο ψηφιακό περιβάλλον.
• Πρέπει να διασφαλιστεί ότι η μέγιστη εναρμόνιση, που διέπει κάποια νομοθετικά εργαλεία, όπως την ψηφιακή ενιαία αγορά, δε θα έχει αρνητικές επιπτώσεις, στη γενικότερη νομοθεσία, για την προστασία των καταναλωτών.
• Στις Οδηγίες για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και για τους καταχρηστικούς όρους. Πρέπει να εισαχθούν συγκεκριμένες απαγορεύσεις, που θα αντιμετωπίζουν τις πλέον κοινές ψηφιακές παραβάσεις.
• Στην Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, πρέπει να εισαχθεί οριζόντια πρόβλεψη για την προστασία των ανηλίκων, που θα περιλαμβάνει αυστηρότερες διατάξεις, από αυτές που υπάρχουν σήμερα και οι οποίες αναφέρονται στους ανηλίκους, ως απλά ευάλωτους καταναλωτές.
• Στην Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, πρέπει να προστεθεί μια απόλυτη απαγόρευση των σκοτεινών μοτίβων.
• Πρέπει να απαγορευτεί η δημιουργία ψυχογραφικών προφίλ, με στόχο την προσφορά «προσωπικών» τιμών.
• Πρέπει να σκεφτούμε, σοβαρά, την απαγόρευση χρήσης χρημάτων, στα παιχνίδια, ή στις εφαρμογές.
• Πρακτικές, όπως «πλήρωσε για να κερδίσεις», όπου απαιτούνται πραγματικά χρήματα, για να προχωρήσει ο παίκτης στο επόμενο επίπεδο, πρέπει να απαγορευτούν, από παιχνίδια, στα οποία πιθανόν παίζουν ανήλικοι.
• Μαζί με το «κουμπί» της υπαναχώρησης, η Οδηγία για τα δικαιώματα των καταναλωτών πρέπει να προβλέπει και ένα «κουμπί» ακύρωσης, για τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις.
• Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων των ινφλουένσερς, πρέπει να τεθούν απαιτήσεις διαφάνειας και γνωστοποίησης, με βάση συγκεκριμένα πρότυπα, οι οποίες θα είναι εναρμονισμένες, σε επίπεδα Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Η προώθηση παράνομων προϊόντων και υπηρεσιών, από ινφλουένσερς, πρέπει να αποτελεί αθέμιτη εμπορική πρακτική και να απαγορεύεται, από την Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.
• Τα μέτρα που προβλέπονται από τη νομοθεσία, για τις ψεύτικες, ή πληρωμένες κριτικές, πρέπει να αξιολογηθούν, ώστε να διαπιστωθεί αν χρειάζονται αυστηρότερα μέτρα.
• Πρέπει να υπάρξουν απαγορευτικά μέτρα, για να προστατευτούν οι καταναλωτές και κυρίως οι ανήλικοι, από τον εθισμό στο διαδίκτυο.
• Τα μέτρα, που εφαρμόζονται στις επαναπωλήσεις εισιτηρίων πρέπει να αξιολογηθούν και να συμπληρωθούν, ώστε να περιλαμβάνουν σημαντικές πληροφορίες, όπως τα βασικά χαρακτηριστικά του εισιτηρίου, δηλαδή αρχική αξία, θέση, τυχόν περιορισμούς χρήσης κ.λπ.
• Πρέπει να εξεταστεί η επιβολή υποχρέωσης παροχής περίληψης των συμβατικών όρων, με βάση εναρμονισμένο πρότυπο.
• Πρέπει να θεσμοθετηθούν τα παρακάτω δικαιώματα των καταναλωτών, για να αντιμετωπιστεί η ψηφιακή ασυμμετρία:

• Δικαίωμα μη εντοπισμού,
• Δικαίωμα μη προσωποποίησης όταν δεν υπάρχει σπουδαίος λόγος,
• Δικαίωμα λήψης μη προσωποποιημένων προσφορών,
• Δικαίωμα αποφυγής προτάσεων περιεχομένου,
• Δικαίωμα γνώσης του ψηφιακού μας εαυτού,
• Δικαίωμα συνομιλίας με άνθρωπο.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί μια διαχρονική διεργασία. Θα μας απασχολεί, με διάφορες προκλήσεις, στο άμεσο αλλά και στο απώτερο μέλλον.

Το Δεκέμβριο του 2022, το Συμβούλιο ενέκρινε το πρόγραμμα πολιτικής 2030 «Πορεία προς την ψηφιακή δεκαετία», το οποίο προέβλεπε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιτύγχανε τους στόχους της για τον ψηφιακό μετασχηματισμό σύμφωνα με τις αξίες της.

Στόχος της απόφασης αυτής ήταν η ενίσχυση της ηγετικής ψηφιακής θέσης της Ε.Ε. μέσω της προώθησης συμπεριληπτικών και βιώσιμων ψηφιακών πολιτικών, προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων. Για τον σκοπό αυτό, καθόρισε συγκεκριμένους ψηφιακούς στόχους, τους οποίους η Ε.Ε. και τα κράτη - μέλη της θα επιδίωκαν να επιτύχουν, έως το τέλος της δεκαετίας, σε τέσσερις τομείς:

• ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων και της ψηφιακής εκπαίδευσης,
• ασφαλείς και βιώσιμες ψηφιακές υποδομές,
• ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων,
• ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών.

Στις 27 Σεπτεμβρίου 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση προόδου για το 2023, για την Ψηφιακή δεκαετία 2030, την οποία περιμέναμε για πολύ καιρό. Η αναφορά αυτή, η οποία είναι τόσο επιστημονική, όσο και πολιτική, αναφέρεται στην πρόοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να επιτύχει τους στόχους που έθεσε στην Ψηφιακή δεκαετία 2030.

Η αναφορά δείχνει ότι:

• Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται ακόμα μακριά από την επίτευξη των στόχων της Ψηφιακή δεκαετίας 2030.
• Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται, κατά πολύ πίσω από τις Η.Π.Α., όπου το 96% των πολιτών καλύπτονται από την τεχνολογία 5G. Επίσης, η τεχνολογία αυτή, στην Ευρώπη, έχει κατώτερη ποιότητα, δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των χρηστών και τις ανάγκες της βιομηχανίας και δεν αντιμετωπίζει το χάσμα ανάμεσα στις αστικές και τις αγροτικές περιοχές.
• Οι επενδύσεις (δημόσιες και ιδιωτικές), στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ χαμηλότερες από αυτές στις Η.Π.Α. Για να επιτευχθούν οι στόχοι της Ψηφιακής δεκαετίας 2030, για τη συνδεσιμότητα gigabit και 5G, στην Ευρώπη θα χρειαστούν επενδύσεις ύψους ακόμα και 148 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το ποσό αυτό θα ξεπεράσει τα 200 δισεκατομμύρια ευρώ, αν καλυφθούν πλήρως οι οδοί μεταφορών (δρόμοι, σιδηρόδρομοι, υδάτινες οδοί).
• Οι δραστηριότητες, που θα βοηθηθούν από την τεχνολογία 5G και 6G, εκτιμάται ότι θα αποφέρουν 3 τρισεκατομμύρια ευρώ, στην ανάπτυξη, μέχρι το 2030. Για την υλοποίηση, όμως, αυτής της εκτίμησης, εκτός από τη χρηματοδότηση, θα απαιτηθούν και ρυθμιστικές πρωτοβουλίες.

Δυστυχώς, η Ευρωπαϊκή Ένωση καθυστερεί, επί μήνες, την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της διαβούλευσης, για το μέλλον της συνδεσιμότητας και των υποδομών καθώς και της Πράξης για τις τηλεπικοινωνίες, της οποίας η ανακοίνωση, φημολογείται ότι θα γίνει εντός του 2024.

Στον απολογισμό του 2022, στο άρθρο Ευρωπαϊκή Πράξη για τα Δεδομένα (λινκ), κάναμε αναλυτική αναφορά, στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στις επιφυλάξεις και τις προτάσεις, που καταθέσαμε η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, για τη βελτίωση της προστασίας των καταναλωτών, κατά την κοινή χρήση, τη φορητότητα και την προσβασιμότητα των δεδομένων τους.

Η Τσεχική Προεδρία (Ιούλιος – Δεκέμβριος 2022) δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την εντολή του Συμβουλίου, για την Πράξη αυτή και υιοθέτησε μια αναφορά προόδου, η οποία συνόψισε τις διάφορες απόψεις, που κατέθεσαν τα κράτη – μέλη.

Η Τσεχική Προεδρία ετοίμασε ένα συμβιβαστικό κείμενο (το τρίτο στη σειρά), το οποίο συζητήθηκε, στις 12 Ιανουαρίου 2023, ενώ, ήδη, από την 1^η Ιανουαρίου 2023, η Σουηδία είχε αναλάβει την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φιλοδοξώντας να πετύχει συμφωνία στο Συμβούλιο, σύντομα.

Η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών απέστειλε στις Μόνιμες Αντιπροσωπείες των κρατών - μελών, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επιστολή – παρέμβαση, ζητώντας:

• Να μην περιοριστεί το πεδίο εφαρμογής της Πράξης στα δεδομένα που είναι άμεσα διαθέσιμα.
• Να διευκρινιστεί η σχέση μεταξύ της Πράξης για τα δεδομένα και του Δικαίου του Καταναλωτή.
• Να δημιουργηθεί ένας κατάλογος καταχρηστικών όρων, στις συμβάσεις καταναλωτών.
• Να ενισχυθεί η απαγόρευση σκοτεινών μοτίβων.
• Να διαγραφεί η εξαίρεση των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, από τις υποχρεώσεις, για την προστασία των καταναλωτών.
• Να τεθούν περιορισμοί, στην επεξεργασία των δεδομένων των καταναλωτών.
• Να είναι δωρεάν η πρόσβαση στα δεδομένα τους, για τους καταναλωτές.
• Να διασφαλιστεί ο υγιής ανταγωνισμός.
• Να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή της νομοθεσίας καθώς και αποτελεσματικές και αποτρεπτικές ποινές, για τους παραβάτες.

Την παραπάνω επιστολή, το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών απέστειλε στον τ. Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης, κ. Κυριάκο Πιερρακάκη.

Στις 24 Μαρτίου 2023, οι εκπρόσωποι των μόνιμων αντιπροσωπειών των κρατών – μελών, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συμφώνησαν το κείμενο για τις συζητήσεις, μεταξύ Επιτροπής, Κοινοβουλίου και Συμβουλίου. Το κείμενο περιέχει κάποιες ανησυχητικές διατάξεις, καθώς υποβαθμίζει τη δυνατότητα των καταναλωτών να αποφασίζουν, για τη χρήση των δεδομένων, που αυτοί δημιουργούν, θέτοντας, έτσι, εμπόδια, στην καινοτομία και στον υγιή ανταγωνισμό. Επίσης, δεν προβλέπεται η δωρεάν πρόσβαση των καταναλωτών, στα δεδομένα τους.

Ελπίζουμε ότι το Ευρωκοινοβούλιο, στις επερχόμενες συζητήσεις, θα επιμείνει τουλάχιστον στην απαγόρευση των σκοτεινών μοτίβων και στη διαφάνεια.

Στους απολογισμούς του 2021 και 2022 είχαμε κάνει εκτενή αναφορά στην Πράξη για τις ψηφιακές αγορές, η οποία στις 27 Οκτωβρίου του 2022, έγινε Ευρωπαϊκή νομοθεσία και τέθηκε σε ισχύ, στις 16 Νοεμβρίου 2022. Η εφαρμογή της Πράξης θα γίνει στις αρχές του 2024.

