fo_084.jpg"Λιγότερη ζάχαρη", "Λιγότερα λιπαρά", "Το πίνεις και πετάς", "Το τρως και ξεχνάς το έμφραγμα", "Καταπολεμά τη χοληστερίνη", "Καταπολεμά το άγχος και την κούραση" "Διευκολύνει την κίνηση", "Κάνει καλό, στα οστά", "Ενδυναμώνει την αντίσταση του οργανισμού" κ.λπ. Αυτοί οι ισχυρισμοί αναγράφονται, όλο και πιο συχνά, στις συσκευασίες των τροφίμων και επηρεάζουν τις αγορές μας.

Οι ισχυρισμοί διακρίνονται, σε δυο κατηγορίες:
  • Ισχυρισμοί υγείας, ότι δηλαδή, το τρόφιμο προλαμβάνει κάποια ασθένεια ή μειώνει τα ποσοστά ήδη υπάρχουσας ασθένειας ή κάνει, γενικά, καλό, στην υγεία.
  • Διατροφικοί ισχυρισμοί, ότι δηλαδή το τρόφιμο περιέχει μικρότερες ποσότητες ανθυγιεινών συστατικών. Οι ισχυρισμοί είναι φράσεις, με αόριστο, γενικό ή ατεκμηρίωτο περιεχόμενο. Αναγράφονται, με μεγάλα, ευανάγνωστα γράμματα, σε σημεία της συσκευασίας των τροφίμων, που κάθε Καταναλωτής εντοπίζει, ευκολότατα. Περιέχουν απλά μηνύματα, που γίνονται εύκολα κατανοητά, από όλους τους Καταναλωτές, χωρίς να είναι απαραίτητο αυτοί να διαθέτουν εξειδικευμένη γνώση.

Με βάση έρευνα, που διεξήγαγε η BEUC - Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών, σε 3000 Καταναλωτές, το 70% απαιτούν πιο υγιεινή διατροφή. Ωστόσο, οι περισσότεροι επαναπαύονται, στους ισχυρισμούς, που φέρουν τα τρόφιμα, όταν πρόκειται να αποφασίσουν τι είναι πιο υγιεινό. Θεωρούν ότι οι ισχυρισμοί είναι ένα εύκολος, αξιόπιστος και γρήγορος τρόπος, για να αναγνωρίσουν τα υγιεινά τρόφιμα. Και όμως, οι υπάρχοντες ισχυρισμοί δεν εξασφαλίζουν πιο υγιεινά τρόφιμα. Πολύ συχνά, υπερτονίζουν μόνο τα θετικά στοιχεία ή συστατικά, χωρίς να αναφέρονται καν σε αρνητικά στοιχεία και συστατικά, που συνυπάρχουν, στο ίδιο τρόφιμο. Οι Καταναλωτές διαλέγουν, με βάση την προσωπική τους εκτίμηση ή με βάση ανεπαρκείς, ακόμα και παραπλανητικές πληροφορίες, που τους δίνονται.

Με βάση έρευνα, που διεξήγαγε το ΚΕ.Π.ΚΑ.:

   1. Οι ισχυρισμοί προκαλούν την προσοχή του 96% των Καταναλωτών.
   2. Το 94% των Καταναλωτών τους διαβάζει, πριν αγοράσουν το τρόφιμο.
   3. Το 86% των Καταναλωτών τους εμπιστεύεται.
   4. Για το 85% των Καταναλωτών αποτελούν κίνητρο, για αγορά τροφίμων.
   5. Το 94% των Καταναλωτών δηλώνει ότι καταλαβαίνει την έννοια και το μήνυμα των ισχυρισμών.
   6. Το 67% των Καταναλωτών δεν καταλαβαίνει τα συστατικά, που αναγράφονται, στη σήμανση των τροφίμων.
   7. Το 77% των Καταναλωτών δεν καταλαβαίνει τα στοιχεία του πίνακα διατροφικών αξιών.

Το 2003, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε πρόταση, για να ρυθμίσει την αναγραφή ισχυρισμών, να απαγορεύσει την αναγραφή ισχυρισμών, σε προϊόντα, που δεν είχαν, αποδεδειγμένα, τα χαρακτηριστικά, που ισχυρίζονταν και να επιβάλλει την εκ των προτέρων έγκριση νέων ισχυρισμών. Δυστυχώς, η Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωκοινοβουλίου, υπεύθυνη, για την προετοιμασία αναφοράς, για την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αποφάσισε, απλά, να διαγράψει τις δύο πρώτες προτάσεις και να μετατρέψει την τρίτη, από εγκριτική διαδικασία, σε απλή ενημερωτική διαδικασία.

Στη συνέχεια, το Ευρωκοινοβούλιο "καταψήφισε" την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την οποία, μέσω των τροποποιήσεων, που ενέκρινε, κατάντησε ένα διάτρητο κείμενο, το οποίο δε θα προσέφερε σχεδόν τίποτε, στην προστασία της υγείας των Καταναλωτών.