Σύμφωνα με την Πράξη αυτή, οι ψηφιακές πλατφόρμες και οι μηχανές αναζήτησης, μέχρι το Φεβρουάριο του 2023 έπρεπε να δημοσιεύσουν τον αριθμό των χρηστών τους. Εάν η πλατφόρμα, ή η μηχανή αναζήτησης έχει περισσότερους από 45 εκατομμύρια χρήστες (10% του πληθυσμού στην Ευρώπη), η Επιτροπή θα την ορίσει, ως μία πολύ μεγάλη επιγραμμική πλατφόρμα, ή μια πολύ μεγάλη επιγραμμική μηχανή αναζήτησης. Οι πλατφόρμες με περισσότερους από 45 εκατομμύριο χρήστες, πρέπει να συμμορφώνονται με όλους τους κανόνες, για τις ψηφιακές υπηρεσίες.

Τον Απρίλιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι όρισε 19 εταιρίες ως πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες, ή πολύ μεγάλες μηχανές αναζήτησης.

• Πολύ μεγάλες πλατφόρμες:
  • Alibaba AliExpress
  • Amazon Store
  • Apple AppStore
  • Booking.com
  • Facebook
  • Google Play
  • Google Maps
  • Google Shopping
  • Instagram
  • LinkedIn
  • Pinterest
  • Snapchat
  • TikTok
  • Twitter
  • Wikipedia
  • YouTube
  • Zalando

• Πολύ μεγάλες μηχανές αναζήτησης:
  • Bing
  • Google Search

Οι εταιρίες αυτές πρέπει μέσα, σε 4 μήνες να συμμορφωθούν, με τις παρακάτω απαντήσεις :    

• Παροχή καλύτερης πληροφόρησης, στους χρήστες, για τους λόγους που δέχονται συγκεκριμένες συστάσεις, για το ποιος προωθεί τις διαφημίσεις, για τους όρους χρήσης (στη γλώσσα του κράτους-μέλους που λειτουργούν),
• Απαγόρευση προσωποποιημένων διαφημίσεων που βασίζονται σε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα,
• Εύκολή αναφορά παράνομου περιεχομένου,
• Καλύτερη προστασία των ανηλίκων,
• Καλύτερη προστασία από παράνομο περιεχόμενο, περιορισμό ελευθερίας του λόγου,
• Περισσότερη διαφάνεια και λογοδοσία.

Τον Ιούλιο του 2023, η Amazon αμφισβήτησε, ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που όρισε την Amazon ως πολύ μεγάλη πλατφόρμα. Η πλατφόρμα Amazon, ισχυρίζεται ότι μόνον πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων και διαμερισμού περιεχομένου πρέπει να ορίζονται ως πολύ μεγάλες πλατφόρμες, γιατί οι πλατφόρμες ηλεκτρονικών αγορών δε θέτουν τους ίδιους κινδύνους με τις πολύ μεγάλες πλατφόρμες. Η πλατφόρμα Amazon έφτασε στο σημείο να ισχυριστεί ότι η Πράξη για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες δε θα ωφελήσει τους καταναλωτές. Όπως η Amazon, έτσι και η πλατφόρμα Zalando αμφισβήτησε την απόφαση της Επιτροπής.

Από τις 25 Αυγούστου 2023, οι πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες και οι μεγάλες μηχανές αναζήτησης πρέπει να συμμορφωθούν με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, ώστε να παρέχουν στους καταναλωτές ένα ασφαλέστερο και πιο υπεύθυνο ψηφιακό περιβάλλον.

Η Amazon και η Zalando παλεύουν απεγνωσμένα, να αποχαρακτηριστούν, ως πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες.

Η BEUC και το ΚΕ.Π.ΚΑ. ζητήσαμε, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση των δύο πλατφορμών, δίνοντάς τους το μήνυμα ότι κανένας δεν είναι υπεράνω του νόμου.

Παρακολουθούμε την εφαρμογή της Πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες.

Στον απολογισμό του 2021, στο άρθρο Κυβερνοασφάλεια, κάνουμε εκτενή αναφορά στις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αντιμετωπίσει το ανεπαρκές και διαφορετικό επίπεδο κυβερνοασφάλειας, στα διάφορα κράτη – μέλη. Οι συζητήσεις ξεκίνησαν το Δεκέμβριο του 2020 και συνεχίστηκαν το 2021 και το 2022.

Στα τέλη Νοεμβρίου 2022, το Συμβούλιο υιοθέτησε την Οδηγία για την κυβερνοασφάλεια και την ανθεκτικότητα, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Οδηγία, που ονομάζεται NIS2, θα δημιουργήσει ένα κοινό επίπεδο κυβερνοασφάλειας, σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση,  για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας και των ικανοτήτων αντιμετώπισης περιστατικών τόσο του δημοσίου, όσο και του ιδιωτικού τομέα, στο σύνολο της Ε.Ε.

Η οδηγία NIS 2 θέτει τα θεμέλια, για τον καθορισμό μέτρων διαχείρισης κινδύνων κυβερνοασφάλειας και υποχρεώσεων αναφοράς περιστατικών, σε όλους τους τομείς τους οποίους καλύπτει, όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η υγεία και οι ψηφιακές υποδομές, θέτει ελάχιστους κανόνες, για ένα κανονιστικό πλαίσιο και θεσπίζει μηχανισμούς, για την αποτελεσματική συνεργασία, μεταξύ των αρμόδιων αρχών σε κάθε κράτος - μέλος. Επικαιροποιεί τον κατάλογο τομέων και δραστηριοτήτων που υπόκεινται σε υποχρεώσεις στον τομέα της κυβερνοασφάλειας και προβλέπει διορθωτικά μέτρα και κυρώσεις, για να διασφαλίζεται η τήρηση των υποχρεώσεων.

Με την οδηγία θεσπίζεται, επίσημα το ευρωπαϊκό δίκτυο οργανώσεων διασύνδεσης, για τις κρίσεις στον κυβερνοχώρο (EU-CyCLONe), το οποίο θα στηρίζει τη συντονισμένη διαχείριση περιστατικών κυβερνοασφάλειας μεγάλης κλίμακας.

Η Οδηγία προβλέπει ότι όλες οι μεσαίες και μεγάλες οντότητες, που δραστηριοποιούνται, σε τομείς, ή παρέχουν υπηρεσίες, που καλύπτονται από την οδηγία, θα εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της.

Η οδηγία δε θα εφαρμόζεται, στις οντότητες, που ασκούν δραστηριότητες, σε τομείς, όπως η άμυνα, ή η εθνική ασφάλεια, η δημόσια ασφάλεια, η επιβολή του νόμου και η δικαιοσύνη. Εξαιρούνται επίσης από το πεδίο εφαρμογής τα κοινοβούλια και οι κεντρικές τράπεζες. Όμως, η οδηγία NIS 2 ισχύει, για οντότητες της δημόσιας διοίκησης, σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο. 

Τέλος, η Οδηγία εξορθολογεί   τις υποχρεώσεις αναφοράς περιστατικών, προκειμένου να αποφεύγεται η υπερβολική αναφορά περιστατικών και η υπερβολική επιβάρυνση των οντοτήτων που καλύπτονται από την οδηγία.

Οι νομοθετικές πρωτοβουλίες, για την κυβερνοασφάλεια, δε σταμάτησαν το Νοέμβριο του 2022. Ήδη, από το Σεπτέμβριο του 2022, είχε κατατεθεί η πρόταση Κανονισμού για τις απαιτήσεις κυβερνοασφάλειας, για τα προϊόντα με ψηφιακά στοιχεία, γνωστή ως Πράξη για την Κυβερνο-ανθεκτικότητα, με στόχο ασφαλέστερα αγαθά υλισμικού και λογισμικού.

Η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών κατέθεσαν τον Ιανουάριο του 2023, τις παρακάτω επιφυλάξεις και προτάσεις, για τη βελτίωση της Πράξης, την οποία καλωσορίσαμε:

• Η Πράξη πρέπει να εφαρμόζεται, σε όλα τα συνδεδεμένα προϊόντα, τις υπηρεσίες που αυτά προσφέρουν καθώς και σε όλες τις διαδικτυακές υπηρεσίες.
• Πρέπει να επιβληθούν οι υποχρεωτικές απαιτήσεις κυβερνοασφάλειας, ώστε οι κατασκευαστές να διαθέτουν, στην αγορά, προϊόντα υλισμικού και λογισμικού, με λιγότερα τρωτά στοιχεία.
• Οι απαιτήσεις κυβερνοασφάλειας πρέπει να εφαρμόζονται, σε όλη τη διάρκεια ζωής ενός προϊόντος και όχι μόνον τα πρώτα πέντε έτη.
• Πρέπει να εισαχθεί έλεγχος από τρίτους, για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης των σημαντικών προϊόντων με ψηφιακά στοιχεία.
• Αυτό-αξιολόγηση πρέπει να επιτρέπεται, μόνο για προϊόντα που δε θεωρούνται σημαντικά.
• Η αξιολόγηση πρέπει να βασίζεται σε εναρμονισμένα πρότυπα και να μην επιτρέπει την αυτό-αξιολόγηση, για τα σημαντικά προϊόντα με ψηφιακά στοιχεία.
• Τα σημαντικά προϊόντα πρέπει να περιλαμβάνουν καταναλωτικά προϊόντα, ειδικά αυτά που εντάσσονται στην κατηγορία υψηλού κινδύνου. Οι καταναλωτές πρέπει να έχουν το δικαίωμα της πρόσβασης, σε εξωδικαστικούς επίλυσης διαφορών, σε δικαστικούς μηχανισμούς καθώς και σε αποζημίωση, σε περίπτωση, που υποστούν ζημία.

Στις 15 Μαρτίου 2023, η Οριζόντια Ομάδα Εργασίας για θέματα κυβερνοχώρου του Συμβουλίου συζήτησε τη συμβιβαστική πρόταση της Σουηδικής Προεδρίας για την Πράξη για την ανθεκτικότητα του κυβερνοχώρου. Η πρόταση της Σουηδικής Προεδρίας περιείχε αρκετά θετικά στοιχεία:

• Καταργήθηκε ο όρος για την πενταετή μόνον εφαρμογή των απαιτήσεων κυβερνοασφάλειας.
• Εισήχθη απαίτηση για τουλάχιστον δεκαετή υποχρέωση αυτόματης επικαιροποίησης του λογισμικού για την ασφάλεια.
• Προωθείται καλύτερη συνάφεια με την Οδηγία NIS2 για την ασφάλεια δικτύων και πληροφοριακών συστημάτων.

Η κυβερνοασφάλεια είναι διαχρονικό θέμα και θα μας απασχολήσει και το 2024.

Στον απολογισμό του 2022, στο άρθρο Τεχνητή Νοημοσύνη (λινκ), κάναμε εκτενή αναφορά για τα «40 κύματα», που έχει περάσει, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η προσπάθεια να δημιουργηθεί νομοθετικό πλαίσιο, για την αντιμετώπιση των προκλήσεων, από την τεχνητή νοημοσύνη.

Το Νοέμβριο του 2021 είχε κατατεθεί η πρόταση, για την Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Δεκατρείς μήνες αργότερα, στις 6 Δεκεμβρίου 2022, τα κράτη – μέλη υιοθέτησαν, στο Συμβούλιο, την κοινή τους θέση, για την Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη, μετά από πρόταση της Τσέχικης Προεδρίας.

Αυτή η Πράξη αποτελεί ένα βασικό κομμάτι της νομοθεσίας, για την τεχνητή νοημοσύνη και στόχευε να προστατέψει τους καταναλωτές, από ζημιές, που θα μπορούσε να προκαλέσει η τεχνολογία. Οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών άφησαν πολλά σημαντικά θέματα, χωρίς αντιμετώπιση, όπως η αναγνώριση προσώπου, από ιδιωτικές εταιρείες, σε δημόσιους χώρους και έχουν, επίσης, υποβαθμίσει σημαντικές προϋποθέσεις, με βάση τις οποίες γίνεται ο χαρακτηρισμός συστημάτων, ως υψηλού κινδύνου. Μια βελτίωση, που τα κράτη-μέλη πρότειναν, είναι η απαγόρευση της αξιολόγησης, με βάση τις δραστηριότητες στα κοινωνικά δίκτυα.

Οι καταναλωτές κινδυνεύουν να μην έχουν τα δικαιώματα, που χρειάζονται, όταν αντιμετωπίζουν αυτοματοποιημένες αποφάσεις, ή όταν αλληλοεπιδρούν με την τεχνητή νοημοσύνη.

Οι καταναλωτές ανησυχούν, για την πιθανότητα αύξησης  των διακρίσεων και δεν πιστεύουν ότι οι αρχές θα ασκήσουν αποτελεσματικό έλεγχο της τεχνητής νοημοσύνης. Όλες οι ελπίδες, αυτή τη στιγμή, βρίσκονται, στο Ευρωκοινοβούλιο. Οι επιτροπές του Ευρωκοινοβουλίου IMCO (Εσωτερικής αγοράς και καταναλωτών) και LIBE (Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων) είναι υπεύθυνες, να εισηγηθούν την τελική θέση στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου. Η ψηφοφορία αναμενόταν Φεβρουάριο, ή Μάρτιο του 2023 και αφού η Ολομέλεια αποφασίσει το τελικό κείμενο, θα αρχίσουν οι συνομιλίες, ανάμεσα στο Συμβούλιο, το Ευρωκοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Ευρωκοινοβούλιο, όμως, ακόμα, μελετάει τη δική του αναφορά.

Πρέπει, όμως, να παραδεχτούμε ότι παρόλο που η απόφαση των κρατών-μελών ήταν ομόφωνη, κάποια κράτη-μέλη εξέφρασαν επιφυλάξεις. Η Ολλανδία υπογράμμισε ότι οι καταναλωτές πρέπει να ενημερώνονται, όταν συστήματα που βασίζονται, στην τεχνητή νοημοσύνη, έχουν επιπτώσεις, σε αυτούς. ΤΟ Βέλγιο πρότεινε ο ορισμός της τεχνητής νοημοσύνης να είναι ευρύτερος. Η Σλοβενία επισήμανε ότι τα κριτήρια κατάταξης των συστημάτων υψηλού κινδύνου δεν είναι ξεκάθαρα.

Το Φεβρουάριο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την πρότασή της, για Οδηγία περί ευθύνης, για την τεχνητή νοημοσύνη. Στόχος της Επιτροπής ήταν να διευκολυνθεί η αποζημίωση των καταναλωτών, που πιθανόν υφίστανται ζημίες, από την τεχνητή νοημοσύνη.

Μέχρι η πρόταση της Επιτροπής να γίνει νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τυχόν ζημίες των καταναλωτών, από την τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να συνεχίσουν να αποζημιώνονται, με βάση την Οδηγία, για την ασφάλεια των προϊόντων. ¨όμως, αυτή η Οδηγία δεν επιτρέπει στους καταναλωτές να στραφούν εναντίον επιχειρήσεων, που είναι χρήστες της τεχνητής νοημοσύνης, για επαγγελματικούς λόγους. Επίσης, δεν επιτρέπει αποζημίωση ηθικής βλάβης (π.χ. άγχος από έλλειψη οικονομικής σταθερότητας, ή αδυναμία αποπληρωμής διδάκτρων παιδιών, που προκλήθηκαν από απόφαση της τεχνητής νοημοσύνης να απορρίψει για παράδειγμα αίτηση δανείου), παρά μόνον αποζημίωση υλικών ζημιών. Βέβαια χαρακτηριστικό της τεχνητής νοημοσύνης είναι ότι προκαλεί κυρίως μη υλικές ζημίες.

Η πρόταση Οδηγίας περί ευθύνης για την τεχνητή νοημοσύνη ζητάει, από τους καταναλωτές, να αποδείξουν το λάθος (από πρόθεση, ή αμέλεια) του χειριστή της τεχνητής νοημοσύνης, για να μπορέσουν να ζητήσουν αποζημίωση της ζημίας, που υπέστησαν. Αυτή η προσέγγιση καθιστά πολύ δύσκολο, ίσως και αδύνατο, για τους καταναλωτές, να ζητήσουν αποζημίωση, λαμβάνοντας υπόψη την αδιαφάνεια, την περιπλοκότητα και την αυτονομία ντων συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης.

Η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών ζήτησαν να υιοθετηθεί η κλασσική προσέγγιση, στην προστασία των καταναλωτών, αυτή της «αυστηρής ευθύνης». Οι δύο οργανώσεις, επίσης, προτείναμε:

• Ο περιορισμός του πεδίου εφαρμογής, για τις πλήρως αυτοματοποιημένες αποφάσεις, πρέπει να καταργηθεί.
• Η ευθύνη για την τεχνητή νοημοσύνη δεν πρέπει να αφορά μόνον την τεχνητή νοημοσύνη υψηλού κινδύνου, αλλά όλες τις αφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης.
• Οι καταναλωτές δεν πρέπει να είναι υποχρεωμένοι να αποδείξουν ότι η ζημία τους προήλθε, από την τεχνητή νοημοσύνη. Αυτή η πληροφορία πρέπει να δίνεται υποχρεωτικά, από τους χειριστές.
• Οι καταναλωτές δεν πρέπει να υποχρεωθούν να αποδείξουν το σφάλμα της τεχνητής νοημοσύνης.
• Το είδος της ζημίας, που καλύπτεται, πρέπει να είναι εναρμονισμένο, σε όλα τα κράτη – μέλη και να καλύπτει υλικές και μη υλικές ζημίες.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, το φθινόπωρο του 2023, εισήλθε στην τελική φάση των διαπραγματεύσεων, μεταξύ των οργάνων της, για την Πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά οι γίγαντες της τεχνολογίας και η βιομηχανία έχουν συμμαχήσει, για να υποσκάψουν τη νομοθεσία, που θα ρυθμίζει την τεχνητή νοημοσύνη και κυρίως τη διαδικασία κατάταξης των εφαρμογών υψηλού κινδύνου.

Η αρχική μορφή της Πράξης περιλάμβανε έναν κατάλογο «χρήσεων υψηλού κινδύνου», όπως η παρακολούθηση φοιτητών, η αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των καταναλωτών, η αξιολόγηση των υποψήφιων για εργασία, ή η απόφαση ποιος δικαιούται κοινωνικά επιδόματα.

Η νομοθεσία απαιτεί οι κατασκευαστές και οι προγραμματιστές εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου να διασφαλίζουν ότι τα συστήματά τους είναι ασφαλή, δεν προκαλούν διακρίσεις και παρέχουν δημόσια πληροφόρηση για το πώς λειτουργούν.

Δυστυχώς, ενώ στην αρχική μορφή προβλέπονταν ότι είναι υψηλού κινδύνου όλες οι εφαρμογές και οι χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης, που περιλαμβάνονταν στο παράρτημα ΙΙΙ της Πράξης (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A52021PC0206) , τώρα το Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο επιτρέπουν στους προγραμματιστές αυτών των συστημάτων να αποφασίζουν εάν ένα σύστημα είναι υψηλού κινδύνου, ή όχι.

Η BEUC – Ευρωπαϊκή Ένωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, μαζί με 115 άλλους φορείς, από όλη την Ευρώπη, συνυπογράψαμε ανοιχτή επιστολή διαμαρτυρίας, με την οποία ζητήσαμε, από τους Ευρωπαίους νομοθέτες να επαναφέρουν το αρχικό κείμενο της Πράξης, για να δοθεί προτεραιότητα, στα δικαιώματα των ανθρώπων, που επηρεάζονται, από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και να διασφαλιστεί ότι η ανάπτυξη και η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης διέπονται από λογοδοσία και διαφάνεια.

Στις 11 Δεκεμβρίου 2023, έπειτα από μια μαραθώνια συνεδρίαση (36 ώρες), συμφώνησαν το τελικό κείμενο της Πράξης για την τεχνητή νοημοσύνη. Υπήρξαν αρκετές βελτιώσεις, θετικές για τους καταναλωτές π.χ. απαγόρευση της κοινωνικής βαθμολόγησης (social scoring) από τις ιδιωτικές εταιρίες, θεσμοθέτηση του δικαιώματος του καταναλωτή να καταθέτει παράπονα στις εθνικές αρχές και να ενημερώνεται όταν η απόφαση που τον αφορά είναι αποτέλεσμα τεχνητής νοημοσύνης, συμπερίληψη της τεχνητής νοημοσύνης στον κατάλογο των παραβάσεων που μπορούν να αντιμετωπιστούν με αντιπροσωπευτικές αγωγές, συμπερίληψη των ασφαλειών υγείας και ζωής και των συστημάτων υπολογισμού πιστοληπτικής ικανότητας από μικρές εταιρίες, στον κατάλογο των συστημάτων υψηλού κινδύνου. Όμως, δε θεσμοθετήθηκαν κανόνες, για τα συστήματα, που δεν ανήκουν στον κατάλογο υψηλού κινδύνου. Τα άρθρα 52 και 69 προβλέπουν μόνο κώδικες δεοντολογίας. Έτσι οι εικονικοί βοηθοί, ή τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, στα παιχνίδια δε ρυθμίζονται, επαρκώς. Τέλος, υπάρχουν αρκετά αναπάντητα ερωτήματα, π.χ. αν θα επιτρέπεται σε εμπορικές επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν συστήματα αναγνώρισης βιομετρικών χαρακτηριστικών και αν τα δικαιώματα των καταναλωτών, για τα συστήματα υψηλού κινδύνου θα ισχύουν για όλες τις επιχειρήσεις, ιδιωτικές και δημόσιες, ή μόνο για αυτές που παρέχουν υπηρεσίες κοινωνικού ενδιαφέροντος.

Παρά τη συμφωνία των νομοθετών, έχουμε ακόμα μπροστά μας συζητήσεις για τεχνικά θέματα, που θα αρχίσουν το 2024, υπό τη Βελγική Προεδρεία.

Η τεχνητή νοημοσύνη θα καθορίσει πολλά στοιχεία της ζωής μας, στο μέλλον. Πρέπει να αποφύγουμε οργουελικές καταστάσεις και να προστατέψουμε τους καταναλωτές, τις ελευθερίες και τη δημοκρατία.

Η δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα υποσύνολο της τεχνητής νοημοσύνης. Δεν ερμηνεύει μόνο τις πληροφορίες αλλά δημιουργεί και πρωτότυπο περιεχόμενο. ‘Ένα παράδειγμα δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης αποτελεί η   τεχνολογία ChatGPT (διαβάστε περισσότερα στο επόμενο άρθρο αυτού του απολογισμού).

Στις αρχές Ιουνίου 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τη δημιουργία εθελοντικών κωδίκων συμπεριφοράς για τη δημιουργική τεχνητή νοημοσύνη, τόσο σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.