Ευτυχώς, στις 8 Δεκεμβρίου 2005, το Συμβούλιο των αρμόδιων Υπουργών, προς τιμήν τους, απέρριψε την ψηφοφορία του Ευρωκοινοβουλίου και απέστειλε την ομόφωνη πρότασή του, για έναν Κανονισμό, για τους διατροφικούς ισχυρισμούς και τους ισχυρισμούς υγείας, στο Ευρωκοινοβούλιο, για δεύτερη ανάγνωση.

Στην πρώτη ανάγνωση, οι Ευρωβουλευτές, ψήφισαν εναντίον δύο βασικών άρθρων, σχετικά, με το διατροφικό προφίλ και την εξουσιοδότηση. Δηλαδή, αν η πρόταση γίνει δεκτή, χωρίς τα διατροφικά προφίλ, το συχνά επονομαζόμενο "χωρίς λιπαρά" γιαούρτι, θα συνεχίσει να προωθείται, ως υγιεινό τρόφιμο, παρά το γεγονός ότι περιέχει 100gr ζάχαρη. Αν η πρόταση γίνει δεκτή, χωρίς την διαδικασία έγκρισης, τα προϊόντα θα διατίθενται, στη λιανική, με ανυπόστατους ισχυρισμούς, όπως "τα ωμά αυγά κάνουν καλό στους πνεύμονες" και θα μπορούν να κυκλοφορούν, για μεγάλο χρονικό διάστημα, μέχρι να κινητοποιηθεί κάποιος ελεγκτικός μηχανισμός. Ποιος θα είναι, σε θέση, να αποδείξει ότι αυτοί οι ισχυρισμοί είναι αναληθείς; Αυτή τη δυνατότητα δεν τη διαθέτουν οι Ενώσεις Καταναλωτών και θα έπρεπε το κόστος του ελέγχου του ισχυρισμού να επιβαρύνει τους προμηθευτές.

Στην πρώτη ανάγνωση της πρότασης, ο Επίτροπος για την Υγεία και την Προστασία των Καταναλωτών, κ. Μ. Κυπριανού δήλωσε: "Τα διατροφικά προφίλ είναι βασικό στοιχείο της οδηγίας και θα πρέπει να παραμείνει, ως έχει. Τα διατροφικά προφίλ θα εξασφαλίζουν ότι οι ισχυρισμοί είναι αληθείς και ακριβείς και δε θα παραπλανούν τους Καταναλωτές. Επίσης, η διαδικασία εξουσιοδότησης είναι πολύ σημαντική. Η απλή ενημέρωση δεν είναι αρκετή. Δεν παρέχει την απαραίτητη προστασία, στους Καταναλωτές και δεν προάγει τον υγιή ανταγωνισμό".

Ο Διευθυντής της BEUC - Ευρωπαϊκής Οργάνωσης Καταναλωτών, δήλωσε: "Εκτιμούμε το γεγονός ότι η θέση του Επιτρόπου είναι, υπέρ των Καταναλωτών και τον προτρέπουμε να συνεχίζει να υποστηρίζει τα προφίλ και την εξουσιοδότηση, παρά την πίεση, που δέχεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να διαγραφούν τα δύο αυτά βασικά στοιχεία".

Το ΚΕ.Π.ΚΑ., από την πρώτη στιγμή, συνεργάστηκε, στενά, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη BEUC, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες, για να πειστούν η Ελληνική Κυβέρνηση, ο Ε.Φ.Ε.Τ., οι Έλληνες Ευρωβουλευτές να υιοθετήσουν τις θέσεις του Καταναλωτικού Κινήματος, οι οποίες συνδιαμορφώθηκαν, μέσα από μακροχρόνια διαβούλευση.

Τι ζητάμε, λοιπόν;