Η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών απέστειλε επιστολή διαμαρτυρίας, στην Εκτελεστική Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ευρώπη  της Ψηφιακής Εποχής, κ. Margrethe Vestager, και στον Επίτροπο για την Εσωτερική Αγορά, κ. Thierry Breton, εκφράζοντας επιφυλάξεις, για την πρωτοβουλία της δημιουργίας εθελοντικών κωδίκων. Η BEUC τόνισε ότι:

• H Αντιπρόεδρος κ. Margrethe Vestager δεν πρέπει να αρχίσει τις διαπραγματεύσεις, για τους κώδικες αυτούς, με τους γίγαντες της τεχνολογίας, πριν οι Ευρωπαίοι νομοθέτες (Κοινοβούλιο και Συμβούλιο Υπουργών) ολοκληρώσουν τις συζητήσεις για την Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Έτσι, η βιομηχανία θα μπορέσει να επηρεάσει τους νομοθέτες, με πλάγιο τρόπο.
• Η νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών, την προστασία των προσωπικών δεδομένων, την ασφάλεια των προϊόντων, πρέπει να εφαρμοστεί αποτελεσματικά, πριν την εφαρμογή της Πράξης για την Τεχνητή Νοημοσύνη.
• Η διαμόρφωση των κωδίκων, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, πρέπει να γίνει με τη συμμετοχή της BEUC και του Διατλαντικού Διαλόγου για τους Καταναλωτές – TACD, ώστε να διασφαλιστεί η διαφάνεια και η συμμετοχή της Κοινωνίας των Πολιτών.

Παρακολουθούμε τις εξελίξεις για το θέμα αυτό.

Τα chatbots έχουν γίνει μια δημοφιλής μέθοδος, για την επικοινωνία μεταξύ χρηστών (ατόμων), επιχειρήσεων με πελάτες κ.λπ. με στόχο την παροχή γρήγορης υποστήριξης, βοήθειας και πληροφοριών. Τα chatbots χρησιμοποιούν πολλές τεχνολογίες, όπως επεξεργασία φυσικής γλώσσας, μηχανικής μάθησης κ.λπ., ώστε να απαντούν στους χρήστες. Μια τέτοια τεχνολογία είναι και το ChatGPT της εταιρίας Openai, η οποία έχει, ήδη, «φτάσει» στο ChatGPT-4.

Η τεχνολογία ChatGPT είναι, αυτή τη στιγμή, η αιχμή του δόρατος, στη βιομηχανία της τεχνολογίας. Οι μέθοδοι GPT (Generative Pre-trained Transformer) είναι προεκπαιδευμένοι, σε τεράστιο όγκο κειμένου και μπορούν να δίνουν απαντήσεις, που μπορούν να θεωρηθούν ότι δόθηκαν, από άνθρωπο.

Βασιζόμενη, στο μεγάλο αριθμό δεδομένων και υπολογιστικών τεχνικών (αλγόριθμοι), κάνει προβλέψεις, με σκοπό να βάλει στη σειρά λέξεις, ώστε να βγαίνει νόημα. Δε χρησιμοποιεί, απλά, τα δεδομένα, το λεξιλόγιο, τις πληροφορίες, αλλά κατανοεί και το νόημα των λέξεων. Μπορεί να μιμείται γλωσσικά μοτίβα και να αποκτά εγκυκλοπαιδικές γνώσεις

Μέσα σε λίγους μόνο μήνες, έχει παρατηρηθεί μια τεράστια χρήση της ChatGPT και αυτό είναι μόνον η αρχή. Υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες, οι οποίες αυξάνονται, ότι η ChatGPT και τα παρόμοια chatbots μπορεί να εξαπατούν και/ή να χειραγωγούν ανθρώπους.

Παρόλο που η Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή τη στιγμή, εργάζεται, για τη θεσμοθέτηση της πρώτης παγκόσμιας νομοθεσίας, για την τεχνητή νοημοσύνη, η BEUC και οι Ενώσεις Καταναλωτών μέλη της BEUC, όπως το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, ανησυχούμε ότι θα περάσουν χρόνια, πριν την εφαρμογή αυτής της νομοθεσίας, αφήνοντας, στο ενδιάμεσο διάστημα, τους καταναλωτές ακάλυπτους, απέναντι στους κινδύνους μιας τεχνολογίας, που δε ρυθμίζεται, επαρκώς και για την οποία οι καταναλωτές ούτε έχουν την απαραίτητη γνώση, ούτε προετοιμασμένοι, για τη χρήση της.

Έτσι, η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών ζήτησε, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, να ερευνήσει την τεχνολογία ChatGPT και παρόμοιες τεχνολογίες chatbot. Οι Ευρωπαϊκές και οι εθνικές αρχές πρέπει να ξεκινήσουν έρευνα, αμέσως, για τους κινδύνους, που αυτή η τεχνολογία δημιουργεί για τους Ευρωπαίους καταναλωτές. Αυτά τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης χρειάζονται περισσότερο εξονυχιστικό έλεγχο, από δημόσιες αρχές, οι οποίες πρέπει να ανακτήσουν τον έλεγχο αυτών των συστημάτων.

Στις Η.Π.Α., στις αρχές Απριλίου 2023, η οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών CAIDP (Κέντρο για την Τεχνητή Νοημοσύνη και την Ψηφιακή Πολιτική) κατέθεσε παράπονο κατά της ChatGPT-4, στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου των Η.Π.Α. Στο παράπονο, που κατέθεσε η οργάνωση CAIDP, έθεσε προβληματισμούς, για τις επιπτώσεις της ChatGPT-4, στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, στην προστασία της ιδιωτικής ζωής και την ασφάλεια των καταναλωτών.

Οι Ευρωπαϊκές και οι εθνικές αρχές πρέπει να ξεκινήσουν έρευνα, αμέσως, για τους κινδύνους, που αυτή η τεχνολογία δημιουργεί για τους Ευρωπαίους καταναλωτές. Αυτά τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης χρειάζονται περισσότερο εξονυχιστικό έλεγχο, από δημόσιες αρχές, οι οποίες πρέπει να ανακτήσουν τον έλεγχο αυτών των συστημάτων.»

Η Meta τροποποίησε τους όρους των υπηρεσιών που παρέχει στους χρήστες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι χρήστες των πλατφορμών Facebook και Instagram, ή έπρεπε να δίνουν τη συγκατάθεσή τους, για τη συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων τους για εμπορικούς – διαφημιστικούς λόγους, ή να πληρώνουν για να μη βλέπουν διαφημίσεις. Η παραπάνω πρακτική αποτελεί μια αθέμιτη εμπορική πρακτική, που έρχεται σε σύγκρουση με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο Καταναλωτή και που έπρεπε να σταματήσει.

Για το λόγο αυτό η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, στις 30 Νοεμβρίου 2023, κατέθεσαν καταγγελία, στο Δίκτυο Συνεργασίας μεταξύ των Αρχών για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών, εναντίον της Meta, για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Επίσης, η BEUC αξιολόγησε ότι η Meta πιθανόν παραβίασε, επίσης, το Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (Γ.Κ.Π.Δ.) και ότι η παραπάνω πρακτική του γίγαντα της τεχνολογίας, ήταν μάλλον απίθανο να συμμορφώνεται με την Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές, η οποία θα αρχίσει να εφαρμόζεται το 2024. Αυτοί οι προβληματισμοί περιέχονταν στην επιστολή που έστειλε, στις 30 Νοεμβρίου 2023, η BEUC στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η επιλογή που ο γίγαντας της τεχνολογίας έδωσε στους καταναλωτές, είναι καταχρηστική και παράνομη. Τα εκατομμύρια των Ευρωπαίων χρηστών των πλατφορμών Facebook και Instagram αξίζουν μια καλύτερη αντιμετώπιση. Η Meta παραβίασε την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, χρησιμοποιώντας αθέμιτες, παραπλανητικές και επιθετικές πρακτικές. Μπλοκάρισε τους καταναλωτές από τη χρήση υπηρεσιών, μέχρι να λάβουν μια απόφαση και έδωσε παραπλανητική και ελλιπή πληροφόρηση. Οι Αρχές προστασίας των καταναλωτών, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έπρεπε να αναλάβουν, άμεσα, δράση και να υποχρεώσουν το γίγαντα αυτό να σταματήσει αυτήν την πρακτική και να συμμορφωθεί με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο Καταναλωτή.

Ποιες ήταν οι αθέμιτες πρακτικές της Meta;

• Η Meta έδινε παραπλανητική και ελλιπή πληροφόρηση, στους καταναλωτές, γεγονός που δεν τους επέτρεπε να κάνουν ορθή επιλογή: «Ή πληρώνεις, ή λαμβάνεις δωρεάν υπηρεσίες» όπως ισχυριζόταν. Όμως, η δωρεάν επιλογή δεν ήταν πραγματικά δωρεάν, αφού οι καταναλωτές «πληρώνανε», δίνοντας πρόσβαση στα δεδομένα τους, για εμπορικούς λόγους. Επίσης, οι καταναλωτές οδηγούνταν να πιστέψουν ότι η επιλογή της πληρωμής τους προστάτευε από τη συλλογή των δεδομένων τους. Στην πραγματικότητα, πάλι συλλέγονταν τα δεδομένα τους, για άλλους σκοπούς, εκτός των διαφημιστικών.
• Με δεδομένες τη δεσπόζουσα θέση των πλατφορμών Facebook και Instagram, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη φύση των κοινωνικών δικτύων (εάν όλοι οι φίλοι σου είναι σε αυτές τις πλατφόρμες, εσύ δε μπορείς να πας σε άλλο πάροχο) οι καταναλωτές δεν είχαν εναλλακτική λύση, να αλλάξουν πάροχο και εγκλωβίζοντανι στη Meta.
• Η Meta, επίσης, δυσκόλευε τη χρήση των πλατφορμών Facebook και Instagram, μέχρι ο χρήστης να κάνει μια από τις δύο επιλογές, γεγονός που αποτελεί επιθετική πρακτική, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών. Μέσα από αυτήν την επιμονή της εταιρίας και δημιουργώντας την αίσθηση του επείγοντος, η Meta έσπρωχνε τους καταναλωτές να λάβουν αποφάσεις, που δεν ήθελαν.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. κάλεσε το Δίκτυο Συνεργασίας μεταξύ των Αρχών για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών, στην Ελλάδα, να ερευνήσει το πρόβλημα και να προστατέψει τους καταναλωτές, εφαρμόζοντας την Ελληνική και Ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Στους απολογισμούς του 2021 και 2022, στα άρθρα πρόωρη απαξίωση των προϊόντων της Nintendo, κάναμε αναλυτική αναφορά, στη Nintendo και τα συνεχή προβλήματα, στη λειτουργία της κονσόλας Nintendo Switch,  την πρόωρη απαξίωση της κονσόλας και την παραβίαση της νομοθεσίας, για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές καθώς και στις πρωτοβουλίες που ανέλαβαν η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, για την επίλυση του προβλήματος.

Στις αρχές Απριλίου 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μας ενημέρωσε ότι η εταιρία αποδέχτηκε σχεδόν όλα τα αιτήματα, που είχε υποβάλει το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Συνεργασίας των Εθνικών Αρχών για την Προστασία των Καταναλωτών και τα οποία απηχούσαν τα αιτήματα της BEUC και του ΚΕ.Π.ΚΑ. (Τον Απρίλιο του 2021,  η Γενική Διεύθυνση Προστασίας Καταναλωτή της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή της χώρας μας ανέλαβε, ως επικεφαλής της συντονισμένης δράσης, εναντίον της Nintendo):

• Δεν απαιτείται η απόδειξη αγοράς για τη διόρθωση του προϊόντος. Έτσι, και όσοι έχουν χάσει την απόδειξη και όσοι δέχτηκαν την κονσόλα ως δώρο και όσοι την αγόρασαν μεταχειρισμένη και όλοι γενικά οι χρήστες καλύπτονται από τη δωρεάν διόρθωση, για όλη τη διάρκεια της ζωής του προϊόντος.

Αξίζουν συγχαρητήρια, στη Γενική Διεύθυνση Προστασίας Καταναλωτών. Το ΚΕ.Π.ΚΑ. θα παρακολουθήσει την εφαρμογή των δεσμεύσεων της Nintendo.

Ο γενικός Κανονισμός προστασίας προσωπικών δεδομένων (Γ.Κ.Π.Δ.) υποστηρίζει το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα  στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως, καταναλωτές και Ενώσεις καταναλωτών αντιμετωπίζουμε δυσανάλογα εμπόδια και δυσκολίες, όταν καταθέτουμε παράπονα, στις αρχές προστασίας των δεδομένων, ειδικά όταν καταθέτουμε παράπονα, εναντίον εταιριών, που λειτουργούν σε πολλά κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα εμπόδια, τα προβλήματα και οι δυσκολίες ποικίλουν. Π.χ. Οι αρμόδιες αρχές μπορεί να αργήσουν πολύ να αποφασίσουν, ενώ οι εταιρίες εξακολουθούν να βλάπτουν τους καταναλωτές που παραπονέθηκαν. Οι καταναλωτές που παραπονέθηκαν δε διαθέτουν επαρκή δικαιώματα για να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους. Οι αποφάσεις των εποπτικών αρχών είναι απρόβλεπτες και έτσι δημιουργείται αβεβαιότητα στους καταναλωτές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ένα Κανονισμό, για να αντιμετωπιστούν αυτά τα θέματα. Η πρόταση όμως της Επιτροπής χρειάζεται βελτίωση. Διαφορετικά η εφαρμογή του Γ.Κ.Π.Δ. θα συνεχίσει να είναι προβληματική και οι εταιρίες που παραβιάζουν το Γ.Κ.Π.Δ., όπως οι μεγάλες εταιρίες τεχνολογίας, δε θα αντιμετωπίζουν τις συνέπειες των πράξεών τους και οι καταναλωτές δε θα απολαμβάνουν την προστασία που δικαιούνται.

Η BEUC – Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών και το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα παρακάτω:

• Η εναρμόνιση κάποιων διασυνοριακών διαδικαστικών ζητημάτων δεν πρέπει να καταλήγει σε καθυστερήσεις, ή σε μη εφαρμογή πιο ευνοϊκών, για τους καταναλωτές, εθνικών κανόνων.
• Η κατάθεση παραπόνων πρέπει να είναι μια εύκολη διαδικασία, χωρίς διοικητικά εμπόδια.
• Οι αρχές προστασίας δεδομένων πρέπει όχι μόνο να χειρίζονται, αλλά και να διερευνούν τα παράπονα, ώστε όλα τα παράπονα να καταλήγουν σε μια επίσημη απόφαση.
• Οι κανόνες που διέπουν το φιλικό διακανονισμό πρέπει να αναθεωρηθούν, ώστε να μην καταστρατηγούνται τα δικαιώματα των καταναλωτών, στην προστασία των προσωπικών δεδομένων.
• Οι εθνικές αρχές προστασίας προσωπικών δεδομένων πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους, πιο στενά και πιο γρήγορα, ώστε να τεθεί ένα τέλος στην παραβίαση των προσωπικών δεδομένων.
• Πρέπει να θεσμοθετηθούν δικαιώματα των καταναλωτών, που θα αφορούν τη διαδικασία εξέτασης ενός παραπόνου, όπως το δικαίωμα στην ακρόαση, σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, το δικαίωμα της πρόσβασης στα έγγραφα, που είναι απαραίτητα, σε αυτόν που καταθέτει το παράπονο, για να το στοιχειοθετήσει κ.λπ.
• Οι κανόνες εμπιστευτικότητας δεν πρέπει να εμποδίζουν τη διαδικασία με αβάσιμα αιτήματα εμπιστευτικότητας.

Το θέμα θα μας απασχολεί για καιρό.

Στους απολογισμούς του 2021 και 2022 κάναμε εκτενή αναφορά, στα προβλήματα που δημιούργησε η εφαρμογή WhatsApp, στους καταναλωτές καθώς και στην προσφυγή 8 εθνικών Ενώσεων Καταναλωτών, υπό το συντονισμό της BEUC, στο Δίκτυο Συνεργασίας των Εθνικών Αρχών για την εφαρμογή της νομοθεσίας προστασίας των καταναλωτών.

Από τις αρχές του 2021, η εφαρμογή WhatsApp (εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων) πίεζε τους καταναλωτές να αποδεχτούν αλλαγές των όρων χρήσης και της πολιτικής απορρήτου. Οι καταναλωτές βομβαρδίζονταν, με επαναλαμβανόμενες ειδοποιήσεις, για την αποδοχή των νέων όρων, οι οποίες τους έκαναν να πιστέψουν ότι δε θα έχουν πλήρη πρόσβαση, σε όλες τις δυνατότητες της εφαρμογής, αν δεν αποδεχόντουσαν τους νέους όρους. Αυτοί οι όροι δεν ήταν σαφείς και κατανοητοί και παραβίαζαν την Ευρωπαϊκή Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

Η BEUC, σε συνεργασία με 8 μέλη της, APC (Ρουμανία), Consumentenbond (Ολλανδία), dTest (Τσεχία), Forbrukerradet (Νορβηγία), ΚΕ.Π.ΚΑ. (Ελλάδα), ΕΚΠΟΙΖΩ (Ελλάδα), S.O.S. Poprad (Σλοβακία), UFC-Que choisir (Γαλλία), κατέθεσαν, τον Ιούλιο του 2021, καταγγελία, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στο Δίκτυο Συνεργασίας μεταξύ των Εθνικών Αρχών για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών, εναντίον της εφαρμογής WhatsApp, για πολλαπλές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των Ευρωπαίων καταναλωτών.

Στις αρχές Μαρτίου 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Δίκτυο Συνεργασίας μεταξύ των Εθνικών Αρχών για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών έκλεισαν την έρευνα, για την εφαρμογή της Meta, WhatsApp.

Τα αποτελέσματα της έρευνας απογοήτευσαν τους καταναλωτές. Η WhatsApp δεσμεύτηκε να εξηγεί, καλύτερα, τις αλλαγές της πολιτικής της και να δίνει στους χρήστες της τη δυνατότητα να αρνούνται τις αλλαγές, με τρόπο εξίσου εύκολο, με αυτόν της αποδοχής τους. Όμως, αυτή η δέσμευση αφορά τις μελλοντικές αλλαγές της πολιτικής της εφαρμογής. Δεν προσφέρει καμιά λύση, για τις χιλιάδες των χρηστών, που αποδέχτηκαν τις αλλαγές, το 2021, εξαιτίας των επίμονων, πιεστικών και παρεμβατικών μηνυμάτων, από τη WhatsApp, τα οποία έκαναν τους χρήστες να αποδεχτούν όρους, που δεν ήταν ούτε κατανοητοί, ούτε διαφανείς.

Η καταγγελία, που κατατέθηκε, από τη BEUC και τα 8 μέλη της (συμπεριλαμβανομένου του ΚΕ.Π.ΚΑ.), περιλάμβανε πολλές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των καταναλωτών. Περιλάμβανε επιθετικές εμπορικές πρακτικές, καθώς και πολλές και παραπλανητικές αλλαγές των πολιτικών της εταιρίας. Η καταγγελία, επίσης, καταδείκνυε παραβιάσεις της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Από τη στιγμή της κατάθεσης της καταγγελίας, η εταιρεία «πιάστηκε» να παραβιάζει το Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων, σε δύο περιπτώσεις, γιατί δεν παρείχε ξεκάθαρη πληροφόρηση, στους χρήστες της.

Δυστυχώς, η απάντηση των αρχών περιορίστηκε στη βελτίωση της διαφάνειας, για τους καταναλωτές και μόνον για το μέλλον. Οι αρχές δεν απάντησαν, στο βασικό σημείο της καταγγελίας μας, δηλαδή στην επιθετική φύση των πρακτικών, που χρησιμοποιούσε η WhatsApp και δεν πρόσφεραν καμιά αποκατάσταση, στους καταναλωτές, που υπό την πίεση της WhatsApp, αναγκάστηκαν να αποδεχτούν τους νέους όρους.

Με αυτήν την αδύναμη αντίδραση, οι αρχές προστασίας των καταναλωτών έστειλαν ένα πολύ ανησυχητικό σήμα, αποδεχόμενες ότι ένας τεχνολογικός γίγαντας, όπως η WhatsApp, μπορεί να παραβιάζει τα δικαιώματα των καταναλωτών και να «τη βγάζει καθαρή», με μια υπόσχεση ότι θα συμπεριφερθεί καλύτερα, στο μέλλον. Αυτή η απόφαση, μετά από ενάμιση χρόνο αγώνων, έδειξε την απουσία πρόληψης, από τον τρόπο, που επιβάλλεται, σήμερα, η νομοθεσία προστασίας των καταναλωτών καθώς και την ανάγκη επείγουσας αναμόρφωσης της νομοθεσίας, για να διασφαλιστεί μια πιο αποτελεσματική εφαρμογή της, κυρίως σε περιπτώσεις παραβιάσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Η εκπροσώπηση των καταναλωτών, σε διάφορα όργανα, επιτροπές και φορείς, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, απορροφά ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπινων πόρων του ΚΕ.Π.ΚΑ. Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, το 2023, εκπροσώπησαν τους καταναλωτές, σε όλους τους φορείς και τις επιτροπές, όπου έχουν οριστεί:

• Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (Ο.Κ.Ε.):
• κ. Ν. Τσεμπερλίδης, ως τακτικό μέλος
• κ. Ε. Κεκελέκη, ως αναπληρωματικό μέλος
• Εθνικό Συμβούλιο Καταναλωτή και Αγοράς:
• κ. Ν. Τσεμπερλίδης, ως τακτικό μέλος
• Επιτροπή Διαβούλευσης Δήμου Θεσσαλονίκης:
• κ. Ν. Τσεμπερλίδης, ως τακτικό μέλος
• κ. Α. Αρσλάνογλου, ως αναπληρωματικό μέλος

Το ΚΕ.Π.ΚΑ., επίσης, εκπροσώπησε τους καταναλωτές, σε συναντήσεις και διαβουλεύσεις, με τους παρακάτω φορείς:

1ο Επαγγελματικό Λύκειο Επανομής,

· Anna Lindh.

· Planet English School,

· Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.),

· Γενική Γραμματεία Εμπορίου,

· Γενικό Χημείο του Κράτους,

· Δήμος Θεσσαλονίκης,

· Δήμος Νεάπολης - Συκεών,

· Διαρκής Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου του Ελληνικού Κοινοβουλίου,

· Διατλαντικός Διάλογος Καταναλωτών- TACD, 

· Δίκτυο Thess,

· Εμπορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης,

· Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (Ε.Φ.Ε.Τ.)

· Επιτροπή Αγορών Παραγωγών Βιολογικών Προϊόντων,

· Επιτροπή Ανταγωνισμού,

· Επιτροπή Φιλικού Διακανονισμού Δήμου Θεσσαλονίκης,

· Εταιρία Neuropublic,

· Εταιρία ΖΕΝΙΘ,

· Ευρωπαϊκή Επιτροπή,

· Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών – BEUC,

· Ευρωπαϊκή Οργάνωση Euroconsumers,

· Ευρωπαϊκή Συμμαχία για τα τρόφιμα - Food Policy Coalition.

· Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την υπερχρέωση των καταναλωτών,

· Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

· Ίδρυμα Μποντοσάκη,

· Κυπριακός Σύνδεσμος Καταναλωτών,

· Μη κερδοσκοπική Οργάνωση: «Πανευρωπαϊκή Συμμαχία για τη Διατροφή - Food Safety Advocacy»,

· Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδας – Ο.Κ.Ε.,

· Ομοσπονδία Επιχειρηματικότητας Κεντρικής - Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης,

· Παιδικό Μουσείο Θεσσαλονίκης,

· ΠΑΣΟΚ- ΚΙΝΑΛ.

· Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας,

· Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων – Ρ.Α.Α.Ε.Υ.,

· Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (Σ.Ε.Β.),

· Συνήγορος του Καταναλωτή,

· ΣΥΡΙΖΑ- Προοδευτική Συμμαχία,

· Σωματείο Αδειούχων Βιοτεχνών Φανοποιών Βαφέων Αυτοκινήτων Νομού Θεσσαλονίκης,

· Υπουργείο Ανάπτυξης,

· Υπουργείο Οικονομικών,

· Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας,

· Υπουργείο Υγείας.

Δελτία Τύπου

Εκδώσαμε 64 δελτία τύπου, με σκοπό να ενημερώσουμε τους καταναλωτές, για τα ακόλουθα θέματα:

• Οδηγίες για την ασφαλή χρήση των μπαταριών-κουμπιών,
• Προστασία καταναλωτών όταν λαμβάνουν ένα δάνειο,
• Παράπονα – καταγγελίες καταναλωτών στο ΚΕ.Π.ΚΑ. για το 2022, 89.840,38 ευρώ ωφελήθηκαν οι καταναλωτές-μέλη του ΚΕ.Π.ΚΑ.,
• Τεχνητή νοημοσύνη,
• Διαφάνεια και πολιτικές βιωσιμότητας επιχειρήσεων,
• Ασφάλεια αποκριάτικων ειδών,
• Μποϋκοτάζ του ΚΕ.Π.ΚΑ. για την ακρίβεια,
• Προστασία καταναλωτών, στον τομέα της ενέργειας,
• Σαρακοστιανά είδη,
• Πρόσκληση Εκλογοαπολογιστική Συνέλευση,
• 8 λύσεις για το αυξημένο κόστος ζωής,
• Επιτυχίες ΚΕ.Π.ΚΑ., το 2022,
• Νίκη των καταναλωτών εναντίον της Nintendo,
• Ασφαλής χρήση πυροτεχνημάτων,
• Πασχαλινό Τραπέζι,
• Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο του ΚΕ.Π.ΚΑ.,
• Μη ασφαλή προϊόντα στην αγορά της Ε.Ε. το 2022,
• Πακέτο για τους καταναλωτές,
• Απογοητευτική η απόφαση για την WhatsApp.
• Ευρωπαϊκό πακέτο για τους καταναλωτές,
• Τεχνολογία ChatGPT,
• Φορτιστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων,
• Προβλήματα με το AdBlue,
• Ανοιξιάτικες αλλεργίες,
• Ινστιτούτα Αδυνατίσματος
• Α’ Τετράμηνο 2023: 1.096 παράπονα – καταγγελίες 25.218,72 ευρώ ωφελήθηκαν οι καταναλωτές-μέλη του ΚΕ.Π.ΚΑ.,
• Ευρωπαϊκός χώρος δεδομένων υγείας,
• Παγωτά,
• Γυαλιά ηλίου,
• Σολάριουμ,
• Παραπλανητική προώθηση κρυπτονομισμάτων,
• Οργανωμένα ταξίδια,
• Ταξιδεύοντας με αεροπλάνο,
• Δικαιώματα επιβατών ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών,
• Ταξιδεύοντας με το τρένο,
• Τροφοδηλητηριάσεις το καλοκαίρι,
• Αντιμετώπιση υψηλών θερμοκρασιών,
• Εκπτώσεις,
• Κίνδυνοι στις διακοπές,
• Χαράτσια στις τηλεπικοινωνίες,
• Καταλύματα,
• Ασφάλεια κατοικίας,
• Ταξίδι με Ι.Χ.,
• Τατουάζ από Μαύρη Χέννα,
• Συμβουλές για τους φοιτητές.
• Ασφάλεια παιχνιδιών,
• Ασφάλεια χριστουγεννιάτικων στολιδιών,
• Δικαίωμα στην επιδιόρθωση,
• Καταγγελίες καταναλωτών στο ΚΕ.Π.ΚΑ.,
• Οδηγίες για Χριστουγεννιάτικες Αγορές,
• Πανευρωπαϊκή καταγγελία εναντίον της ΜΕΤΑ για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές,
• Πανευρωπαϊκή καταγγελία εναντίον παραγωγών πλαστικών φιαλών για πράσινο ξέπλυμα,
• Πετρέλαιο θέρμανσης,
• Πώληση καυσόξυλων,
• Ρύπανση από μικροπλαστικά,
• Σπατάλη τροφίμων,
• Συμβουλές για τις σχολικές μας αγορές,
• Σχολικά κυλικεία,
• Χημικές ουσίες που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα,
• Χημικές ουσίες στα καλαμάκια,
• Χημικές ουσίες στις μπαταρίες.

Διατηρούμε λογαριασμούς, στο Facebook, στο Instagram και στο Twitter όπου δημοσιεύουμε όλα τα δελτία τύπου μας. Στους λογαριασμούς αυτούς, δεχόμαστε ερωτήματα και καταγγελίες καταναλωτών, κυρίως, μη μελών του ΚΕ.Π.ΚΑ., τους οποίους καλούμε να γίνουν μέλη του ΚΕ.Π.ΚΑ. Επίσης, δημοσιεύουμε, συχνά, καλέσματα, για εγγραφή νέων μελών, στο ΚΕ.Π.ΚΑ. Οι φίλοι του ΚΕ.Π.ΚΑ., στο Facebook, στο Instagram και στο Twitter, στο τέλος του 2023, ανέρχονταν, σε περισσότερους, από 16.000.

Μέσα στο 2023, τα μέλη του Δ.Σ. του ΚΕ.Π.ΚΑ. συμμετείχαν, σε 59 τηλεοπτικές, σε 54 ραδιοφωνικές εκπομπές και έδωσαν 5 συνεντεύξεις σε Πρακτορεία Τύπου και ηλεκτρονικά κανάλια. Το ίδιο χρονικό διάστημα, πετύχαμε 692 καταχωρήσεις δελτίων τύπου μας. Σύνολο: 810. Δυστυχώς, δεν είναι δυνατό να υπάρχουν ακριβή στοιχεία, για τις ηλεκτρονικές εφημερίδες και τις ενημερωτικές ιστοσελίδες, που χρησιμοποίησαν υλικό του ΚΕ.Π.ΚΑ., για την ενημέρωση των χρηστών τους.

Πολλές ιστοσελίδες ανάρτησαν σύνδεσμο, με την ιστοσελίδα του ΚΕ.Π.ΚΑ. Δεν είναι, όμως, δυνατό να υπάρχουν ακριβή στοιχεία, για τον αριθμό αυτών των ιστοσελίδων. Έχουμε σταθερή συνεργασία, με περισσότερα από 80 blogs και ιστοσελίδες, τα οποία αναδημοσιεύουν τα δελτία τύπου μας.

Στο πλαίσιο της δράσης μας, για την ενημέρωση των καταναλωτών και των φορέων (εθνικών και ευρωπαϊκών), τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του ΚΕ.Π.ΚΑ., έδωσαν συνεντεύξεις, σε ραδιοφωνικούς σταθμούς (FM100, Focus, ΕΡΑ Λάρισας, ΕΡΤ, Πρακτορείο FM, Ράδιο Καβάλα,  ΣΚΑΙ, Flash Κοζάνης, Ράδιο 1 Βόλος, , Ράδιο 106,1, Flash 99,4 ΕΡΤ, Flash FM, FM100, ΕΡΤ Πάτρας,  Αθηναϊκό Πρακτορείο,  ΕΡΤ3, Ράδιο Παρατηρητής, Top Radio, Gr Times, Talk Radio), σε τηλεοπτικά κανάλια (Αstra, Attica, Center TV, Flash TV,  Ionian TV, One Channel, Open TV, TV 100, Βεργίνα TV, Εγνατία TV, ΕΡΤ3, Επιλογές TV, TV Σέρρες, ΣΚΑΙ Πάτρας, TV STAR, Action 24) καθώς και σε εφημερίδες, περιοδικά, πρακτορεία και ηλεκτρονικές σελίδες (Έθνος, Θεσσαλονίκη, Μαγνησία), με θέματα:

• Αισχροκέρδεια,
• Ακρίβεια στα τρόφιμα,
• Ακρίβεια,
• Ασφάλεια αποκριάτικων ειδών,
• Δικαιώματα των ταξιδιωτών,
• Εκπτώσεις,
• Ελαττωματικά προϊόντα και εγγυήσεις.
• Ηλεκτρική ενέργεια,
• Ινστιτούτα αδυνατίσματος,
• Καλάθι του νοικοκυριού,
• Καταγγελίες καταναλωτών στο ΚΕ.Π.ΚΑ.,
• Καταναλωτικά δάνεια,
• Μποϋκοτάζ ΚΕ.Π.ΚΑ.,
• Νοθεία ελειολάδου.
• Παραπλανητικές συσκευασίες ειδών καθημερινής χρήσης,
• Πασχαλινό τραπέζι, Πασχαλινή αγορά.
• Πληθωρισμός της απληστίας,
• Σαρακοστιανά είδη,
• Τηλεπικοινωνίες,
• Χημικές ουσίες,
• Χριστουγεννιάτικο καλάθι,
• Χριστουγεννιάτικο τραπέζι,
• Χρωματιστά τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος,

Το ΚΕ.Π.ΚΑ., κάθε χρόνο, υλοποιεί εκστρατείες, για να ενημερώσει τους καταναλωτές, για τα δικαιώματά τους, σε διαφορετικές περιόδους της χρονιάς και σε διαφορετικούς τομείς της οικονομίας. Έτσι, το 2023, πραγματοποιήσαμε εκστρατείες για να συμβουλέψουμε τους καταναλωτές, για την ασφάλεια των αποκριάτικων ειδών, για την αγορά σαρακοστιανών τροφίμων, για την ασφάλεια των πασχαλινών εδεσμάτων, για τους κινδύνους του καλοκαιριού, για τα δικαιώματά μας στις διακοπές, για την αγορά των σχολικών ειδών, για τα προϊόντα που επιτρέπεται να πωλούνται στα σχολικά κυλικεία, για θέματα θέρμανσης που απασχολούν τους καταναλωτές κάθε φθινόπωρο, παρέχοντας χρήσιμες συμβουλές για την προμήθεια πετρελαίου και καυσόξυλων, για τις ασφαλείς χριστουγεννιάτικες αγορές, για την ασφάλεια των χριστουγεννιάτικων στολιδιών. Επίσης, συμβουλέψαμε τους σπουδαστές για την ενοικίαση σπιτιού.

Συμμετείχαμε, στην εκστρατεία του ΕΦΕΤ- Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων και της ESFA- Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων για την ενημέρωση των καταναλωτών, για την επιλογή ασφαλών τροφίμων.

Συμμετείχαμε, σε εκστρατείες της BEUC, με προετοιμασία υλικού, μεταφράσεις και προσαρμογή υλικού καθώς και αναρτήσεις μας στην ιστοσελίδα μας και στους λογαριασμούς του ΚΕ.Π.ΚΑ. στα κοινωνικά δίκτυα, για τους ισχυρισμούς των εταιριών εμφιάλωσης νερού ότι οι φιάλες τους κατασκευάζονται από ανακυκλωμένο πλαστικό και ότι μπορούν να ανακυκλωθούν πλήρως, για την ενεργειακή απόδοση κτιρίων, για την Ευρωπαϊκή οικολογική σήμανση.