   1. Τροφές, που περιέχουν υψηλά ποσοστά λιπαρών, ζάχαρης, αλατιού, αλλά περιέχουν και ένα συστατικό, το οποίο θεωρείται υγιεινό, δε πρέπει να μπορούν να επικεντρώνονται στο ότι περιέχουν αυτό το συγκεκριμένο συστατικό. Πατατάκια "τσιπς", που περιέχουν τόνους αλάτι και λιπαρών, αναγράφουν ότι "Τηγανίζονται σε αγνό, παρθένο, ελαιόλαδο". Ο ισχυρισμός αναγράφεται, με τεράστια γράμματα, πάνω στη συσκευασία, η διαφήμιση του προϊόντος επικεντρώνεται, μόνο σε αυτό το χαρακτηριστικό και τα υπόλοιπα συστατικά αναγράφονται, με γράμματα "ψείρες", σε κάποιο σημείο, που πρέπει να ψάξει, πολλή ώρα, ο Καταναλωτής, για να τα εντοπίσει. Και φυσικά, στη διαφήμιση, ούτε κουβέντα, για αλάτι ή λιπαρά.
   2. Ισχυρισμοί, οι οποίοι απευθύνονται, σε παιδιά, πρέπει να απαγορεύονται, εντελώς. Τα παιδιά είναι μια ευπαθής ομάδα Καταναλωτών, η οποία δεν μπορεί να κρίνει την αλήθεια των ισχυρισμών, αλλά παρασύρεται, εύκολα, από ινδάλματα και ήρωες, που προωθούν τέτοια μηνύματα, σε ανήλικους. "Δυνατός και γερός για να γίνεις… κάθε μέρα... να πίνεις".
   3. Οι ισχυρισμοί "Λιγότερα λιπαρά", "Λιγότερη ζάχαρη", "Λιγότερο αλάτι" είναι έννοιες αφηρημένες και δε σημαίνουν τίποτε. Λιγότερο από τι; Η EFSA - European Food Safety Authority, έχει εκπονήσει ένα κατάλογο, με όρια, τα οποία πρέπει να πληρούνται, ώστε αυτοί οι ισχυρισμοί να επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται. Τυρί περιέχει π.χ. 22% λιπαρά και ισχυρίζεται ότι περιέχει λιγότερα λιπαρά. 22% λιπαρά, όμως, για έναν Καταναλωτή, ο οποίος πάσχει από χοληστερίνη, μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες, στην υγεία.
   4. Οι ισχυρισμοί πρέπει να αποδεικνύονται, με βάση αποδεδειγμένα επιστημονικά δεδομένα και μελέτες (εργαστηριακές και κλινικές) και όχι, απλά, να βασίζονται, σε γενικά αποδεκτή επιστημονική γνώση. Δεν αμφισβητούμε την επιστημονική γνώση, αλλά απαιτούμε αποδείξεις, όταν πρόκειται για την υγεία μας.
   5. Πριν χρησιμοποιηθεί οποιοσδήποτε ισχυρισμός, πρέπει να ελέγχεται και να εγκρίνεται, από τις αρμόδιες αρχές, όχι, απλά, να ενημερώνει η βιομηχανία την αρμόδια αρχή ότι σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τον ισχυρισμό και να θέτει κατευθείαν το προϊόν, σε κυκλοφορία.

Στις 21 Μαρτίου 2006, η Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ψήφισε, ξανά, για τη διατροφή και τους διατροφικούς ισχυρισμούς. Οι Ενώσεις Καταναλωτών, σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, είχαν επικοινωνήσει, με τους Ευρωβουλευτές των χωρών τους, ζητώντας να υποστηρίξουν τις θέσεις των Καταναλωτών. Αυτή η ψηφοφορία είχε καλύτερα αποτελέσματα, από την προηγούμενη. Όμως, ακολουθεί, η δεύτερη ανάγνωση και ψηφοφορία, στο Ευρωκοινοβούλιο και χρειάζεται εγρήγορση.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. ενημέρωσε όλους τους Έλληνες Ευρωβουλευτές, για τις θέσεις των Καταναλωτών, πριν την πρώτη ψηφοφορία, στο Ευρωκοινοβούλιο. Μόλις πληροφορηθήκαμε, από τη BEUC, τι ψήφισε ο κάθε Ευρωβουλευτής, αποστείλαμε επιστολή, στον καθένα χωριστά, ευχαριστώντας όσους είχαν ψηφίσει, υποστηρίζοντας την υγεία των Καταναλωτών και ψέγοντας όσους είχαν υποκύψει στα συμφέροντα της Βιομηχανίας. Υπήρξε Ευρωβουλευτής, ο οποίος απάντησε, στην επιστολή μας, με τρόπο προσβλητικό και απαξιωτικό. Εμείς, όμως, συνεχίσαμε την πίεση, προς αυτόν, γιατί γνωρίζουμε ότι η δική του απόφαση μπορεί να επηρεάσει και άλλους συναδέρφους του.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. ενώνει τη φωνή και τις δυνάμεις του, με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές Ενώσεις Καταναλωτών και καλεί τους Έλληνες Ευρωβουλευτές να μη επιτρέψουν τη συνέχιση της παραπλάνησης των Καταναλωτών και τη θυσία της υγείας μας, στο βωμό του κέρδους. Το θέμα των διατροφικών ισχυρισμών αποτελεί άμεση προτεραιότητα, για το ΚΕ.Π.ΚΑ. Έχουμε εκδώσει δελτία τύπου, έχουμε δημοσιεύσει εκτενή άρθρα, σε προηγούμενα τεύχη του περιοδικού μας, κάνουμε λεπτομερή αναφορά, στην ιστοσελίδα μας, θέσαμε το θέμα, στο Εθνικό Συμβούλιο Καταναλωτών, συμμετείχαμε, στη σύσκεψη του Ε.Φ.Ε.Τ., για τη διαμόρφωση της επίσημης θέσης του Ε.Φ.Ε.Τ., όπου "παλέψαμε", με τη βιομηχανία, για να στηρίξουμε τις απαιτήσεις μας, που αναφέρουμε παραπάνω.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ. παρακολουθεί στενά, την εξέλιξη. Ενημερώνουμε τους Έλληνες Πολίτες - Καταναλωτές ότι θα δημοσιοποιήσουμε τα ονόματα των Ευρωβουλευτών, που δε θα στηρίξουν την προστασία των Καταναλωτών.
Καταναλωτικά Βήματα - Τεύχος Απριλίου - Μαΐου 2006