Όλες οι παραπάνω εκστρατείες είχαν αρκετή κάλυψη, από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ταυτόχρονα, όλα τα ενημερωτικά μας δελτία ανακοινώνονταν, στην ιστοσελίδα του ΚΕ.Π.ΚΑ. και στους λογαριασμούς μας, στο Facebook, στο Instagram και στο Twitter. Έτσι, καταφέρναμε να ενημερώνουμε, εκτός από τα μέλη μας και ένα μεγάλο αριθμό καταναλωτών, που δεν είναι μέλη του ΚΕ.Π.ΚΑ.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. εξέδιδε, σε διμηνιαία βάση, το περιοδικό «Καταναλωτικά Βήματα», ένα πραγματικό εργαλείο, για την ευαισθητοποίηση, την ενημέρωση και την προστασία των καταναλωτών. Η έκδοση του έντυπου περιοδικού γινόταν με ιδίους πόρους και εθελοντική δημοσιογραφία, διότι το ΚΕ.Π.ΚΑ. δε δέχτηκε, ποτέ και δε δέχεται διαφημίσεις, οι οποίες δημιουργούν σχέσεις εξάρτησης της Οργάνωσής μας, από τους διαφημιζόμενους. Ωστόσο, από το 2015, σταματήσαμε την έκδοση του ηλεκτρονικού περιοδικού και το αντικαταστήσαμε με τετράμηνο ηλεκτρονικό περιοδικό, ώστε τα μέλη μας να γνωρίζουν, τις δραστηριότητές μας. Το έντυπο αυτό συντάσσεται, εθελοντικά, εξ’ ολοκλήρου, από το διοικητικό συμβούλιο του ΚΕ.Π.ΚΑ. και όπως είναι κατανοητό, γίνεται υπεράνθρωπη προσπάθεια να διατηρηθεί η έκδοσή του και η τακτικότητά του.

 Κατά τη διάρκεια του 2023, αποστάλθηκαν στα μέλη μας, 4 ηλεκτρονικά περιοδικά:

• Απολογισμός 2022,
• Ιανουάριος – Απρίλιος 2023,
• Μάιος – Αύγουστος 2023 και
• Σεπτέμβριος – Δεκέμβριος 2023.

Χρήσιμο εργαλείο, για την ενημέρωση των καταναλωτών, είναι η ιστοσελίδα του ΚΕ.Π.ΚΑ. Το 2020 ολοκληρώθηκε η αναβάθμιση της ιστοσελίδας του ΚΕ.Π.ΚΑ. με την πολύτιμη βοήθεια και υποστήριξη της BEUC, στο πλαίσιο του προγράμματος Datactive. H νέα και ανανεωμένη ιστοσελίδα χρησιμοποιεί σύγχρονα εργαλεία για την ορθή, ασφαλή και σύγχρονη προβολή του περιεχομένου, είναι συμβατή με κινητά και tablet, έχει μεταφερθεί σε νέο server με υψηλές προδιαγραφές ασφάλειας και έχουν ενεργοποιηθεί πιστοποιητικά SSL. Από την ημερομηνία ολοκλήρωσης της αναβάθμισης της ιστοσελίδας του ΚΕ.Π.ΚΑ., περισσότεροι από 400.000 καταναλωτές, επισκέφθηκαν την ιστοσελίδα και άντλησαν πληροφόρηση. Ταυτόχρονα οι εργαζόμενοι, τα μέλη του Δ.Σ. και οι εθελοντές κάνουν έκτοτε και καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023 μια τεράστια προσπάθεια επικαιροποίησης των άρθρων, που ξεπερνούν τα 3.500 άρθρα.

Το 2023, λάβαμε μέρος, σε αρκετές έρευνες και μελέτες, για να καταγραφεί και να αναδειχθεί η άποψη των καταναλωτών. Η εμπειρία, που αποκομίσαμε, από αυτή μας τη δραστηριότητα, ήταν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κυρίως, αλλά όχι μόνο, αναθέτει, σε κάποια γραφεία μελετών, ή Πανεπιστήμια, τα οποία πληρώνει, αδρά και τα οποία είναι άσχετα, με τα θέματα καταναλωτών, να διερευνήσουν κάποιο θέμα, σχετικό με τους καταναλωτές και ταυτόχρονα, τους δίνει και έναν κατάλογο, με τις ενεργές και σοβαρές Ενώσεις Καταναλωτών, στην Ευρώπη. Τα γραφεία στέλνουν ένα ερωτηματολόγιο, στις Ενώσεις, στο οποίο πρέπει να απαντήσουν. Τα ερωτηματολόγια αυτά είναι τεράστια, πολύ σύνθετα και αρκετές φορές ακόμα και δυσνόητα. Λάβαμε ερωτηματολόγια ακόμα και 90 σελίδων, με τεχνικούς όρους, νομική ορολογία κ.λπ. Παρ’ όλες τις δυσκολίες, λάβαμε μέρος, σε 19 έρευνες, επειδή το θέμα τους ήταν πολύ σημαντικό, για τους καταναλωτές. Η συμμετοχή μας, στην παραπάνω δραστηριότητα, απορροφά ένα μεγάλο κομμάτι του χρόνου μας και των ανθρώπινων πόρων μας. Όμως, είναι πολύ σημαντικό να απαντούμε, σε τέτοια ερωτηματολόγια, για να ακούγονται οι απόψεις και προβληματισμοί των καταναλωτών.

Έρευνες: Συμμετείχαμε, στις παρακάτω έρευνες:

Προβλήματα με το AdBlue, που διεξήγαγε η BEUC,

• Προτεραιότητες για τις Ευρωεκλογές, που διεξήγαγε η BEUC,
• Υψηλές τιμές τροφίμων, που διεξήγαγε η BEUC,
• Ενσωμάτωση Οδηγίας για Αντιπροσωπευτικές Αγωγές, στην Ελληνική νομοθεσία, που διεξήγαγε η BEUC,
• Προτεραιότητες κοινών δράσεων για εφαρμογή νομοθεσίας, που διεξήγαγε η BEUC,
• Δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, που διεξήγαγε η BEUC,
• Συλλογικές αγωγές, που διεξήγαγε η BEUC,
• Ευρωπαϊκός Χώρος Δεδομένων Υγείας, που διεξήγαγε η Altroconsumo,
• Φόροι υγείας, που διεξήγαγε η BEUC,
• Απόψεις των καταναλωτών για τις ασφαλίσεις για φυσικές καταστροφές, που διεξήγαγε η BEUC,
• Αντιμετώπιση παραπλανητικών συστημάτων αντιστάθμισης άνθρακα από αεροπορικές εταιρείες, που διεξήγαγε η BEUC.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. συμμετείχε, είτε ως ομιλητής, είτε ως συντελεστής, ανέλυσε τους προβληματισμούς, τις απόψεις και τα αιτήματα των καταναλωτών και ενημέρωσε τους καταναλωτές, που τις παρακολούθησαν, για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις μας, σε τουλάχιστον 162 εκδηλώσεις. Συνολικά, το 2023, εκπαιδεύσαμε πάνω από 1.250 μικρούς και ενήλικες καταναλωτές.

To 2023, το ΚΕ.Π.ΚΑ. – Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών δέχθηκε 2.802 καταγγελίες – παράπονα – ερωτήματα καταναλωτών.

Μέσα στο 2023, δεχτήκαμε 274 καταγγελίες, 2.408 παράπονα, 120 ερωτήματα καταναλωτών.

Πρέπει να τονίσουμε ότι από το σύνολο των 2.802 ερωτημάτων, παραπόνων και καταγγελιών, μόνο το 9,78% κατατέθηκε, από μέλη του ΚΕ.Π.ΚΑ. Το υπόλοιπο 90,22% κατατέθηκε, από καταναλωτές, που «ανακάλυψαν» το ΚΕ.Π.ΚΑ., όταν είχαν προσωπικό πρόβλημα, το χρησιμοποίησαν, για συμβουλές, αλλά δεν ενδιαφέρθηκαν να το στηρίξουν, με το να γίνουν μέλη.

Το 94,16% των καταγγελιών επιλύθηκαν, υπέρ των καταναλωτών, μετά από παρέμβαση του ΚΕ.Π.ΚΑ., στους προμηθευτές. Το 4,38% των καταγγελιών δεν επιλύθηκαν, λόγω ελλιπών, στοιχείων, που προσκόμισαν οι καταναλωτές, ή λόγω άρνησης του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων να ασχοληθεί με τις καταγγελίες των καταναλωτών, ή λόγω υπερβολικών απαιτήσεων των καταναλωτών. Για το 1,46% των καταγγελιών δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της επίλυσης, η οποία συνεχίζεται το 2024.

Οι καταναλωτές – μέλη του ΚΕ.Π.ΚΑ. ωφελήθηκαν, με τη μεσολάβηση του ΚΕ.Π.ΚΑ., με το ποσό των 87.157.50 ευρώ. Αναλυτικά από:

• Αποζημιώσεις, για ελαττωματικά προϊόντα: 28.379,42 ευρώ
• Αποζημιώσεις, από παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας: 19.419,72 ευρώ
• Επιστροφές χρεώσεων από δημόσιες υπηρεσίες: 9.308,32 ευρώ
• Ακυρώσεις συμβάσεων πωλήσεων, από απόσταση: 7.267,36 ευρώ
• Επιστροφές χρεώσεων από χρηματοοικονομικές υπηρεσίες: 6.234,68 ευρώ
• Ακυρώσεις συμβολαίων ινστιτούτων αδυνατίσματος και γυμναστηρίων: 6.148 ευρώ
• Αποζημιώσεις, από τουριστικές υπηρεσίες: 5.390,40 ευρώ
• Επιστροφές χρεώσεων παρόχων τηλεπικοινωνιών: 2.658,1. ευρώ
• Αποζημιώσεις, από ασφαλιστικές υπηρεσίες: 2.000 ευρώ
• Επιστροφές χρεώσεων από υπηρεσίες ελεύθερων επαγγελματιών: 351,50 ευρώ

1. Εταιρία παροχής φυσικού αερίου επέστρεψε 344,40 ευρώ, σε καταναλωτή, γιατί του χρέωσε ρήτρα πρόωρης αποχώρησης, ενώ ο καταναλωτής είχε διακόψει τη σύμβασή του, ακριβώς στη λήξη της,

2. Εταιρία ηλεκτρονικού εμπορίου επέστρεψε 49,90 ευρώ σε καταναλώτρια, από αγορά καλύμματος καναπέ, το οποίο είχε λάθος μέγεθος και σχήμα,

3. Το ΚΕ.Π.ΚΑ. συνδράμει τα μέλη του, στη διαδικασία ρύθμισης οφειλών υπερχρεωμένων καταναλωτών. Στα πλαίσια αυτής της δραστηριότητας: πολλοί καταναλωτές ζήτησαν πληροφόρηση και συμβουλές, από το ΚΕ.Π.ΚΑ., είτε τηλεφωνικά, είτε επισκεπτόμενοι τα γραφεία μας. Ακόμη περισσότεροι βρήκαν τις πληροφορίες αυτές, στην ιστοσελίδα μας, ή στους λογαριασμούς μας, στα κοινωνικά δίκτυα.

4. Πάροχος ηλεκτρικού ρεύματος επέστρεψε 872 ευρώ, σε καταναλωτή, γιατί χρέωνε, για μήνες, την κατανάλωση, χωρίς να λαμβάνει υπόψη ότι ο καταναλωτής είχε κάνει αίτημα ένταξης, στο κοινωνικό τιμολόγιο.

5. Εταιρία παροχής ηλεκτρικού ρεύματος επέστρεψε σε καταναλωτή από λανθασμένη χρέωση της ρήτρας αναπροσαρμογής 844,75 ευρώ.

6. Ιστοσελίδα γνωστού καταστήματος πώλησης καλλυντικών, διόρθωσε τον όρο της υπαναχώρησης, ο οποίος λανθασμένα προέβλεπε χρονικό περιθώριο 7 ημερολογιακών ημερών.

7. Κέντρο Αισθητικής Προσώπου και Σώματος επέστρεψε 844 ευρώ σε καταναλώτρια, στην οποία το Κέντρο αρνούνταν την επιστροφή των χρημάτων, ενώ είχε ασκηθεί έγκαιρα το δικαίωμα της υπαναχώρησης

8. Μεγάλη και γνωστή αλυσίδα καταστημάτων πώλησης ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών αντικατέστησε κονσόλα παιχνιδιών, αξίας 499 ευρώ, η οποία ήταν ελαττωματική και το κατάστημα αρνούνταν την αντικατάστασή της.

9. Πάροχος φυσικού αερίου ταλαιπωρούσε επι μήνες καταναλωτή και δεν προέβαινε σε αλλαγή ονόματος σε παροχή φυσικού αερίου. Η αλλαγή έγινε, αμέσως μετά την παρέμβαση του ΚΕ.Π.ΚΑ.

10. Πάροχος ηλεκτρικού ρεύματος επέστρεψε 657,72 ευρώ σε καταναλωτή, λόγω μη υπολογισμού της έκπτωσης που δικαιούταν ο καταναλωτής

11. Κατάστημα ηλεκτρικών ειδών, επέστρεψε 249 ευρώ, σε καταναλώτρια που είχε αγοράσει ελαττωματικό κλιματιστικό Inverter γνωστής κατασκευάστριας εταιρίας.

12. Πάροχοι ηλεκτρικού ρεύματος (εκτός των παραπάνω) επέστρεψαν, σε καταναλωτές, ποσά, με τα οποία είχαν χρεώσει, τους καταναλωτές, για ρήτρες αποχώρησης, για μη εφαρμογή συμβατικών όρων, για λάθος χρεώσεις στους λογαριασμούς, λάθος καταμετρήσεις κ.λπ.

13. Έγιναν δεκτά, (εκτός των παραπάνω), από παρόχους τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, αιτήματα καταναλωτών, για ενεργοποίηση συνδέσεων που καθυστερούσαν αδικαιολόγητα, για διακοπή συμβολαίων, για ακύρωση ενεργοποίησης συνδέσεων, για αποκατάσταση βλαβών, για διόρθωση λογαριασμών, για επιστροφή χρημάτων από υπηρεσίες πολυμεσικής πληροφόρησης (πενταψήφια), για παροχή εξηγήσεων στους καταναλωτές, για εφαρμογή όρων συμβολαίων, για αποδοχή δικαιώματος υπαναχώρησης κ.λπ.

14. Εταιρείες (εκτός των παρακάτω) αναγκάστηκαν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των εγγυήσεων, για ελαττωματικά προϊόντα. Αντικαταστάθηκαν, ή επισκευάστηκαν, ή επιστράφηκε το τίμημα για πλυντήρια, κλιματιστικά, τηλεοράσεις, κινητά τηλέφωνα, laptops, ψυγεία κ.λπ.

15. Ινστιτούτα αδυνατίσματος (εκτός των παραπάνω) ακύρωσαν συμβάσεις παροχής υπηρεσιών, και επέστρεψαν τα ποσά, που είχαν χρεώσει, στους καταναλωτές.

Το 2023, 540 μέλη ανανέωσαν τη συνδρομή τους ή έκαναν αρχική εγγραφή, στο ΚΕ.Π.ΚΑ. Σε σχέση με το 2022, παρουσιάζεται μείωση, κατά 10,15%.

Το ποσό, που εισέρρευσε, στο ταμείο του ΚΕ.Π.ΚΑ., ήταν 18.015 ευρώ, μειωμένο κατά 3,61% έναντι του 2022, παρόλο την αύξηση της συνδρομής από 25 ευρώ σε 30 ευρώ, λόγω αύξησης των εξόδων των γραφείων (φωτισμός, θέρμανση, ψύξη, μισθοί κ.λπ.)

Φυσικά, δεν είμαστε ικανοποιημένοι. Αντίθετα, είμαστε απογοητευμένοι, γιατί το ΚΕ.Π.ΚΑ. με τόση δράση, δε στηρίζεται, όπως θα έπρεπε, από τους καταναλωτές. Θέλουμε να διευρύνουμε τη δράση του ΚΕ.Π.ΚΑ., να μπορούμε να κάνουμε συγκριτικά τεστ προϊόντων, να ελέγχουμε την ασφάλεια τροφίμων και προϊόντων, να εξυπηρετούμε περισσότερους καταναλωτές και πολλά άλλα. Όμως: «Δεῖ δὲ χρημάτων, καὶ ἄνευ τούτων οὐδὲν ἔστι γενέσθαι τῶν δεόντων» όπως έλεγε ο αρχαίος Δημοσθένης.

Το 2023 είχαμε 74 εγγραφές νέων μελών. Από αυτούς το 70,27% έγινε μέλος, για να λύσει το πρόβλημά του. Αντίστοιχα, μέσα στο 2023, δεν ανανέωσαν την εγγραφή 168 μέλη, τα περισσότερα των οποίων είχαν λάβει υπηρεσίες, από το ΚΕ.Π.ΚΑ.

Για τη μαζικοποίηση του ΚΕ.Π.ΚΑ., χρησιμοποιήσαμε τους λογαριασμούς, στο Facebook, στο Instagram και στο Twitter, μέσα από τους οποίους απευθύναμε καλέσματα, για εγγραφή νέων μελών, στο ΚΕ.Π.ΚΑ. Αποστείλαμε επίσης, email σε όλα τα μέλη που διαγράφηκαν τα 2 τελευταία χρόνια, ώστε να τους παρακινήσουμε να ανανεώσουν την συνδρομή τους. Τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά. Στείλαμε πάνω από 300 email και ανανέωσαν συνδρομή μόνο 6.

H μεγάλη μας ανησυχία και αγωνία είναι αν οι οικονομικοί πόροι θα επιτρέψουν να καλύψουμε τα λειτουργικά έξοδα. Όμως, είμαστε αποφασισμένοι να διασφαλίσουμε την ανεξαρτησία του ΚΕ.Π.ΚΑ., από συμφέροντα. Κάθε χρόνο, πρέπει να εισπράξουμε εκατοντάδες συνδρομές των 30 ευρώ, η καθεμία. Θέλουμε λίγα από πολλούς. Δε θέλουμε πολλά από λίγους. Είναι ένας δύσκολος και χωρίς τα επιθυμητά αποτελέσματα, μέχρι σήμερα, δρόμος.

Συνεργαζόμασταν με δύο εταιρίες, για την είσπραξη των συνδρομών. Σταματήσαμε τη συνεργασία, με την εταιρεία ειδοποίησης των μελών για πληρωμή συνδρομής, λόγω οικονομικών δυσκολιών και το έργο αυτό ανέλαβαν οι εργαζόμενοι και οι εθελοντές του ΚΕ.Π.ΚΑ.

Κάνουμε έκκληση, στη φιλοτιμία των μελών, που μας στηρίζουν χρόνια. Ας διαδώσουμε τη φήμη του ΚΕ.Π.ΚΑ. Ας γράψουμε μέλη. Μόνον, έτσι, βοηθάμε το ΚΕ.Π.ΚΑ.

Όσα αναφέρονται παραπάνω αποτελούν μια καταγραφή της δραστηριότητάς μας, για το έτος 2023. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι και ο φετινός απολογισμός είναι πλούσιος. Το ΚΕ.Π.ΚΑ. έχει, πλέον, αναγνωριστεί, ως η μεγάλη, δυναμική και αξιόπιστη Ένωση Καταναλωτών, με αποκλειστικό σκοπό την προστασία των Καταναλωτών. Στο έργο μας αυτό, εκτός από μέλη του Δ.Σ., που ήταν, παρόντες, σε καθημερινή βάση, είχαμε τη βοήθεια των δύο εργαζόμενων του ΚΕ.Π.ΚΑ.

Η λειτουργία του ΚΕ.Π.ΚΑ. βασιζόταν και βασίζεται, σε συγκεκριμένες αρχές. Εθελοντισμός, αξιοπιστία, διαφάνεια, δημοκρατία, συλλογικότητα, ανεξαρτησία. Αυτές τις αρχές διαφυλάξαμε όλη την προηγούμενη χρονιά. Θέλουμε να στείλουμε ένα μήνυμα, προς όλες τις πλευρές (κόμματα, εξουσίες, οικονομικά συμφέροντα): Το ΚΕ.Π.ΚΑ. είναι ανεξάρτητη Ένωση Καταναλωτών. Τα εκλεγμένα, με δημοκρατικές, συλλογικές διαδικασίες, μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου είναι τα μόνα, που αποφασίζουν τη στρατηγική και την πολιτική της οργάνωσης. Για το λόγο αυτό, όλοι εμείς, που αποτελούμε μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, τακτικά και αναπληρωματικά καθώς και τα μέλη της Εξελεγκτικής Επιτροπής έχουμε διασφαλίσει το βιοπορισμό μας, από πηγές, εκτός ΚΕ.Π.ΚΑ. Δηλαδή, από την εργασία μας. Προσφέρουμε, εθελοντικά, σε βάρος του ελεύθερου χρόνου μας, σε βάρος των οικογενειών μας, σε βάρος της προσωπικής μας διασκέδασης. Προσφέρουμε, γιατί αυτό μας ανταποδίδει χαρά, γνώση, ικανοποίηση ότι συμμετέχουμε στην Κοινωνία των Πολιτών. Προσφέρουμε, γιατί είναι επιλογή μας και αγαπάμε αυτό, που κάνουμε. Η διασφάλιση του βιοπορισμού μας, σε συνδυασμό, με τον απαράβατο όρο του εθελοντισμού, μας κάνουν ανεξάρτητους, από οποιαδήποτε συμφέροντα, οικονομικά και κομματικά. Όποιος και αν ασκεί εξουσία, αν την ασκεί, σωστά, θα έχει την αναγνώρισή μας. Όποιος και αν ασκεί εξουσία, αν κάνει λάθη, θα του τα επισημαίνουμε. Όμως, αν εφαρμόζει, συνειδητά, πολιτικές, που βλάπτουν τα δικαιώματα των Καταναλωτών, θα μας βρει απέναντι και θα χρεωθεί το κόστος των επιλογών του.

Η διαφάνεια και η δημοκρατική λειτουργία, αποτελούν βασικές αρχές της λειτουργίας του ΚΕ.Π.ΚΑ. Για αυτό, από το 2011, αρχίσαμε να δημοσιεύουμε, στην ιστοσελίδα μας, καταρχάς, το σχέδιο και μετά την έγκριση, το τελικό κείμενο του διοικητικού και οικονομικού μας απολογισμού, δίνοντας, έτσι, τη δυνατότητα, στα μέλη μας, εκτός Θεσσαλονίκης και σε όσους δεν είναι δυνατόν να συμμετάσχουν, στη Γενική μας Συνέλευση, να ενημερωθούν και να μας κρίνουν. Ήδη, αρκετά μέλη μας, μας έστειλαν ηλεκτρονική αλληλογραφία, με τα σχόλια και τα συγχαρητήριά τους.

Όλα αυτά τα χρόνια, που λειτουργούμε, στο ΚΕ.Π.ΚΑ., ζήσαμε πολλές εμπειρίες, γευτήκαμε χαρές και λύπες. Λυπηθήκαμε, για την αρνητική στάση ανθρώπων, που ωφελήθηκαν, από το ΚΕ.Π.ΚΑ., για την αδιαφορία και απροθυμία άλλων να «σηκωθούν από τον καναπέ τους», για την προσπάθεια κάποιων να εκμεταλλευτούν το ΚΕ.Π.ΚΑ. και τα μέλη του, για την αχαριστία κάποιων άλλων.

Πρέπει, όμως, να παραδεχτούμε ότι γευτήκαμε και πολλές χαρές. Κερδίσαμε γνώση, δεξιότητες, αναγνώριση, γίναμε συμμέτοχοι και συνδιαμορφωτές αποφάσεων. Τελικά, κάναμε βήματα, για την καλύτερη προστασία των δικαιωμάτων μας.